Caibidil 3

Bha an t-iasgach a’ dol gu math leò, agus bha iad a’ dèanamh cosnaidh mhaith. Fhuair Seumas air beagan airgid a chur ma-seach, agus, on bha e fhèin agus Seonag glè thoilichte le chèile rinn iad suas an inntinn gum pòsadh iad nuair a bhiodh e comasach dhaibh àite còmhnaidh fhaighinn.

“Chan eil math dhuinn smaoineachadh air pòsadh,” thuirt Seumas, “gus am bi àit’ againn dhuinn fhìn.”

“Nì àite beag a’ chùis dhuinn an toiseach, agus faodaidh sinn a bhith a’ coimhead airson àite nas motha nuair a thig feum air,” fhreagair ise.

Nuair a chaidh Seumas dhachaidh a Ghrabhair Disathairn, thug e athair gu aon taobh agus dh’innis e dha an dùil a bh’aige fhèin agus aig Seonag.

“Thàinig seo, dìreach às an àm cheart,” thuirt Ruairidh. “Tha mi a’ cluinntinn gu bheil Fionnlagh Mhurchaidh ag iarraidh a’ chroit aige a reic. Chan eil an taigh aig Fionnlagh ro mhath, agus le sin, ’s iongantach gum bi dùil aige ri prìs ro mhòr fhaighinn. Ach tha brod na croit ann. ”.

“Feumaidh mi a dhol as a dèidh gun dàil. Thèid mi far a bheil Fionnlagh an dràsda fhèin, ach tha mi a’ smaoineachadh gum feum mi fear-lagha fhaicinn mun gabh an gnothach a thoirt gu ceann.”

Dh’fhalbh Seumas an dèidh bha blasd bìdh a ghabhail. Bha Fionnlagh glè thoilichte fhaicinn, oir cha robh duine air foighneachd mun chroit, an dèidh dhi a bhith dà mhìos air a’ mharcaid, ged nach do dh’innis e sin do Sheumas. Bha e ag iarraidh leth-cheud not air an taigh ’s a’ chroit. Ged nach robh san taigh ach bothan beag, bha Seumas deònach seo a thoirt air, on a bha a’ chroit cho math, agus thàinig iad gu aonta gun a’ bheag a chòmhradh. Nuair a thill e dhachaidh, dh’innis e dha athair gu robh e fhèin agus Fionnlagh air a thighinn gu còrdadh agus gum biodh an taigh agus a’ chroit leis mu mheadhon a’ Mhàirt an ath bhliadhna, 1896.

As t-Earrach fhuair Seumas sealbh air a’ chroit. Rinn e beagan àitich, ach ’s e deisealachadh airson an taigh a thogail an obair a bha a’ toirt leis a thìde. Chladhaich e an làrach, agus chruinnich e clachan. Ged a bha beagan eagail air nach dèanadh e an obair ceart, thòisich

Cromòr

e air a’ chlachaireachd a dhèanamh. Bha e an dùil, nan dèanadh e droch mhearachd, gu faodadh e am balla a leagadh, agus nach cailleadh e càil ach an tìde a chosg e ga thogail, agus nan deigheadh gu math leis, gu sàbhaileadh e an t-airgead a phàigheadh e do chlachair.

Rinn iad suas gum pòsadh iad san t-Samhain, nuair a thilleadh Seumas bho a chuairt a Phortsmouth. Fhuair e air a’ chlachaireachd a dhèanamh glè mhath, ach bha deagh fhios aige nach biodh an taigh faisg a mhìle air a bhith deiseil ron t-Samhain.

Nuair a thàinig Seumas dhachaidh bhon chuairt leis a’ Chabhlach, chuir iad rèiteach air adhart ann an taigh Dhòmhnaill Tharmoid. Chruinnich càirdean à Tàbost, à Ceairseadair, à Grabhair, agus às na bailtean eile bha timcheall, agus bha oidhche chridheil aca gu lèir. Ceithir là deug an dèidh an rèitich, chruinnich sluagh a-rithist ann an Grabhair aig Eaglais na Lice Bàine agus phòsadh Seonag agus Seumas. An dèidh a’ phòsaidh thàinig a’ chuideachd cruinn ann an taigh Ruairidh, agus bha banais aighearach a’ dol ann an sin gu madainn. Thàinig Iain Choinnich leis a’ phìob mhòir, agus chuireadh danns air adhart ann an sabhal Ruairidh, a bha air a ghlanadh a-mach gus am biodh e freagarrach airson dannsa.

Chaidh Seumas agus Seonag a dh’fhuireach dhan bhothan bheag

a bha Fionnlagh Mhurchaidh air fhàgail. Dh’iarr Seumas air Iain Mòr leigeadh leis fear eile chur na àite sa bhàt’ airson iasgach a’ gheamhraidh gus am faigheadh e air adhartas a dhèanamh air an taigh ùr, agus gus an cumadh e cuideachd ri Seonag fhad’s a bha i air a h-aineol ann an Grabhair. Mun tàinig a’ bliadhn’ ùr a-steach, bha e air a’ chlachaireachd a chrìochnachadh agus cha robh mearachd sam bith aige air a dhèanamh ann. B’fheudar dha saor fhaighinn, oir cha robh e a’ faireachadh gun dèanadh e saorsainneachd cho math ’s a rinn e a’ chlachaireachd.

