Caibidil 8

An ceann beagan bhliadhnachan, thòisich cosnadh iasgach an sgadain an Steòrnabhagh a’ dol air ais. Bha an sgadan an ìre mhath cho pailt ’s a bha e roimhe, ach chaidh a’ phrìs a bha na h-iasgairean a’ faighinn cho ìosal ’s nach robh e furasda beòshlaint a dhèanamh às.

Bha Seumas agus an sgiobadh aige a’ dèanamh na b’fheàrr na cuid, ach mur a biodh iad air beagan a chur seachad nuair a bha an sgadan a’ faighinn deagh phrìs, cha bhiodh am beòshlaint’ ach meadhonach. Bha mòran a’ trèigsinn an iasgaich. Bha Seumas a-nis, aig trì fichead, ro aosd airson coimhead ri obair eile, ach bha e toilichte nach robh guth aig Ruairidh, no aig Dòmhnall, no aig Torcall, a bha nis na bhall dhen teaghlach, air fiachainn air falbh an tòir air obair eile. Cha deach cùisean na b’fheàrr airson grunnan bhliadhnachan agus mun do thachair sin bha gnothach eile a’ dèanamh dragh dhaibh gu lèir.

Bha Seumas na dhuine fallain. Cha do chuir e mòran dragh’ air dotairean a-riamh, ach a-mhàin nuair a bha tubaistean aige na òige mar an sguchadh a rinn e air aobrann aig allt Loch Cartaich, agus nuair a leònadh e aig ‘Jutland’, a dh’fhàg e cho fada san ospadal an Gosport. Aon mhadainn mu thoiseach na bliadhna 1933, ’s ‘Màiread Og’ a’ dèanamh air Steòrnabhagh le luchd math sgadain air bòrd, dh’fhairich Seumas pian goimheil na bhroilleach. B’fheudar dha dhol na shìneadh fo rùm; bha an sgiobadh, gu h-àraid a mhic, agus Torcall, a’ fàs iomagaineach mu dheidhinn.

“Feumaidh sinn dotair fhaighinn cho luath ’s a bhuaileas i an laimrig,” thuirt Ruairidh. “Thèid thusa, a Dhòmhnaill, suas am baile a lorg dotair, agus a Thorcaill, fàgaidh sinn agadsa an sgadan a reic, agus am bàta chur air dòigh.”

Fhuair Dòmhnall dotair, agus thàinig e gun dàil. Rinn e rannsachadh cho mion ’s a b’urrainn dha sa bhàta, agus thuirt e ri Ruairidh,

“Feumar a thoirt dhan ospadal airson dhà-no-thrì làithean. Cha chùm iad fad’ e, ach feumaidh e sguir dhen iasgach o seo a-mach. Ma ghabhas e air a shocair aig an taigh, ’s dòcha nach till seo ris a-rithist, ach ma nì e a’ bheag sam bith de dh’obair, agus gun till seo a-rithist, cha bhithinn-sa ro dhòchasach gu faigheadh e seachad air.”

“Dè a thàinig air?” dh’fhoighnich Ruairidh.

Steòrnabhagh

“Tha mi duilich. Bha dùil agam gu robh fios agad. ’S e an cridhe aige a dh’fhàillig. Chan fhaod e a’ bheag sam bith a dh’obair a dhèanamh tuilleadh.” Thugadh Seumas dhan ospadal, ach cha robh e fad’ ann gus an robh e a’ faireacheadh glè mhath.

“Chan eil adhbhar dhòmhsa a bhith seo. Dh’fhaodainn a dhol a-mach air a’ bhàta a-nochd”, thuirt e ris an dotair.

“Tha eagal orm,” fhreagair esan, “nach tèid thu a-mach air a’ bhàta a-nochd, no oidhch’ eile. Feumaidh tu sguir dhen iasgach agus gabhail air do shocair aig an taigh o seo a-mach. A bheil fhios agad gun do dh’fhàillig an cridhe agad, agus gu robh thu glè fhaisg air a’ bhàs, nuair a thàinig thu a-steach a seo.”

“Ma tà, tha mi a’ faireachadh glè mhath an dràsda.”

“Bidh tu gu math, cho fad ’s a dh’fhuireas tu bho obair sam bith. Rinn thu obair gu leòr nad là. Tha a’ thìd’ agad sguir a-nis, agus d’anail a leigeadh.”

An ceann beagan làithean thàinig Màiri a-nall air carbad Mhurchaidh Ailig, agus thug i Seumas dhachaidh leatha. Cha leigeadh iad leis a dhol dhachaigh air a’ bhàta air eagal gun tigeadh dochainn air a’ dol innte agus a’ tighinn aiste. Bha e gu math airson trì mìosan ’s Màiri a’ frithealadh dha; bha Màiread a’ tighinn gu tric a shealltainn air, agus cha leigeadh iad leis mòran a dhèanamh mun taigh. An ceann na h-ùine sin thòisich e a’ fàs an-fhoiseil, agus ag

iarraidh gu cuideachadh air choireigin a dhèanamh mun taigh no mun fhearann, no mu na caoraich.

Nuair a thàinig Ruairidh dhachaigh Disathairn, agus a dh’innis na boireannaich dha mar a bha an an-fhois air tighinn air Seumas, rinn e fhèin agus Dòmhnall oidhirp toirt air tàmh a ghabhail greis eile, ach cha b’ urrainn do Sheumas fuireach gun bhith ’g obair. Cha robh e ach trì fichead ’s dhà, agus bha e a’ faireachadh fada ro òg airson sguir de gach obair.

Fhad ’s a bha Ruairidh agus Dòmhnall aig an taigh, bha Seumas, gu ìre bhig, na thàmh, ach nuair a dh’fhalbh iad Diluain, thòisich e ag àiteach feannaig a bha shuas os cionn an taighe. Cha robh e aig an obair sin ach mu uair a thìde nuair a dh’fhairich e cràdh na bhroilleach a-rithist, agus on a thuig e gu robh e ann an cunnart na leanadh e air ag obair, chaidh e dhachaidh, agus thug Màiri air a dhol dhan leabaidh. Thug e mu cheala-deug an uair sin gun char a dhèanamh. Bhiodh e fada gun èirigh sa mhadainn, agus dheigheadh e dhan leabaidh tràth a h-uile feasgar. Ach, an ceann a’ cheala-deug, thòisich e a-rithist a’ cur a làimhe an obair a bhiodh duine aca a’ dèanamh. Na faiceadh duine e cha leigeadh iad sin leis ach bhiodh e aige gun fhaireachadh dhaibh.

Nuair a thàinig àm cur a’ choirce thuirt e ri Dòmhnall, “Chan eil an seo ach obair a tha ag iarraidh eòlais a bhith aig duine air dè tha e a’ dèanamh, ach nach eil ag iarraidh neirt no strì. Nì mi a’ chùis glè mhath.” Cha robh Ruairidh no Màiri air seo a leigeadh leis, ach bha e ro fhada na cheann airson Dhòmhnaill, agus thòisich e a’ cur.

Bha e ag obair mu leth uair a thìde nuair a dh’fhairich e gath làidir, agus thàinig air sguir. Chaidh Dòmhnall dhachaigh leis, agus air an t-slighe, thàinig gath eile, agus cha robh e ach air faighinn a-steach air an doras nuair a thàinig tèile.

Fhuair iad air a chur dhan leabaidh ach bha e soilleir nach robh dùil gun tigeadh e aiste beò. Thàinig a’ chrìoch mu ochd uairean an oidhche sin fhèin.

Bha an teaghlach gu lèir aig an taigh airson an tiodhlaicidh.