LAOIDHEAN AGUS DAIN.

LE DONNACHADH MAC-GILLEADHAIN, MINISTEIR NA H-EAGLAIS SAOIRE ANN AN GLEANNURCHAIDH.

GLASCHO: G. MAC-NA-CEARDADH, 62 SRAID EARRAGHAIDHEIL.

DUN-EIDIN, MAC-LACHLAINN, AN STIUARTACH ’S AN CUIDEACHD;

OBAN, S. MUILLEIR; INBHIRNIS, I. NOBLE.

STEORNABHADH, MAC-A’ -PHEARSAIN ’S AN CUIDEACHD.

AN CLAR-INNSEADH.

FOCAL ROIMH-RADH.

THA ùine, ’s cha ghoirid i, o’n chuir sinn romhainn àireamh do na dàin ’s do na laoidhean a leanas a chur ’an clò. Bha sinn, mar tha sinn fhathast, ’am barail gu ’m faodadh iad, tré bheannachadh Dhé, a bhi ’n am meadhon air spiorad cràbhaidh a bheothachadh agus a neartachadh an cridheachan ar luchd-dùthcha gràdhach.

Tha sàr fhios agus làn chinnt againn gu’n robh an samhuil so a’ faghuinn gnùis bho Dhia bho thoiseach an t-saoghail; agus tré gach ceum do eachdraidh a shluaigh; agus gu’m b’ ann le sùil ri’m buannachd a bha spiorad na bàrdachd air a thiodhlacadh bho àm gu h-àm.

Tha e fior nach d’fhòghlumadh an fhìrinn so le cuid dhiubhsan air an do bhuilicheadh an tiodhlac luachmhor, agus gu’n do mhi-bhuilicheadh leò e. B’ e gun teagamh gliocas na muinntir ud, an àit an fheum a rinn iad dheth, gu’n do lean iad eisimpleir an fhir a fhuair am punnd, a cheangail ann an nèapaigin e ’s a dh’ adhlaic ’s an talamh e; oir mur deanadh e maith no cron dhoibh féin cha mhò dheanadh e maith no cron do neach eile: ach àil air n-àil, co dhiu chreideas sin e no nach creid, cha ’n ’eil buaidh no feart air a bhuileachadh oirnn le Dia nach tigeadh dhuinn a ghnàthachadh ann an rathad a bhios taitneach ’na shealladh, agus aig a’ cheart àm tarbhach araon do’n t-sealbhadair agus d’a cho-chreutairean mar an ceudna. A nuas bho làithean Mhaois agus Mhiriaim, agus tha e coltach fada roimhe sin—bho làithean Dhebòraih agus Bharaic—Hannaih agus Shamueil—Dhaibhidh agus Sholaimh nam mìle dàn, —seadh, o’n aimsir chéin ud gus an là ’n diugh bha a’ bhuaidh agus an comas inntinn so air am buileachadh le Dia araon air fir

Nach robh tiodhlac na bàrdachd ’na inneal agus ’na mheadhon comharraichte air soirbheachadh a thoirt do obair mhòr an Athleasachaidh anns gach cèarna do ’n Roinn-Eòrpa? An robh an tiodhlac so na suram suain chodail ann an uchd ’s an cridhe Lutheir? An robh e balbh, tosdach mar chlàrsaichean Israeil ’nuair a chrochadh iad air na geugaibh seilich aig uisgeachan coimheach Bhabiloin? Mar thobar fior-uisg fo thalamh leis nach fionnaraichear agus nach caisgear ìota an fhir-thuruis, —no mar lann air itheadh le meirg, ’s nach tàrruingear á ’thruaill le làimh an fhir-chogaidh? B’ fhada, ro fhada bho so a bha ’chùis. B’ e barail mhòrain nach maireann, agus mhòrain a tha fathast a làthair—daoine comharraichte araon air son breithneachadh soilleir, fallain, agus air son an diadhachd mar an ceudna, gu’n robh àrd bhàrdachd a’ ghaisgich sin, agus iomadh fear eile d’a luchd-cuideachaidh anns an obair mhòir agus dheacair a thug an Tighearna dhoibh r’a dheanamh, air a h-aideachadh ’s air a beannachadh ann ann rathad cho comharraichte, agus ach beag ann an tomhas cho pailt ’sa bha ’n searmoinean agus na leabhraichean a chuir iad a mach, ’s a chraobh-sgaoileadh araon ’n an tìr féin ’s an dùthchannan eile.

