---

[49]

SEOLAN-MARA.

Tha ’n roinn mhòr do ’r luchd-dùthcha eòlach air an ni so. ’Se sin, tha fios aca gu bheil dà làn, agus

---

[50] dà thràghadh, no thraoghadh, ann a’ ghnath anns no cuig uaire fichead. Ach tha sinn a’ creidsinn gu bheil mòran diubh aig nach ’eil fios sam bith, ciod iad na meadhonan leis am bheil so air a thoirt mu’n cuairt. Math dh’fhaoidte gu bheil an còmhnuidh o’n òige gu ’n aois aig taobh na mara, agus nach d’fhiosraich iad riamh, ciod is aobhar gu bheil dà uair gach là an t-uisge aig braigh a’ chladaich, agus mar an ceudna dà uair gach là, air tearnadh gu iochdar. Tha iad a’ sealbhachadh buannachd o ’n ni so, ach cha ’n ’eil iad a’ fiosrachadh co dhiu a tha e ’tachairt o dhall-thuiteamas, na o aon do na laghannan rianail sin leis am bheil an Cruithfhear a’ riaghladh a’ chruthachaidh, —leis am bheil a ghlòir agus a mhòrachd air an cuir an céill; agus mar an ceudna maith a chréutairean air a chuir air aghaidh.

Tha lagh àraidh anns a ’chruthachadh ris am faod sinn a bhi a’ cantuinn comas-tàlaidh,^{[Attraction of gravitation: Beurla. ]} leis am bheil aon chuspair a’ tarruing, no a’ sùghadh gach cuspair eile, a tha ’tighinn an taobh a stigh d ’a chumhachd, d ’a ionnsuidh féin. Tha fios aig gach neach gu bheil an t-uisge do leithid do ghne, gach cail-eiginn deth fuasgailte o chach a chéile, agus nach ’eil e duilich a tharruing gu taobh, as an t-suidheachadh anns am bheil e. Ma tha uisge againn ann an soitheach, ni gluasad gle bheag air an t-soitheach, an t-uisge a ghluasad gu aon taobh.

’S i a’ ghealach an cuspair is dlùithe air an talamh ’am measg nan reultan, no nam planaidean, agus

---

[51] air an aobhar sin tha a comas-tàlaidh-se gu mòr ni’s mò na comas-tàlaidh aoin air bith dhiubh-san. Tha e air fhaicinn gu soilleir, leis gach neach a thionndaidh ’aire d ’a ionnsuidh, gu bheil ise a’ tarruing uisgeachan an talaimh fa comhair a chum an taoibh dheth air am bheil i aig an àm. Leis an tarruing so tha na h-uisgeachan air an toirt gu bhi ’bolgadh a mach air an taobh is faisge oirre-se; tha iad mar an ceudna ni’s airde air an taobh is faide air falbh uaipe: agus tha iad le a tàladh-sa air an tarruing o na h-earrannan a tha eadar an dà bholg so, air chor agus anns na h-aitibh eadar-mheadhonach sin gu bheil iad ni’s ìsle, agus mar sin tràghadh anns na cearnaibh sin. Tuigidh sinn so ni’s fearr le bhi beachdachadh air na dealbhan a leanas. Ach mu’n d’ theid sinn ni’s faide, thugamaid fainear gu bheil a’ ghrian ann an tomhas a’ tàladh nan uisgeachan mar an ceudna. Cha ’n ’eil i ’deanamh so co mòr agus a tha a’ ghealach, do bhrigh gu bheil i co ro-fhada air falbh. ’S e céin na gréine 95,000,000, mìle, agus na gealaich 240,000. Gidheadh an uair a tha ise agus a’ ghealach a tarruing an aon rathad, tha e’deanamh mùthadh mòr; tha anns a’ chùis sin reothart againn: ’nuair a tha iad a’ tarruing an aghaidh a chéile, cha’n ’eil an làn no an tràghadh co mòr, agus goirear dheth con-tràigh. Ann an dealbh 8 tha an reothart air a chuir f’ar comhair. ’Nuair a tha reothart ann, tha, mar a chi sinn an so, a’ ghrian agus a’ ghealach air an aon taobh do’n talamh.

