TUIREADH AN FHOGARRAICH.

Tha mise ’n so ’m luidhe ’s mo ghunna gun ghleus,
’An leabaidh gle chumhann le m’ chuilein gun fheum,
Far nach cluinn mi sgail gaothair no faothaid an fhéidh,
’S nach fhaic mi damh cabrach ’na dheannaibh ’s na leum.

Tha mise ’n so ’m shìneadh gu dìblidh ’s gu trom,
’S mo leabadh a’ dìosgan air cìrean nan tonn;
Mo spiorad fo mhìghean gu h-ìosal ’am chòm,
’S mi ’fàgail na tìre ’s an lìonmhor damh donn.

’S i tìr nan damh cabrach, nan aighean, ’s nam mang—
’S i tìr nam fear geala ’tha gramail gun taing;
’S i tìr nan caomh òighean, tìr bhòidheach nam beann,—
An tìr o’n deach m’ fhògradh le fòirneart ’s an àm.

A thìr nam beann àrda, ’thìr àluinn mo ghaoil,—
Nan coireachan blàtha, ’s nam fàsaichean caoin,—
A’ bharraich, an daraich, na meal’ air an fhraoch;
O! ’s cruaidh e an t-òrdugh rinn m’ fhògradh o d’ thaobh.

’S ann ort thàin’ an caochladh nach caomh, ge d’ is mòr,
’S e ’mealltair an saoghal ’s an gaol thug do’n òr;
’S e dh’fhògair na daoine thar dhaoine ’bha còrr,
’S a raoghnaich na caoirich, ’cur faoilt orr’ le deòin.

Ach fòghnaidh mar lethsgeul do’n chleachdadh tha clìth,
A’s fòghnaidh mar lethsgeul do’n t-sannt tha ’s a’ chrìdh’
Gur h-e buannachd na dùthcha an rùsg a’s an ìgh,—
’S gur h-e buannachd na dùthcha an rùn-san air chinnt!

Am buannachd do rìoghachd gu’n dìthicht’ a tréin?
I dh’fhògradh a h-ìochdrain do rìoghachdaibh céin’?
Gu’m fàgar mar dhìleab do’n tìr sin a thréig,
A’ bhanntrach ’s an dìleachd, ’s an dìblidh gun fheum?

Faic a’ chraobh dharaich gu badanach ùr,—
A geugan ’s an athar, ’s a freumhan ’s an ùir;

An dugh dhi bhi maireann mu chailleas i ’n rùsg?
Nach fhàs i ’na grodlaich, ’na mosgan, ’s na smùr?

Och nan och mar a thachair do aitreabh mo ghaoil!
’N deach m’ àrach a’s m’ altrum gu caidreach ’s gu caoin;
M’ ionad luidhe a’s éiridh le m’ chéile ghlan, chaomh,—
Ionad breith agus àraich an àlaich nach b’ fhaoin!

’N diugh ’s fuar leac mo theintein, glan, sguabta gu leòir
Gun ghealbhan, gun luaithre, gun luathghair, gun cheòl;
Gun fhear, gun bhean-tighe, gun aighear aig bòrd;
Gun altach’, gun ùrnuigh, b’ e ’mùthadh ro mhòr.

Bha mi uair ’s beag a shaoil mi an caochladh thàin’ oirnn,
Gu’m fògairt’ le maor mi roimh ghaoith agus stoirm;
Gu’m fàgte mi rùisgte le ùmaidh, aig gairm
Og oighre na dùthch’, cha b’ e dhùchas bhi doirbh.

’An aobhar a sheanar, ’n àm carraid a’s strì,
Mo làmh a’s mo chlaidheamh bu leis iad air chinnt’;
’S do’n mhac thàin’ ’na àite mo chràdh thug ’am chrìdh’.
Mo Dhòmhnullan gràdhach ’s an àraich chaidh ’dhìth!

Ach dh’fhalbh e an tìom ud, ’s an t-sìth th’ann an trà’s;
’S am barail na linn so bidh sìth ann gu bràth;
A’s fòghnaidh na caoirich mhaol-cheannach, bhàn,
’An ionad nan laoch nach b’ fhaoin ri uchd bhlàr.

Tha ’Ghàeltachd ’na fàsaich, marbh sàbhach gu leòir;
O! ’s tearc iad na h-àirich, ’s fann bàirich nam bò!
Cha ’n fhaicear caomh-ghruagach le buarach ’na dorn,
A’ bleodhan cruidh ghuailionn am buaile no’n crò.

Cha ’n fhaicear air clachan, air faiche, no féill
Na h-òganaich dhreachmhor ’am breacan an fhéil’;
Cha ’n fhaicear ann gruagach a b’ uallaiche ceum,
’S cha’n fhaicear an t-uachdran ’s a thuath-cheath’irn ’na dhéigh.

’S cha ’n fhaicear ’s an fhasan ach casag do’n chlò,
Ad chiar-dhubh no lachdunn air mala gach òig;

An cadadh, ’s am breacan, an t-osan, ’s a’ bhròg,
Cha ’n fhaic, mar a chleachd, air clachan no mòd.

