---

[43]

FARFONADH.

A Theachdair Uiseil.

Tha mi ’cur romham—ma chaomhnas Dia mo bheatha, agus ma

---

[44] bhitheas gach cùis mar is miann—a dhearbhadh gur h-i ’Ghâilig a’ chiad chànain a bh’ air an t-saoghal; gur h-i ’labhair an ceud duine—gur h-i ’labhradh le sliochd Noah ré chóig ceud bliadhna ’n déigh na dìle, ’se sin gus an deach a cur troimh chéile aig togail Bhabeil, agus gur h-i ’n iuchair òir i a dh’ fhosglas brìgh bhriathran agus ainmeannan a bha cruaidh-ghlaiste fad mhìlte bliadhna! Gabhaidh mi os-làimh so uile dheanamh ann an leabhran Gàilig ris an abrar ADHAMH AGUS EUBHA, no CRAOBH-SHEANACHAIS NAN GAEL, nach cosg ach aon tasdan— ’se sin luach leth-bhodaich de mhac-na-bracha, cho luath ’s a gheibh mi mìle ainm; Agus ma’s urrainn do neach anns na trì rìoghachdan a dhearbhadh a’ m’ aghaidh nach b’i Ghàilig a’ chiad chànain, fuilingidh mi mo chluasan a tholladh le teth-theallaich, agus mo bhàthadh ann am ballan-buaice!

Theagamh gu’n abair cuid, “ ’s ann tha’n t-òlach air bhreathas! —am bheil e coltach nam b’i ’Ghàilig a’ chiad chànain nach faigheadh sgoilearan móra a mach roimhe so e?” stad, ’fhir dhù’cha, stad: theirinn fhìn an ni ceudna eadhon an uraidh, ach cha bhiodh ann ach argumaid duine aineolaich. —Na sgoilearan a’s airde ’sgrìobh riamh mu thùs chinneach agus chànainean cha robh eòlas còir ac’ air a’ Ghàilig, agus iadsan diubh aig an robh, sann sa’ Bheurla ach beag a sgrìobh iad, agus uime sin, cha d’ ràinig am fiosrachadh na Gàeil, ’s am beagan Gàilig cha do do thuig na Goill, agus a’ Bheurla cha do chreid iad. ’S ioma ni cudthromach a bha fada ’n diomhaireachd a fhuaradh a mach mar gu’m b’eadh le tuiteamas, agus sann le tuiteamas agus cha ’n ann le barrachd sgoile ’fhuair mise mach so: dìreach coltach ris an fhear roimhe so ri linn a bhi ’sireadh asail a fhuair rìoghachd—bha mi, mar bhall de’n CHOMUNN OISEINEACH a’ sgrìobhadh Deuchainn air “craobh sheanachais nan Gàel” ’nuair fhuair mi gu’m feudta an leantainn air an luirg gu Adhamh—gur h-ann ann an litir nam fineacha, ’s nach h-ann san litir Eabhraich eadhon a sgrìobh Maois—agus gu’n robh na Gàeil ’nan àirde còrr agus dà mhìle bliadhna mun d’rugadh e!

Neach air bith mata leis am bu mhiann “ADHAMH AGUS EUBH” fhaicinn thugadh e ’ainm do’n fhear is faigse dha de luchd-reic an Teachdaire Ghàelaich, no dhomh féin aig àireamh 23, Sràid Earra-ghàèl, fa chomhair Tigh-òsd’ an tairbh-dhuibh.

L. MACILLEAIN.

Glascho dara mìos a’ Gheamhraidh 1835.