---

[52]

Dealbh 8.

Tha G a’ riochdachadh na gréine, g na gealaiche, agus a b c d an talaimh. Tha a’ ghrian agus a’ ghealach a’ tàladh nan uisgeachan (a tha air am faicinn leinn a’ còmhdachadh an talaimh mu ’n cuairt anns an dealbh so) a dh’ ionnsuidh d, o a agus b. Tha e soilleir gu bheil an lìonadh aig d, a chum am bheil iad air an tarruing, agus mar an ceudna, air an taobh is faide air falbh aig c, far nach ’eil an comas-tàlaidh a ruigheachd nan uisgeachan air an aon mhodh. O a agus b thubhairt sinn gu bheil na h-uisgeachan air an tarruing air falbh, air chor is gu bheil tràghadh anns na h-ionadaibh sin. An uair a tha ’ghealach air an taobh is faide air falbh o ’n ghréin do ’n talamh, tha ’n dithis, mar roimhe, a’ tarruing nan uisgeachan o a agus b, agus mar sin tha anns a’ chùis so mar an ceudna reothart ann.

An uair nach ’eil a’ ghrian, a’ ghealach, agus an talamh anns an aon sreath, mar anns an dealbh mu dheireadh, ach ann an suidheachadh eile, mar ann an dealbh 9, tha a’ ghrian a’ tarruing nan uisgeachan

---

[53] air aon slighe, agus a’ ghealach air slighe eile; agus, mar sin, cha ’n ’eil an lìonadh co ard, no ’n tràghadh co ìosal. ’Se theirear ris con-tràigh anns an t-suidheachadh so.

Dealbh 9.

Tha ’n dealbh so a’ leigeil ris gu bheil a’ ghrian, G, a’ tarruing nan uisgeachan o a agus b, a chum d; agus g, a’ ghealach, o c agus d, a chum a. Mar a thubhairt sinn cheana tha comas-tàlaidh na gealaiche ni’s mò, agus mar sin, leatha-se tha na h-uisgeachan a’ bolgadh a mach aig a agus b; ach, a chionn gu

---

[54] bheil a’ ghrian a’ tarruing air slighe eile, cha ’n ’eil airde an làin co mòr agus a bha e ann an dealbh 8.

’S ann a mhain mu àm na gealaich ùir agus na gealaich làin a tha reothart ann, oir, cha ’n ’eil a’ ghealach, an talamh, agus a’ ghrian ann an aon sreath, ach aig na h-àmaibh so. ’S ann a rìs aig a’ cheud cheithreamh, agus aig an treas ceithreamh, a tha con-tràigh ann, do bhrigh gur iad so na h-àmannaibh anns am bheil a’ ghealach agus a’ ghrian a’ tarruing calg-dhìreach an aghaidh a chéile.

Tha a’ ghealach dìreach os ceann gach earrann do’n talamh aon uair ann an 24 uairean agus 50 mionaidean, agus air an aobhar so, tha dà thràghadh agus dà lìonadh againn anns an ùine sin. Do bhrigh gu bheil an talamh a’ cuir car dheth anns na ceithir uaire fichead, bhitheamaid ullamh gu bhi a’ smuaineachadh gum biodh an làn a stigh dà uair re an tìm so—aon uair air an ionad tha fo’n ghealaich, agus uair eile air an taobh is faide air falbh uaipe. Gidheadh, cha ’n ann mar so a tha chùis. Aig a’ cheart àm anns am bheil an talamh a’ gluasad mu ’n cuairt air aisil, tha a’ ghealach a’ siubhal mu’n cuairt ’na slighe timchioll an talaimh, agus mar so feumaidh an talamh tuille agus car a chuir dheth mu’n d-thig an aon bhall deth, a tha ’n dràsd’ dìreach fo’n ghealaich, gu bhi anns an t-suidheachadh cheudna a rìs.

