A’ GHÀIDHLIG

(108) An dìol-urras a’ dol gu Canada

Timcheall dhà no thrì bhliadhnachan chaidh seachad, bha auntie agamsa agus ’s e Mrs MacAngus a bha oirre. Agus bha dà cist air a ceann. Bha feagal a bheatha ^{[Leugh a beatha]} oirre dhol tro operation an seo airson iad. Chuir i fios – bha an teaghlaich uile aice ann an Canada – agus chuir i fios gus an teaghlaich gun d’ robh dà cist air a ceann agus gun d’ iarr an doctair oirre dhol anns an ostail, ach bha i nervous: bha feagal oirre dhol [ann] . Is thuirt an teaghlaich rithe,

‘Na tèidibh idir gus an ostail ach tig a-mach thugainn agus cuiridh sinn gus an ostail seo thu is gheobh thu deis seo ^{[cuidhteas dhiubh seo]} agus bidh sinn uile timcheall thu!’

Bha an teaghlaich, rèist, bhiodh iad uile timcheall i, agus siud a dh’fhalbh ise agus bha i seachad trì fichead is deich a dh’aois dar dh’fhalbh i agus is math an courage bha aig an dìol-urras a dhol air falbh, cho fada air falbh bhon dachaigh agus i cho sean.

À, mìle mort! Dar ruig ise an t-àite, dar thàinig an long a-steach gus a’ phier, dar choimhead i mach,

‘Ò, Thighearna,’ thuirt i, ‘chan eil Teeny ^{[a nighean fhèin]} seo. Dè nis tha dol a thachairt domh?’ – Ann an tìr nach b’ aithne di càite an t-seòladh ^{[Leugh càite an seòladh]} i ceann!

Agus dè bha sin ach stevedore agus bhuineadh e do Stornoway is thuirt e rithe,

‘Thig thu còmhla riumsa.’

‘Ò, thèid mi còmhla riut dar tha a’ Ghàidhlig agad ged a b’ e tramp, ged a b’ e robaire, a bhiodh ionnad.’

(109) An duine-uasal air an trèan

Dar bha sinn òg, bha sinn an-còmhnaidh dol a-mach leis an t-iasg, mi fhìn is i fhèin agus bhiodh sinn an-còmhnaidh bruidhinn a’ Ghàidhlig dol a-mach. Agus bha sinn, dar thigeadh sinn dachaigh, bhiodh sinn tighinn air an trèan cuideachd agus bhiodh sinn ag innseadh da chèile gu dè an fheadhainn bha sinn còmhla riutha ’s a h-uile nì. Ach cha b’ urrainn daibh bhruidhinn, neach dhiubh, Gàidhlig ruinn ach sinn fhìn.

Agus bha sinn aon la dol air an trèan agus bha duine-uasal air an trèan sa còmhla ruinn agus cha do leig e ris gun d’ robh a’ Ghàidhlig aige is bha e ag èisneachd riumsa agus rithese [Isbeil Anna] anns h-uile nì bha sinn cantainn.

Is e gabhail mach, thuirt e, arsa eise,

‘Tha fhios agam h-uile nì thuirt sibhse!’ (IJ)

(110) Air an trèan còmhla ri Dr Myles

Bha sinn air an trèan aon oidhche agus bha fear anns a’ charriage dar thàinig sinn steach. Bha e cho balbh. Cha tuirt e ruibh,

‘Nach brèagha an là tha ann,’ no rud sam bith mar sin.

Agus bha, dar chaidh mise mach anns a’ mhadainn, bha, bha case aig Willigans le iasg dom piuthar aige, bhàn an Inbhir Pheofharain, agus bha an case an-àirde air an rack aig an trèan. Agus thuirt piuthar Bella Johndan, Jess,

‘Nach diabhlaidh balbh tha e? Chan eil e cantainn dùrd.’

‘Chan eil.’ – Agus ’s e doctair a bha ann. Doctair, cuimhnich!

‘Àch,’ arsa Jess, ‘chan eil mi coimhead nach e aig na hurdy-gurdies a bha e. Coimhead an dà làimh a tha air, cho genteel?’

Thuirt an tè eile,

‘ ’S ann tha e colach ri butler.’