Bha laoidhean brìghmhor, blasda Lutheir, agus na fuinn bhinn, mhilis ris an robh iad air an comh-chumadh, agus a bha air an seinn araon anns an teaghlach agus anns an ionad aoraidh, ’n am meadhon air fàs a’s soirbheachadh a thoirt do aobhar Dhé agus na firinn; ach beag cho mòr ’s a bha na comasan reusonachaidh agus argumaid a thiodhlaiceadh air, ’s cha b’ fhaoin ’s cha bu ghann iad sinn gu cinnteach. Ach c’arson a thogamaid tuilleadh d’ur n-ùine a’ dearbhadh puinc nach àicheadh duine cràbhach sam bith, agus air am bheil fianuis aige ann am faireachadh a chridhe féin.

Nach tric a bha ’chridhe fann air a neartachadh, agus a spiorad airsnealach air a bheòthachadh leis na sailm bhlasda a dheachdadh le Spiorad Dhé, agus a shruth mar uisge beò, fallainn bho chlàrsaichean Dhaibhidh, Asaiph, agus Iedùtuin, a’ fionnarachadh agus ag ùrachadh fonn tioram, tartmhor ’anama agus a chridhe. “Thigibh,” arsa Luther, ’n uair a bha ’chridhe, ged bu làidir, gramail e, an impis fàilneachadh anns a’ chogadh eagallach a bha e ’cur ri uachdranachdaibh, ri cumhachdaibh, ri riaghlairibh dorchadais an t-saoghail so, ri aingidheachd spioradail ann an ionadaibh àrda— “thigibh,” ars’ esan, “agus seinneamaid an seachdamh Salm thar an dà fhichead.” Agus O! nach do-àireamh a’ chuideachd a tha ’n diugh fa chomhair na Righ-chathrach, air an sgeadachadh ann an trusganaibh fada geala, agus pailm-chrannaibh aca ’n an làmhaibh, a neirticheadh ’n uair a thàrr righ nan uamhas ’n an còir, ’s an uair a dh’fhosgail gleann dorcha sgàil a’ bhàis mu ’n coinneamh, le briathraibh an t-Salmadair:—

“Seadh, fòs ged ghluaisinn eadhon trìd
Ghlinn dorcha sgàil a’ bhàis,
Aon olc no urchuid a theachd orm
Ni h-eagal leam ’s ni’n càs.”

Agus gun a bhi ’snìomh mo shnàithein ni’s caoile no ni’s faide, nach lionmhor iad a tha fhathasd beò, agus nach lionmhoire iad a tha marbh, a mheal mòr bhuannachd agus toileachas-inntinn o laoidhean spioradail a sgrìobhadh le àireamh nach beag do bhàrdaibh diadhaidh ar dùthcha fein, mar a bha Dùghall Buchanan, an t-Urramach Seumas Mac-Griogair, an t-Olla Dòmhnullach, agus Iain Moristan—Gobhainn na h-Earadh—agus mòran eile a bharrachd orra a dh’fhaodainn ainmeachadh. Nach aidich na mìltean do m’ luchd-dùthcha gu’m bheil saothair nam bàrd ’s nan diadhairean a dh’ ainmich mi milis d’am beul mar na cìribh meala, agus anail am bàrdachd cùbhraidh mar anail chaoin na h-àirde-deas.

Ach ar leam gu’n cluinn mi cuid, ann an spiorad dì-meas agus fanoid, ag ràdh, “Agus an e gu bheil thusa a’ meas gu’n do bhuilicheadh ort féin an spiorad bàrdachd ceudna a thiodhlaiceadh air na h-òranaichean cliùiteach a dh’ainmich thu? An e gu bheil thusa air t-àrdachadh cho mòr a’d’ bheachd ’s a’d’ bharail féin ’s gu’m bheil thu ga d’ choimeas féin riutha sin?” Cha ’n ’eil mi gu cinnteach ’s gu deimhinn. Ach ged a dh’ fhaodas cuid do bhlàthaibh an lios ’s a’ bhlàir-a- mach bàrr a thoirt air cuid eile ann an àileachd, ’an dealbh, ’s an snuagh, cha ruig iad so a leas an gnùis fholach, ’s an cinn a chromadh gu làr le nàire. Feudaidh an tomhas féin a bhi acasan cuideachd, ged nach ’eil e pailt no saibhir. Agus cha ’n ob sinn a ràdh, gabhadh daoine gu maith no gu h-olc e—moladh iad no di-moladh iad mar is àill leotha, mur saoileamaid gu’n do bhuilicheadh oirnn càileigin do spiorad na bàrdachd nach fhaiceadh ar saothair solus na gréine; agus os bàrr cha tachradh so mur b’i ar barail gu’m feudadh i, le beannachd Dhé, bhi chum tomhas buannachd do ’r luchd-dùthcha.