Mun tàinig an t-àm airson a dhol gu iasgach a-rithist bha an taigh cho faisg air a bhith crìochnaichte ’s gu faodadh e leabaidh a dhèanamh an àird agus an teine a lasadh. Mu dheireadh bha e na thaigh ùr fhèin.

Bha e a-nis a’ gabhail fìor aithreachais airson gabhail san R.N. R., agus nuair a chaidh e mach a Phortsmouth aig deireadh iasgach an t-samhraidh, chuir e gnothaichean air dòigh gus e fhèin fhaighinn às. Cha robh sin ro fhurasd, ach fhuair e mu dheireadh air faighinn às air cùmhnantan gun deigheadh e air ais nan deigheadh a ghairm, nam biodh trioblaid ann a dh’adhbhraicheadh dhan Chabhlach feum a chur air. Bha seo glè mhath aig an àm, oir ’s e call mòr tìde a bh’ann a bhith caitheamh trì seachdainean gach bliadhna ann am bàta cogaidh.

Bha mòran ri dhèanamh san taigh ùr, agus fad a’ gheamhraidh bha e ag obair a’ cur nithean air dòigh am broinn an taighe. Rinn e a-rithist mar a rinn e a’ bhliadhna roimhe. Dh’iarr e air fear eile a dhol na àite a ‘Reul na Maidne’ airson iasgach a’ gheamhraidh. Thòisich e air an taigh a sgeadachadh le peant agus pàipear, agus fhuair e togail da-rìribh nuair a chunnaic e cho math ’s a bha Seonag air peantadh. Rinn i a’chuid bu mhotha dhan pheantadh a-staigh agus dh’fhàg sin barrachd tìde aig Seumas airson nan nithean eile bha ri dhèanamh ris an taigh.

“Rinn sinn math da-rìribh, a Sheonag, agus ma nì sinn cho math air an ath gheamhradh, bidh fàrdach air leth againn.”

“Tha eagal orm nach dèan mise mòran cuideachaidh dhut aig an àm sin. ’S dòcha nach bi mi a’ faireachadh coltach ri obair a dhèanamh.”

“O! Carson? An ann a’ dol a dh’ fhàs leisg a tha thu?”

“O, chan ann, ach tha mi a’ smaoineachadh gum bi obair eile an urra rium an uair sin.”

“Dè an obair?”

“Tha mi a’ creidsinn gum bi thu uaireigin a’ coimhead ri bàta fhaighinn dhut fhèin. Nuair a dh’fhàsas tu aosda, bidh tu a’ coimhead

airson duine a bhuineas dhut fhèin gu d’àite’ a ghabhail innte. Tha mis’ a’ fiachainn ri sin a chur air dòigh dhut.”

“O, tha mi tuigse,” arsa Seumas, ’s e a’ toirt dhi pòg. “Cuin a bhios dùil ris?”

“Bidh dùil ris, no rithe, mu dheireadh an Dàmhair, dìreach nuair a bhios dùil agam dhachaidh riut bho iasgach an t-samhraidh.”

Chaidh Seumas chun an iasgaich le sunnd na bu mhotha na b’àbhaist. Rinn iad iasgach math, agus thill e dhachaidh trì seachdainean mun do rugadh a mhac, Ruairidh, air an t-seachdamh là dhen t-Samhain, 1899. Bha Seonag glè sgìth an dèidh a saothrach, agus thàinig Màiri, a màthair, a-mach à Tàbost gus a cuideachadh leis an leanabh agus le cumail an taighe air dòigh.

Chrìochnaich Seumas gach nì a bha ri dhèanamh san taigh, agus fhuair e air aire thionndadh chun na croit a bha e, gu ìre bhig, air a dhiochuimhneachadh fhad’s a bha aire air an taigh.

