11

LÀRNA-MHÀIREACH chaidh mi mar a b’àbhaist sìos an staran ’s thug mi am bainne bho Sheonag, am bainne geal ás a làimh. An diugh bha léine bhuidhe oirre, ’s i fosgailt aig an amhaich ’s a falt dubh a’ sruthadh sìos a cùlaibh. Bha ise, co-dhiùbh, bòidheach is òg. Airson mionaid chuir mi mo làmh air a’ bhotal mar gum b’e gibht a bh’ann ’s nach robh mi pàidheadh air a son idir.

“Tha latha math ann,” arsa mise.

“Tha,” ars ise, ’s i dol a dh’fhalbh, cho fionnar, cho sunndach. Stad mi i.

“Tha mi cluinntinn gu bheil thu dol a phòsadh.”

“Tha,” ars ise, “uaireigin.”

“Cha bhi e fada,” arsa mise.

“Chan eil fhios a’m air a sin,” fhreagair i.

“Cha bhi e furasd tigh fhaighinn,” arsa mise, “ ’s

Sheall i rium.

“O,” arsa mise, “tha nithean cho daor.” Do chasan, do shliasaidean, do bhroilleach.

“Seana mhaighstir-sgoile,” bha i ’g ràdh rithe fhéin a’ sealltainn sìos ri a brògan buidhe ’s i gun smal a’ deàrrsadh anns a’ ghréin.

“Nuair a phòs mi fhìn bha cosgais mhór againn,” arsa mise. Cha dubhairt i smid.

Bha cuibhleachan fionnar a h-inntinn a’ cur char.

Ann an ceann ùine thubhairt i ann an guth làidir cruaidh.

“Bu chaomh leam suite fhaighinn. Suite a chunna mi anns a’ bhaile mhór. Suite dearg. Chunna mi ann an uinneig bùtha e. Chan eil gin air a’ bhaile coltach ris. Bu chaomh leam sin fhaighinn co-dhiùbh. Seach nach eil e aig duin’ eile air a’ bhaile.

“O,” arsa mise. Ann an ceann ùine dh’fhaighnich mi dé bha e cosg. “Dà chiad not,” ars ise. “Ach feumaidh mi bhith falbh.”

“Uill,” arsa mise, “tha mi ’n dòchas gum faigh thu e . . . .” ’S mi sealltainn ris a’ ghréin ’s a’ smaoineachadh air an suite dearg balbh. Bha ise bòidheach, co-dhiùbh ann am baile a bha bàsachadh. Dé bha i ciallachadh le suite dearg. Ach ’s e mi fhìn a chuir ’na ceann e. A’ ghrian a’ deàrrsadh le a gathan borb ’s an suite dearg ann an rùm air chrith le sannt.

Nuair a bha i coiseachd air falbh thàinig an t-aonaran seachad air a bhaiseagal. Bha e sealltainn dìreach air thoiseach air. ’Na shuidhe air a’ bhaiseagal, ’s e dol, bha mi cinnteach, do’n bhùth. Bhiodh e dol do’n bhùth aon turas anns an t-seachdain, sin a dh’innis Dougie dhomh. Chunna mi Seonag a’ tionndadh ’s a’ sealltainn ás a déidh ach cha do sheall e rithe idir.

Bha aodach dorch air – aodach salach dorch – is ròpa

A chraiceann donn: an ann salach a bha chraiceann cuideachd? ’S an t-aodach dubh. ’Sann a bha e coltach ri fear a bhios a’ glanadh shimileirean. Ach bha e coimhead cho dòigheil cuideachd mar nach robh feum aige air duine sam bith ach e fhéin. Co ás a thàinig e? An e sgoilear a bh’ann? An e mèirleach? Murtair? Air cùl aodainn an robh e fanaid air gach duin’ againn? Bha a chòta uabhasach fada, cha mhór nach robh e suathadh a bhrògan. “Ciamar a tha thu beò,” arsa mise ris gu sàmhach. Cha robh e ceannach uisge-beatha no lionn. Bha e dol do’n bhùth air tòir lof is ìm is càis ’s cha robh e bruidhinn ri duine. Bha e mar fhaileas tarsainn air a’ bhaile. Mar am Bàs dubh. ’S math dh’fhaodte gur e manach a bh’ann no duine diadhaidh air choreigin. Ach co-dhiùbh ghabh e seachad. Cha robh e dèanamh cron air duine ach an cron nach robh iad a’ tuigsinn. Sheall mi ás a dhéidh gus an deach e á sealladh le bhith ’na mo chridhe.

Cha tug e sùil air Seonag idir anns an dol seachad. Bha e na bu làidire na mise. Bha e mar aon de na clachan a bha Murchadh a’ cur ri thigh.