V

AM FEARANN

(36) An gamekeeper

Bha mi fhìn is tè eile anns a’ choille ag iarraidh stoban a bheòthaicheadh an teine agus, dar bha na eallaich deis, cò thàinig ach

Is thuirt an tè eile riumsa,

‘A bheil fhios agad dè nì sinn? Bheir sinn an trouser bhon trustair!’ Bheir sinn an trùsar don trustair! Is dh’fhalbh e dachaigh gun trùsar.

(37) Am buntàta

Nis, anns an t-seann tìm seo-an, bhiodh iad faighinn plotachan bhon tuathanach, sia slat air leud. Agus, rèist, rachadh an clais an-àirde air an dà thaoibh, sia slat. Nis, dh’fhaodadh e bhith gum biodh trì fichead slat [a dh’fhaid] ann no leithid sin. Ghabhadh do nàbaidh leth dheth agus dhèanadh sinn dà leth an rathad sin air: Coimhead! Ruithidh sinn an line an-àirde anns a’ mheadhan. Nis, bhiodh trì slat agadsa is bhiodh trì slat agamsa. Nis, dh’fhaodadh tu chur Kerr’s Pinks no dè an sìol bha dol aig an tìm. Tha diofar sìol a-nis ann. Champions dol an uair sin. Kerr’s Pinks agus – hàch! – up-to-date san tìm sa tha air nis. Tha, a-nis, gu leòr do diofar sìol air a’ mhargaid.

Nis, chan eil shinn faighinn biod bhon tuathanach, a bheil thu tuigeil? Bha e dèanamh mach gur e an sìol againn cuideachd a bha toirt an eel-worm gus an talamh. Agus tha sin aca ged [nach eil] sinn faighinn aon buntàta anns an talamh idir. Rèist, tha Board of Agriculture cur comain orra gun fhimir an talamh sin bhith laighe airshon trì no ceithir bhliadhna mun tèid am buntàta a-rithist ann. Nis, bha shinn pàigheadh nota. À, chan eil fhios agam an e so much airshon trì slat. Tastan eadar-ruinn fhìn e. Bhiodh e nota, co-dhiù, an drile dut. Rèist, bha e cur mach drileachan. Na tuathanaich – gheobhadh tu drile, phàigheadh tu iad aig a’ back end. Bha e cur mach a-rithist iad airshon an ath-bhliadhna. Nis tha thu ceannachd iad, no ma thig fear gus an doras leis a’ bhana, no ma tha beagan agad anns an leas, ma tha talamh agad—. Bhiodh iad cur air falbh am buntàta anns an t-seann tìm air an long.

Nis, feamainn, ’s e sràilleach chanas sinn seo-an (ach ’s e feamainn tha ann). ’S ann don chreig tha e tighinn, am feamainn. Agus b’ àbhaist duinn dhol gu—, dar bha sinn na ^[nar] brogachanan, ò, tha sin ceithir fichead is a deich, ceithir fichead bliadhna. Anns an tràigh, tha comharradh ^{[.i. lorg air a chur air an tràigh gus leigeil fhaicinn càit an robh an t-àite dha fhèin sam biodh e a’ buain feamainn]} aig h-uile fear dà fhèin airshon ropadh an t-sràilleach, toirt don chreig e – ’s e an t-sràilleach dhubh. Is bhiodh sin air a’ bhruach airshon seachd no h-ochd là. Nam biodh i nas fhaide, bhiodh i dol dhol leaghadh. Chuireadh tu sin, nis, air a’ chaob fearainn bhiodh agad bhon tuathanach, mas e am plot a bha agad. Dhèanadh tu turn siud is seo-an. Bhiodh tu cur reumh mu seach. ’S e spaid a bhiodh againn, fhios agad. Nis, bhiodh feamainn dol sin is an sìol sin. Rèist, an ath-row, ’s e fertilizer guana e. ‘Guana’ chanadh sinn ris. Tatty manure an-diugh chanas iad. Nis, bhiodh agad, nis, ri chur an àc ri sin. Bhiodh agad, rèist, dar thigeadh na crops an-àirde, chur an talamh riutha. H-uile nì do sin. (US).

(38) An cruidh

B’ àbhaist do duine bhith aca, bhiodh h-uile estate cumail fear air an t-seann tìm – chaidh sin innseadh domhse. Is bha dà mhinistear gabhail an là aig aon là is chòmhlaich iad an duine sa is thuirt an dàrna fear ris an fhear eile – fuirich ort:

‘Seallaibh leithid – leithid seo-an!’ – Duncan, no gu bith dè an t-ainm a bha air – ‘Gheobh sinn gàire.’

‘Nis, tha thu gabhail do là, Dhuncan?’

‘Tha,’ he says ‘Dè mar tha sibh?’