Tuigidh sinn an ni so ni’s soilleire ma ghabhas sinn beachd air aghaidh uaireadair. Abair gu bheil an dà lamh còmhlath aig XII. Tha lamh nam mionaidean

---

[55] a’ siubhal mu’n cuairt, ach bheir thu fainear feumaidh i dol tuille agus aon char mu’n cuairt na h-aghaidh mu’m bheil iad còmhlath a rìs; oir anns an ùine a tha ise ’dol timchioll na cuairt, tha lamh nan uairean air gluasad air a h-aghaidh o XII gu I, air chor agus gu’m feum làmh nam mionaidean an t-astar so a dheanamh a bharr air cuairt iomlan, mu’n d-thig i gu bhi anns an aon ionad ris an lamh eile a rithisd.

Air an dòigh cheudna, tha a’ ghealach air gluasad air a h-aghaidh astar beag, anns an tìm a tha ’n talamh a’ cuir car iomlan dheth, air chor agus gu’m feum esan tuille agus car a chuir dheth, mu’n d’thig iad gu bhi anns an aon suidheachadh do thaobh a chéile anns an robh iad roimhe. Uaith so tuigear leinn cionnus a tha dlù air cuig-uaire-fichead, o’n àm anns am bheil an làn air a tharruing a stigh le tàladh na gealaiche aig àit’ air bith an diugh, gus am bheil e anns a’ cheart suidheachadh anns an ionad sin am màireach.

Leis an orduchadh so tha’ n Cruithfhear a’ cuir sior-ghluasadan anns a’ chuan, a tha ’feuchainn a mach a ghliocais agus a mhaitheis air mhodh comharraichte. Leo so tha na h-uisgeachan sin a dh’fhaodadh a bhi nan aobhar plàigh agus nan aobhar péin, le lobhadh agus boladh, air an deanamh nan aobhar fallaineachd agus mathachaidh do dhuine agus do ainmhidh. Ma tha eadhon linne gle bheag do uisge taimh ann, cha ’n fhada, gu sònruichte ’an àm an t-samhraidh, gus am bheil boladh ag éiridh suas uaipe, a tha an dà chuid mi-thaitneach agus

---

[56] mi-fhallain. ’Nuair mata a sheallas sinn ri linne mhòir a’ chuain, agus a ghabhas sinn beachd air ro-mheud an duslaich do luibhean agus do ainmhidhean malcta a tha ’socrachadh innte, nach faic sinn cia co ullamh agus a dh’fhàsadh an sin boladh breun, a bhiodh na aobhar cràidh agus péin, an àite i bhi na h-aobhar buannachd agus toil-inntinn, mar a tha i aig an àm, nan robh i air a fàgail leis a’ Chruithfhear na h-uisge taimh, gun ghluasadan, no meadhonan air bith eile gu bhi ’cuir bacadh air an ni so. Ach leis a’ ghluasad, a bha a nis fo ar beachd, maille ri gluasadaibh soirbheis agus sruthaibh eile, ’an comh-cheangal ri a sailteachd, tha araon gliocas agus maitheas an Tighearna air an cuir f’ar comhair air mhodh nach fhaodar a bhi air an di-chuimhneachadh leinn, gun a bhi ’feuchainn a mach mi-thaingealachd chiontach, a tha ro mhi-iomchaidh dhoibhsan a tha gach là a’ sealbhachadh a thròcairean. Thugamaid fainear gur mòr am peacadh a bhi ’dùnadh ar sùilean air caoimhneasaibh an Tì sin anns am bheil againn ar bith, ar beatha, agus ar comas gluasaid.