Thuirt mise riutha,

‘Carson tha sibh cur sibh fhèin troimh-a- chèile? Dè an donas diofar dè tha e? Ma tha e balbh, biodh e balbh!’

Dar thàinig mise a-mach, bha an case aca air an rack. Thug e an case domh:

‘Oidhche mhath dhuibh!’

‘Ò, Thighearna, tha fhios aige air h-uile dùrd a bhiodh sibh [cantainn] .’

Bha e marbh le gàire.

(111) A’ dol ’n an sgoil an toiseach

Dar a chaidh mi ’n an sgoil an toiseach, bha iad bruidhinn Beurla. Cha robh fhios agamsa gu dè bha iad ag ràdh seach foreigner ach, dar a bha mi dol ’n an sgoil airson greis, ghabh mi fhìn grèim air facal siud is seo is fo dheireadh chanadh mi the line mi fhìn anns a’ Bheurla. Ach dar a bha mi bliadhna no dhà, bha mi faighinn air adhairt glè mhath anns a’ Bheurla. Ach bho dh’fhàg mi an sgoil, bha mi, dhèanadh mi a’ Bheurla bhruidhinn glè mhath. Nis, dar thàinig mi an-àirde gu aois, chan fhaigh mi neach bhruidhnicheadh a’ chainnt Ghàidhlig idir rium. Bha agam ri bhith bruidhinn Beurla, co-dhiù, bho cha robh neach ann

(112) Na mionnan aig na brogaich

Cha robh Gàidhlig aig mo sheanmhair ach bhiodh na brogaich tighinn steach còmhla rithe. Bhiodh iad cantainn na mionnan agus dar thigeadh mo sheanair dachaigh bhon sgadan, an àite bhith bruidhinn Crìostail, ’s ann a bha ise bruidhinn tòrr mionnan.

Bhiodh iad cantainn is chanadh i [e] an deaghaidh iad. Cha robh fhios aice nas motha na chuireadh an-àirde an t-similear i dè bha iad cantainn.

(113) A’ toirt a’ ghuail a-steach gu Barraigh

Aig an aon tìm bha shinn coaligeadh muigh anns an loch: ’s e loch ann am Barraigh is coaster tighinn à Ardrossan is à Troon leis an guail. Dar thàna a’ bhucaid bho dheireadh air bòrd – A bheil thu tuigeil mi? A bheil thu leantainn mi? – bha a’ chrew ag obair air na lìn, air an toiseach. Agus dar thàna am bucaid bho dheireadh air bòrd thuirt [mi] – seallaibh balach bha dachaigh bhon t-seòladh à Barra, bha e dachaigh air holidays.

Bha e dèanadaich air na winchachan is lìonadh e anns a’ hold, a bheil thu tuigsinn? Dar thàna am bucaid bho dheireadh air bòrd thuirt mise ri[s],

‘An e guail math tha seo-an?’

Choimhead am fear riumsa mar seo-an agus thuirt e riumsa,

‘Cha chreiceadh mi fear do ^[de] do sheòrt-sa aig a bheil a’ Ghàidhlig!’ (US)

(114) Seann Isbeil agus na brogachanan òga ann am Barraigh

Ghabh sinn fasgadh, ò! naoinear – sia no seachd [dhinn] . Agus air feasgar na Sàbaid bha e. Is thàna fras uisge, thàna fras uisge, eil thu ga mo thuigsinn? Is ghabh sinn fasgadh mar g[h]abhadh sinn anns an recess bha sa building, an doras fosgailte. Bha dhà, triùir

‘Seallaibh seo!’ – chan eil fhios agamsa an t-ainm, a bheil thu tuigsinn? – ‘Seallaibh! seallaibh Isbeil ag iarraidh a’ bhainne! À uill, tha i math aosta.’

‘Ò, tha mi creidsinn gu bheil i trì fichead.’

‘Tha, is barrachd air sin,’ thuirt e. ‘Tha i trì fichead is a deich.’

Nis, bha sin mar sin.

Bha sinn nis, bha an dà bhalach cona riumsa bha sna drifteran – aon do na drifteran – ag iasgach is bha mise draibhigeadh i. Thuirt an sgiobair bha an seo – bhuineadh e do Bhanbh,

‘Robh thu tuigeil iad, Willy? Robh thu tuigsinn dè bha iad ràdh?’ (US)