‘Ha, ha! Nach e mi tha lucky: fhuair mi cruidh each!’

‘Nach iomadh rud nì am foghlam? Cha bhiodh fhios agamsa nach e cruidh làir a tha ann.’ (US)

(39) An cìobair sa chùirt

Bha cìobair agus bha e sna monaidhean agus, dar bha e sna monaidhean, nach tàinig stoirm mòr le sneachd is reòthadh is

Dè thàinig ach an duine-uasal e fhèin agus bha dà chù mhòr aige. Siud a dh’fhalbh na coin agus ’s ann a thug iad an craicinn an-àirde as an òcrach. Is thuirt an duine-uasal ris,

‘Dè an craicinn tha sin? ’S e craicinn caora tha sin!

‘ ’S e.’

‘Uill, mharbh thu an caora sin dut fhèin.’

‘À uill, innsidh mi dut ciamar a rinn mi e. Cha robh biadh ri fhaighinn. Bha sinn mìleachan bho biadh is bho àite sam bith gum faigheadh sinn aiteal biadh agus bha an teaghlaich caochaileadh gun biadh is chaidh mi a’ chaora mharbhadh ^{[Leugh chaidh a’ chaora mharbhadh]} .’ Agus nis, thug an duine-uasal e gus a’ chùirt agus thuirt e ris,

‘Dè, nis, tha thu dol a dhèanamh? A bheil thu dol a phàigheadh sa chaora?’

‘Chan eil airgead agamsa a phàigheadh sa chaora.’

‘Dè, rèist, tha thu dol a dhèanamh?’

‘Mè, mè!’

(40) An spiorad

Tha mi creideil gu bheil dusan bliadhnachan bhail bha an duine sa, Willag, b’ àbhaist da bhith coimhead an deaghaidh a’ chladh agus bha e glè nervous. Cha bu chaomh leis – ged a bha e dèanamh e, bha e dèanamh e dar nach robh job aige. Agus an là sa bha an dorcha ann agus thuirt e ris fhèin,

‘Chan eil seo ceart rathadeigin. Ò, Thighearna, tha rudeigin fagais orm an seo. Cha chaomh liom idir bhith anns a’ chladh an-diugh.’

Siud ghabh e chasan is bha e ruith mach às a’ chladh agus dh’èirich spiorad is thuirt an spiorad ris,

‘Tig air ais, Willag! Na bi amaideach! Tha dà stampa agad ri chur air do chard!’

(41) Fead Lachaidh

An Sgìre Lachaidh – sin timcheall ceithir mìle à seo – bha duine an croit beag. Is bha e sa choille aona là is chunnaic e craobh mòr.

‘À, dhèanadh sin glè mhath airson cumail an-àirde, cumail seasamh an stàbal agam.’

Is chaidh e fhèin is am mac mach aig an oidhche is gheàrr e bhàn an craobh. Fhuair e dachaigh e. Is dar chunnaic an tuathanach mòr gun d’ robh an craobh air a ghearradh bhàn, thuirt e ris fhèin,

‘A bheil fhios agam cò rinn sin?’

Dh’innseadh aon do na daoinibh da:

‘An e Lachlainn a dhèanadh e?’

Agus thuirt e ri Lachlainn, ‘An e thusa a gheàrr an craobh mhòr tha sin?’

‘Ò, chan e mise rinn e!’

‘Cò eile – tha e aig an taigh agad?’

‘Chan eil diofar. Chan e mise a gheàrr e.’

‘À, coma leatsa! Tha mise dol chur am poilìos thugad.’

Agus thàinig am poilìos is thug [iad] an sumanadh do Lachlainn. Agus cha robh fhios [aig] Lachlainn dè dhèanadh e. Agus thuirt duine ris,

‘Siubhail thusa gus am fear-lagha bheir cobhair dut.’

Is thuirt am fear-lagha,

‘Dar thèid thusa ’n an cùirt, dar their an siorram am facal dut ^{[Leugh riut]} , “An e thusa a gheàrr a’ chraobh mòr? ”, dèan fead!’

Is dar thàinig an là don c[h]ùirt, thuirt an siorram,

‘An e thusa a gheàrr a’ chraobh mòr aig an tuathanach?’

[FEAD].

Thuirt e ceist eile.

[FEAD]. Cha tuirt e ach fead.

Thuirt an t-sheriff,

‘Chan eil an duine sin glic. Chan eil e glic. Mach à seo leis!’

Dar a bha e mach às a’ chùirt, chunnaic am fear-lagha e:

‘Gu dè, nis, Lachlainn, tha thu dol a phàigheadh domh airson an cobhair rinn mi dut?’

[FEAD]

’S e sin, ma-thà, facal tha iad ràdh gus an là an-diugh: ‘Cha d’ fhuair mise ach “fead Lachaidh” .’ (ÙR)