---

[1]

AN TEACHDAIRE ÙR GÀIDHEALACH.

CEUD MHIOS A’GHEAMHRAIDH.

I. AIREAMH. 1835.

ROIMH-RADH.

A mhuinntir ar dùthcha, —Fàilte ’s furan oirbh!

THA nis dlùth air ceithir bliadhna o’n a sguir an “TEACHDAIRE GAELACH” o shiubhal na dùthcha, agus mar tha fios agaibh ’s iomad ionndrain a bha air. ’S ann le mór-dhubhachas da rìreadh a chuala na Gàidheil air an àm an t-aobhar a thug air an duin’ -uasal shuairce ’chuir a mach an Teachdaire sgur car tamuill d’a shaothair, do bhrìgh bristeadh beag a thainig air a shlàinte; ach bha do ghnàth dùil aca o àm gu h-àm gu’m biodh e ’na chomas tòiseachadh as ùr air a’ mhìosachan thaitneach a thug uiread fhiosrachaidh agus shòlais do shìol nan Gàidheal. Mar thubhairt e féin san litir-dhealachaidh a chuir e ’mach air an àm, “Ged a b’éiginn a’ bhìrlinn a tharruing gu tìr cha b’ ann chum a toirt as a chéile, ach chum a calcadh ’s a cur fo uidheam ùr.” Smuaintich sinn gu’m biodh i o chionn fada air sàile a’ siubhal o eilean gu eilean, le ’croinn arda ’s a siùil bhòidheach gheala, a sgioba fhiùghanta chruadalach, gu buadhar, luachmhor, furbhailteach mar a b’ àbhaist. Bha sinn fo bharail gu’m biodh tonnag ùr a dhìth air bean a’ Phìobaire roimhe so—gu’m biodh ar caraid Fionnla agus a ghoistidh, Para Mór, a mach gu Galldachd, agus Marsaili Mhór gu fogharadh o chionn ioma seal. Cha’n e gu bheil sinn idir a’ faotainn coire do’n duin’ uasal cheanalta, oir ’s làn-chìnnteach sinn nach leisg no easbhuidh gaoil d’a dhùthaich thug air a pheann Gàidhealach a thasgaidh co fada. —Bha clàrsach naomha na h-EIRIONN fada gun ghleusadh agus bu mhiann leis òrain bhinne Shioin uidheamachadh air a son.

’S iomad coire fhuair cuid do Chléir na Gàidhealtachd do’n Teachdaire fhad ’s a bha e ’dol a mach; ach ’s fhada mun d’ fheuch a h-aon diubh fear a b’ fhearr a chur ’na àite ’nuair a sguir e. Tha ’mhiann oirnn deuchainn eile thabhairt, agus ceumannan an fhir nach mairionn, an seann Teachdaire, a leantuinn fhad ’s a bha e taitneach no tarbhach, co dlùth ’s a dh’ fheudas sinn. Cha tig e dhuinn geallaidhne móra dheanamh anns a’ cheud dol a mach, ach so their sinn, nach ’eil saothair no oidheirp ’nar comas nach cleachd sinn. Cosmhuil ris an t-seillein ghniomhach, a’ siubhal o bhlàth gu blàth a’ trusadh na cìr-mheala, bidh sinne a’ cruinneachadh o bheinn ’s o shrath—o mhuir’s o thìr—o eachdraidh gach dùthcha—o oibribh na cruitheachd—o leabhar mór Nàduir agus o Leabhar Freasdail an Tighearna, gach ni a smuainticheas sinn a

---

[2] bhìos taitneach no tarbhach d’ar luchd-dùthcha, agus ’se ar dòchas gu’n teid againn air so a thairgseadh ann an cainnt shnasmhoir ghrinn, agus gu’m bi an clòdh-bhualadh agus gach gnothach eile ’bhuineas do chur a mach a’ mhìosachain so do réir sin. Tàirngidh e beagan ùine mum bi ’bhirlinn tha sinn a nis a ’cur gu sàile fo làn-uidheam no gach aon do’n sgioba iasgaidh ealamh, eólach ’na àite féin: —fhuair sinn a’ mhàileid, ach cha ’n ’eil am bathar fhathasd air a thaghadh no air a chur an ordugh mar bu mhath leinn. ’S éiginn uime sin gu’n gabh ar luchd-dùthcha ar leisgeul, ma chi iad feum againn air, car ùine bhig. Geallaidh sinn nach faidh aona chuid sgainneal no tuaileas àite gu bràth ’nar duilleagaibh. Feuchaidh sinn naigheachd na rìoghachd a thoirt seachad ceart do réir na fìrinn, gun chlaonadh a nùnn no nall. Cha’n’ eil ni ’nar beachd ach eòlas fallain—fiosrachadh feumail—eachdraidh thaitneach—uirsgeulan gun choire—dàna beaga laghach—fearas-chuideachd neò-chiontach, a thoirt d’ar luchd-dùthcha; agus uiread ’s a’s urrainn duinn do’n fhòghlum agus do’n fhiosrachadh tha mach air feadh na Galldachd a sgapadh gu farsuing fial, saor, air feadh na Gàidhealtachd, ann an cainnt bhlasda ar dùthcha féin. Tha dóchas againn gu’n seas ar luchd-dùthcha sinn. Tha nis anns a’ Ghàidhealtachd fichead a leughas agus a sgrìobhas a’ Ghàilig air son a h-aon a bh’ ann ’nuair thòisich an seann Teachdair’ air dol a mach. Ge nach biodh ann ach buill a’ “CHOMUINN OISEINICH” féin, ma sheasas iadsan sinn cha bhi dìth no deireas air an TEACHDAIR’ UR. Có air am biodh eagal ’s an leithidean r’a thaobh? Tha sinne agus iomadh caraid teas-chridheach, a’ cur romhainn nach sguir sinn d’ ar saothair gus am bi EOLAS SGRIOBHAIDH AGUS LEUGHAIDH NA GAILIG CHO CUMANT’ AIR GAIDHEALTACHD ’S A THA EOLAS NA BEURLA AIR GALLDACHD, no, gus an tog sinn i CO ARD RI AONA CHANAIN EILE SAN ROINN-EORPA. Cha ’n ’eil sinn a’ faicinn nì saoghalta ’s urrainn ar bacadh.

’S i ar n-ùrnuigh dhùrachdach gu’n soirbhicheadh Freasdal caomh an Ti a’s airde leinn, agus gu’n deanadh e sinn murrach air math ar dùthcha chur air aghaidh, agus nach ceadaichear dhuinn aon ni chur a mach a bhios ’na aobhar-aithreachais air leaba bàis. A luchd-dùthcha ionmhuinn, Is sinne ’ur cairdean dìleas.

Luchd-uidheamachaidh an “TEACHDAIR’ UIR GHAIDHEALAICH.”
C. C.

Ceud mhìos a’ Gheamhraidh 1835.