Cha chluinnear air fireach no slinean nam beann
Ach Beurla ’g a spreigeadh ri coin ’s iad ’n an deann;
’S cha ’n ioghn’ leam mar thachair, gu’n chaidil gu teann
Mactalla nan creag, ’s nach freagair an cainnt.

Tha na sraithean ’s na bràigh’ean ’n am fàsaichean fuar;
Na tighean ’n an làraichean fàsail gun tuar;
Tha ’m fearann gun àiteach o’n dh’fhàg e an tuath,—
O’n dh’fhògradh thar sàil’ iad gun bhàigh a’s gun truas.

O’n chuir an tìr cùl ruinn ’s e ’s dugh dhuinn ’bhi falbh,
O’n thuirt i nach b’ fhiù sinn an ioghn’ sinn bhi balbh?
Tha so ’na chùis ioghnaidh: ar smaointean tha searbh,—
O! buin-sa, a ghaoith, ruinn gu caoin ’s na bi doirbh.

A Mhàiri, glac misneach, a’s tiormaich do ghruaidh,—
Le bàirlinn cha mhosgail na thaisg sinn ’s an uaigh;
Ar ceud mhac tha socair ’s a’ chadal ’tha buan,
Is tàmh agus clos dha gu mochthra là luain.

Tha Calum a’s Eòghan, tha Dòmh’ull a’s Niall,
Gu misneachail, deònach, le fòghlum a’s ciall;
Tha Iseabal, Seònaid, a’s Mòrag—mo chiall—
Gu suidhichte, stòlda, —ar còmhnadh ’s e ’m miann.

’S ge cian leam ’s ge fada ’n tìr aineoil ’tha ’m shùil,
’S ge d’ dh’fhàg mi ’am dhéigh an tìr ’s an robh m’ùigh;
Cha dìobair mo mhisneach, ’s cha luidh mi ’s an smùr,
O’n gheibh sinn na dh’fhòghnas le deòin ’s an tìr ùr.

Cha ’n eagal do’n duine ’tha dleasnach dha féin,—
’S cha chùram do’n chuideachd ’ni bun á Mac Dhé;
Gheall e biadh agus aodach do chaoirich a threud,—
’S cha chaochail a ghaol doibh aon taobh doibh a théid.

Bidh a làth’reachd gach tràth leò, ’s a ghaol leò gach uair;
Le ’neart-san ’g an cuideach’ cha tuit iad fo’n chuaill;

Ni ’làth’reachd am fàsach ’n a phàras ’s ’n a chluain
’S an luidh iad gu socair, ’s an coideil a shluagh.

Ceud soraidh gu bràth do àrd-thìr nan sonn!
D’a coireachan fàsail ’s d’a blàth ghleannta cròm!
’Thìr na fial’achd ’s a’ chàirdeis bu ghràdhach thu leam;
Muim’ altrum nan Gàedheal, a’ ghràidh, a’s nam fonn!

Ceud soraidh le Cruachan, le ’bhruachan bu chùbhr’!
Le ’choilltean, le ’chluaintean, ’s le ’fhuarain ghlan, ùr!
’S am faighte an ruadh-bhoc,— ’s bu luaineach ’n a bhùrn
Bradan tarragheal na h-abhunn ’dol ri Atha ’na smùid.

Le Urcha nam bradan, nam badan, ’s an fhraoich,—
Le Urcha nam fleasgach ’bu deise air raon,—
Le Urcha nan òighean ’dh’fhàs bòidheach a’s caoin,—
Mo cheud mìle beannachd le gleannan mo ghaoil!

Cha ’n fhaicear gu bràth leam gleann àluinn mo rùin,—
Cha chluinnear gu bràth an guth gràidh ’thigeadh rium!
An teagasg do’m chàil bha mar bhlà-fhras ’s mar dhrùchd,
’Nuair aig àm dhomh a thàrladh ’bhi cràiteach a’s ciùirt’.

Ach foluicht’ o m’ rosgaibh ge d’ tha sibh an tràths’,
’S nach cluinn mi a nise guth filidh no dàin;
Ge d’ ’s e sadraich nan stuagh ’bhios ’am chluais ’deanamh gàir,
Cha mheath so mo chruadal, ’s cha ghluais e mo chàil.

Bheir aisling na h-oidhche mòr aoibhneas do m’ chrìdh’,
’N uair chi mi mu’m choinneamh an comunn nach clìth,
’S an tìr ud ’rinn m’ fhògradh, le dò-bheairt ’s le strìth,
A sléibhtean, a mòinteach, a còmhnaird, ’s a glinn.

’S cha bheag orm bhi ’marcachd air bharra’ nan sùgh;
A ghaoth, thig oirnn deiseal a’s greas sinn a null,
Gu tìr nan crann àrda, na fàs-choill tha cùbhr’,
O’n dh’fhògradh o d’ thràigh mi, Earraghaedheal mo rùin!