---

[1]

REUL-EOLAS: ANNS AM BHEIL CUNNTAS AIR CUSPAIRIBH AN RIAN-GHREINE; AGUS Fath-sgriobhadh, ’S AM BHEIL GEARR-SHEALLADH AIR NA REULTAIBH SUIDHICHTE.

LE DONNACHADH M. CONALL.

“Riamh o chruthachadh an t-saoghail a ta .... a chumhachd siorruidh agus a Dhiadhachd air am faicinn gu soilleir, air dhoibh bhi so thuigsinn o na nithibh a rinneadh.” —Rom i. 20.

[2] [3] [4]

---

[5]

ROI’-RADH.

Cha ’n e beachd árd air a chomasan féin a thug air an Ughdair an leabhar so a chlò-bhualadh. O cheann ioma bliadhna, chuir e duilichinn nach bu bheag air, nach robh, am measg gach leasachadh Fòghluim a bha air a chuir air aghaidh ’na dhùthaich, Oilean-Gàidhealach a bhràithre, a’ cumail ceum air aon mhodh ri Oilean nan Gall. Tha Oilean nan Gall gu sònruichte air a leasachadh le leabhraichean a bhi air an cuir nan laimh, anns am bheil eòlasan an là ’sam bheil sinn beò air an cuir f’an comhair air mhodh so fhaicsinneach agus bhuannachdail. Cha ’n fhaodar, mo thruaighe, so a ràdh do thaobh Oilean-Gàidhealach ar luchd-dùthcha. Mar abhainn a’ ruith gun atharrachadh, tre linntean, anns an aon leabaidh, tha Oilean agus leabhraichean ’nan Gàidheal, ’nan cainnt fein, an t-aon ni. Mar dhorus a tha air gluasad o bhliadhna gu bliadhna, anns an aon suidheachadh air a lùdanaibh, tha ionnsuchadh nan Gàidheal air bheag

---

[6] atharrachaidh. Tha da-rìreadh an LEABHAR is fearr na gach uile leabhar aca ’nan cainnt bhlasda, dhruighteach féin; gidheadh, tha e iomchuidh gum biodh aca mar an ceudna leabhraichean do eolasan coitchionn, mar a tha air am buileachadh air an co-chréutairibh a tha càllaichte ^[Civilized.] anns gach oisinn do’n t-saoghal. Gheibhear ann an dùthchaibh eile gach Ealdhain is Innleachd, a tha air am faotainn a mach le daoine teoma, fòghluimte air an clò-bhualadh, agus air an sgaoileadh am measg an t-sluaigh ’nan cainnt mhàthaireil; ach ann an Gàidhealtachd na h-Alba tha na nithe so air an cumail air an ais, mar nach b’airidh ar luchd-dùthcha air cùisibh co fiùghail a bhi air an cuir fa’n comhair—mar nach bu chomasach ar cainnt fhìnealta air cùisean co àrd riu so aithris.

’Se rùn an Ughdair anns an obair so a bhi ’togail suas meangan do aon do ghéugaibh maiseach, torrach an Eòlais choitchinn, a chum ’s gum biodh sgéimh a measa air a faicinn, agus déidh gu blasad dheth air a gintinn. Cha ’n urrainnear àicheadh nach ’eil ’n ar là-ne bòrd do chuirm bhlasda air a sgaoileadh air beulaobh nan Gall ’s nan Sasunnach ’nar n-Eilean, agus cha’n eil sinn ga mhaoidheadh orra, gabhadh iad an sàth dhith; ’s mar is mò a

---

[7] ghabhas iad ’s e is fearr leinn. Ni sinn gàirdeachas ann. Gidheadh, ni mò is urrainn duinn àicheadh nach ’eil ni-éigin do fharmad againn riu. Bu mhiann leinn gun robh féisd co sùghmhor air a cuir f’a chomhair luchd-àiteachaidh “tìr nam beann, nan gleann, ’s nam breacan.” Agus do bhrigh ’s “gur e farmad a ni treabhadh,” dh’iarramaid a bhi’ cuir ar n-ainmhidhean fo’n airneis—a bhi’ deasachadh suic agus coltair ar croinn—a bhi ’sealltuinn a mach siol do’n t-seorsa is fearr, a chum agus gu’m bi sinn a’ sealbhachadh toradh, o’m bi sinn a’ toirt oidheirp a bhi’ deanamh suas aon soitheach do’n chuirm bhlasda a dh’iarramaid a bhi air a ’sgaoileadh fa chomhair ar luchd-dùthcha: ann an dòchas gu’n tig muinntir is comasaiche air an aghaidh le soithichean eile gu bhi air an suidheachadh air bòrd na cuirme; agus gum bi, mu’n d’ theid mòran bhliadhnachan thairis oirn, féisd air a’ sgaoileadh air buird nan Gàidheal, tre’m bi iad a’ sealbhachadh toil-inntinn neo-mheasgta, agus buannachd nach gann—buannachd a bhios air a’ faireachdainn ann an ám—buannachd a bhios a sìneadh thairis, eadhon do ’n t-siorruidheachd.

Tha ’n t-Ughdair an dòchas, gu’n dean eadhon an oidheirp lag so a dhearbhadh gu soilleir, gu bheil comasan aig ar cànain a dh’ fhaodas a bhi air an

---

[8] gnàthachadh ann a bhi ’toirt soluis do ’n aineolach air Ealain agus innleachdan ar ginealaich. Tha e mar an ceudna a’ meas gu bheil e mar fhiachaibh air gach neach, a reir a chothroim, a bhi ’cuir an céill “oibre iongantach an Tighearna.” Le Ealdhain Reultaireachd tha air mhodh sònruichte, mòrachd agus gliocas do-rannsachaidh Dhé air an sparradh air ar n-inntinn, air chor agus nach fhaodar leinn cluas bhodhar a thoirt do ghuth an Spioraid, a tha a’ cuir an céill,

“Molaidh gach àl do ghnìomhara
do ’n àl a thig nan déigh;
Is t’oibre cumhachdach ro-mhòr
sior-chuirear leo an céill.

Urram do mhòrachd ghlòrmhoir féin
cuiridh mi ’n céill gu beachd;
Air t’oibribh iongantach gu léir
labhram, a Dhé nam feart.

Labhraidh daoine eil’ fòs air neart
do bhearta uamhasach:
Is mise foillsicheam gu mòr
do mhòrachd iongantach.”

SALM. cxlv. 4–6.

ABAIREADHAIN, Mios deireannach na bliadhna, 1856.