Sa bhliadhna 1902, nuair a bha Ruairidh Beag dà bhliadhna gu leth, chualas gu robh an rìgh Eideard VII, agus a’ Bhànrigh a’ dol a thoirt cuairt tro na h-Eileanan an Iar, agus gu robh dùil gun tadhaileadh iad ann an Steòrnabhagh. Bha comhairle a’ Bhaile, na ceannaichean, agus iomadh buidheann eile airson rudeigin a dhèanamh gus an turas seo a chomharrachadh, agus shaoil na h-iasgairean gum biodh e iomchaidh iadsan, cuideachd, rudeigin a dhèanamh. Chaidh coinneamh de na h-iasgairean a ghairm, agus comhairle riaghlaidh a chur air chois, fo stiùireadh Màidsear Mac a’ Mhathainn; bha Iain Mòr na bhall dhith.. .. ’S e an codhunadh gun tàinig iad gum bu chòir rèis mara a chur air chois, a’ tòiseachadh aig cala Steòrnabhaigh, a’ dol timcheall Eilean Thabhaidh, agus à sin gu Creig na Circe, agus air ais gu Steòrnabhagh – astar mu chòig mìle fichead. Ged a bha an cùrs’ an t-astar seo, dh’fheumadh na bàtaichean a dhol astar mòr a bharrachd air seo nuair a bhiodh iad a’ beatadh an aghaidh na gaoithe eadar Tabhaidh agus Creag na Circe. Bha an t-sreath tòiseachaidh agus crìochnachaidh gu bhith eadar ceann na laimrige agus bàt’ a bha air acair air taobh thall a’ chalaidh. Bha na bàtaichean gu bhith nan trì buidhnean a rèir am meudachd agus bha an rèis gu bhith air a ruith mu mheadhon an t-Sultain, nuair a bhiodh na bàtaichean a bha ag iasgach air an taobh an Ear air tilleadh dhachaigh.

Thàinig Iain Mòr air bòrd ‘Reul na Maidne’ agus bhruidhinn e ris an sgiobadh mun rèis. Dh’fhoighnich e dhaibh an robh iad deònach pàirt a ghabhail innte. Cha b’e ruith ach leum le gach duin’ aca, ag aontachadh gum biodh iad ro-thoilichte a bhith san rèis.

Anns na seachdainean an dèidh seo, gach uair a bhiodh iad faisg

air Tabhaidh no air Creig na Circe, chuireadh iad car orra, agus bha iad a’ faicinn bhàtaichean eile a’ dèanamh an t-aon rud. Dh’ fheumadh iad eòlas fhaighinn air an dòigh a b’fheàrr air a’ chleasachd chuglaidh seo a dhèanamh cho cabhagach ’s a ghabhadh e dèanamh, ach gu sàbhailte.

Thàinig là mòr na rèis agus dh’fhalbh iad gu Tabhaidh gach seòl an àird. Bha ‘Reul na Maidne’ a’ dèanamh gu math ach bha bàtaichean ann a bha dèanamh na b’ fheàrr. Chaidh ‘Deagh Dhòchas’ agus ‘Sliabh nan Ros’ seachad orra, agus bha iad a’ faicinn tèile de bhàtaichean Ghrabhair, ‘Mairi Chaol’, bàta a bha na bu lugha na ‘An Reul’, a’ tighinn glè fhaisg orra. Bha a’ ghaoth a’ tighinn orra on àird an ear-thuath, gaoth a bha fàbharach air an t-slighe a-mach gu Tabhaidh, agus air an t-slighe a-steach bho Chreig na Circe, ach nach biodh ro fhàbharach idir eadar Tabhaidh agus A’ Chearc. Bha iad air iomadh car a chur air Tabhaidh le gaoith an ear-thuath agus bha iad air dòigh ionnsachadh gu dhèanamh glè sgiobalta.

Bha an seòl an àird air taobh deas a’ bhàta, agus gach nì na àite fhad’s a bha iad a’ seòladh gu deas, ach bha seòl eile air a phasgadh air an taobh chlì, gach ròp ceangailte agus gach nì na àite dìreach mar gum biodh e ris a’ chrann. Nuair a bha iad a’ cuairteachadh an eilein, fhad’s a bha an stiùir ga cur chun na làimh chlì, nuas gun tàinig an seòl deas, agus aig an aon àm suas gun deach an seòl clì; bha iad deiseil gu beatadh gu fearann an Rudha gun tìde a chall a’ ceangal ròp, agus gun shlatan a bhith a’ dol tarsainn os cionn an sgiobaidh, gan cumail o obair eile fhad’s a bhiodh iad a’ fiachainn ris na slatan a sheachnadh. Bha ‘Deagh Dhòchas’ romhpa agus dà bhàt’ eile nach robh iad ag aithneachadh. Bha feadhainn eile nach robh fada as an dèidh, nam measg “Mairi Chaol’. Air an t-slighe steach a Steòrnabhagh, thug iad a-steach air feadhainn dhe na bha romhpa agus chaidh iad seachad air ‘A Chailleach Oidhche’.

De na bàtaichean san dara buidhinn cha robh romhpa ach ‘Deagh Dhòchas’. Mar sin bu leò an dara duais sa bhuidhinn sin. Rinn ‘Mairi Chaol’ glè mhath, a’ gleidheadh an dara duais san treas buidhinn.

Fhad’s a bha seo a’ dol air adhart sa Chuan Sgìth, bha rudan eile tachairt an Grabhair. Rugadh Dòmhnall, an dara mac aig Seumas, aig deireadh 1901, agus thàinig a’ chlann-nighean beagan an dèidh seo – Mairead an 1904 agus Iseabail an ath bhliadhna an dèidh a peathar.