Ann an aon ni tha ’bhàrdachd a’ toirt buaidh thar gach modh teagaisg agus gnè sgrìobhaidh eile, —agus is e so e, gu’n dean a’ chuimhne greim ni ’s luaithe agus ni’s buaine oirre na air gnè chainnte no chòmhraidh air bith eile; agus tha ’chùis mar so gu sònruichte ’n uair a tha i féin agus ceòl binn, blasda air an nasgadh ann am bannaibh pòsaidh r’a chéile.

Aon fhocal eile agus sguir sinn. Cha ’n ann le sùil ri buannachd shaoghalta, no fo ghlòir-mhiann a tha sinn a’ cur a mach ar leabhair. Ma dhìolas e a chostas tha sinn làn riaraichte. Na’m biodh mòr dhéigh againn air ainm no cliù cha b’ ann mu ’n àm so latha a thigeadh ar leabhar am follais—cha bhiodh e fo dhubhar craoibhe, no fo bhruaich ann an gleann falach aimsir cho fada. ’S fhad o thòisich sinn féin ’s a’ bhàrdachd air leannanachd r’ a chéile. Na’m bitheadh-maid déigheil air cliù no ainm cha ’n ann ’n uair a tha ar ceann air liathadh, ’s air ciabhagan air tanachadh a chìte sinn an tòir

air an fhaileus fhaoin agus fhalamh sin, a chuireamaid a mach ar leabhran—toradh ar cinn ’s ar cridhe—a chur eòlas air an t-saoghal, ’s a chosnadh a dheadh-ghean, a chliù ’s a chàirdeas.

Falbh, mo leabhran, gabh do chuairt,
Deas a’s tuath ’an tìr nam beann;
Beannachd Dhé biodh leat as buaidh
’Cur smior a’s smuais gach uair a’d’ chainnt.

Gnè choimhicheas cha chuirear ort,
Oir cha ’n ’eil olc a’d’ bheachd na d’ rùn;
Ged dh’fheudas d’ oidhirp a bhi bochd
’Am barail cuid a leughas tu.

Na biodh sgàth ort, na biodh fiamh,
Riamh bha ’m bàrd á fàilte cinnt’ ,—
B’ e so àbhaist tìr nam Fiann,
Anns gach àl a’s anns gach linn.

A’s ged a dh’fheudas cuid a’ chòmhl’
A dhùnadh ort ’s a bhi riut fuar;
An aiteam ni so cha bhi mòr,
’S cha deanar e le daoine suairc’.

A leabhair bhig bi uam a’ triall—
Biodh piseach ort gach taobh a théid,
A’d’ chuideachd rachadh beannachd Dhia,
A’s aobhar cuirear leat am meud.

Mòr ghràdh Iosa cuir an céill,
’A ghràdh do pheacaich a’s do Dhia;
’S mu chuid d’a fhianuisibh thoir sgeul,
A chog fo ’bhrataich a’s fo ’sgiath.

Sgeul na beatha ud bu chruaidh
Am fad air chuairt bha e ’s an t-saoghal;
A mhòr fhullangais bi ’luaidh,
’S mu ’aiseirigh o’n uaigh maraon.

A ghràdh do pheacaich seinn air chòir,
A’s gràdh leòsan thugar dha:
’Ghràdh air thalamh, ’ghràdh ’an glòir—
Gràdh ’thug barrachd air gach gràdh.

Imich uam mo leanamh beag,
Ged ’sean a taim mo cheud chuid thu;
Do chùram air mo Dhia do leag,
A bheannachd ort is e mo rùn.