15
GREISEAG an déidh do Choinneach Iain a thighinn dhachaidh thachair nì àraid eile. Thàinig am ministear, an t-Urramach Murchadh MacChoinnich, a shealltainn orm. Chuir seo iongnadh mór orm seach nach robh mi dol do’n eaglais. Thàinig e chun an tighe glé anmoch, mun cuairt air deich uairean a dh’oidhch’. Ghnog e air an dorus ’s chaidh mi chun an doruis ’s bha e ’na sheasamh an sin le a sheacaid dhuibh ’s a choilear geal. Bha mi smaoineachadh an toiseach gur ann air tòir airgid a bha e. Tha e air a bhith ’na mhinistear anns a’ bhaile airson grunn math bhliadhnachan agus tha mi creidsinn gu bheil e cho math ’s cho dìleas ri ministear sam bith eile. Duine tana, cha mhór gu bheil sgath feòla air. Thug mi steach e ’s sheas e anns an rùm gun suidhe sìos idir ged a chuir mi cathair a-mach dha.
“Tha e duilich innse dhuibh aobhar mo thurais,” ars esan.
“Uabhasach duilich. Ach ’se sgoilear a th’annaibh agus is math dh’fhaodte gun innis sibh dhomh dé ’s còir dhomh a dhèanamh.” Airson diog uabhasach shaoil mi gu robh e dol a bhruidhinn rium air Seonag, gu robh e dol a thoirt searmon dhomh air a’ chorp ’s air an anam, air an aois ’s air an òige. ’S e ’na sheasamh an siud cho tana ri snàthaid dhuibh. Bha mi smaoineachadh gur e duine math a bh’ann, bha spéis aig an t-sluagh dha ’s bha iad urramach gu leòr, bhiodh e tadhal air na h-ablaich, cha robh e dèanamh sgaradh eadar am beartas ’s a’ bhochdainn.
“Suidhibh sìos,” arsa mise ris ach cha do shuidh e.
Bha inntinn air bhoil, air ghoil.
Mu dheireadh shuidh mi fhìn sìos a’ sealltainn ris fad na tìde.
“Mar a thubhairt mi mar thà,” ars esan, “tha e duilich dhomh innse dhuibh aobhar mo thurais. Saoilidh sibh, tha mi smaoineachadh, gu bheil mi dol ás mo chiall. ’S chan eil fhios nach eil, chan eil fhios nach eil. Tha fhios a’m nach bi sibh a’ dol do’n eaglais agus ’se sin as coireach gun do thagh mi sibh-se. Cha dèanadh duin’ ás a’ choimhthional a’ chùis airson a’ ghnothaich seo.”
Stad e ’s bha e ’na thàmh airson ùine mhór ’s bha eagal orm nach robh e dol a bhruidhinn tuilleadh.
“Tha obair ministeir duilich,” ars esan mu dheireadh, “feumaidh e bhith an còmhnaidh cinnteach, dòchasach. Chan eil còir aige laigse sam bith fhoillseachadh. Agus sin mar a bha mi. O bha mi creidsinn, tha mi creidsinn ann an Dia, ann an Iosa Crìosd, anns a’ bheatha a th’againn ’s a’ bheatha bhios againn. Nuair a dh’éirinn anns a’ chùbainn bhiodh mo ghuth làidir, bhiodh na facail a’ dòrtadh ás mo bhial. Mar fhuaran, mar mhàthair-uisge. Sin mar a bha.” Mu dheireadh shuidh e sìos ach dh’éirich e rithist gu grad ’s e ruith a làmhan tarsainn air aodann.
“Cha robh gnothach agam a thighinn, tha e cho duilich
’S sheall e rium. ’Se seo an rud a bh’ann a réisd, bha e air a chreideas a chall.
“Tha thu smaoineachadh,” ars esan, “gu bheil mi air mo chreideas a chall ach chan eil e cho sìmplidh ri sin. Mar a thubhairt mi, dé th’anns a’ mhinistear ás aonais a ghutha. Tha mi bruidhinn an dràsda riut-sa ach . . . ’Se an guth ’s a’ chainnt ’s na facail gach nì. Oir nan tigeadh sàmhchair air ministear, nam fosgladh e a bhial ’s nach tigeadh facal ás . . . A bheil sibh a’ tuigsinn?”
“Chan eil mi cinnteach,” arsa mise.
“Innsidh mi dhuibh dé thachair,” ars esan. “Sgrìobh mi mo shearmon an dé. Searmon mu dheidhinn beannachdan Dhé, mu na beannachdan a tha Dia a’ dòrtadh oirnn, mu dheidhinn a Mhic, Iosa Crìosd, mu dheidhinn an stàbuill.”
“Uill,” ars esan a’ sealltainn rium le sùilean làn de uabhas, “dh’fhiach mi an uair sin ris na facail a chantainn, facail an t-searmoin, ’s cha tàinig smid a-mach. Bha na facail air a’ phàipear ach cha b’urrainn dhomh an cantainn. Bha mi smaoineachadh an toiseach gur e tinneas a bh’air mo bhualadh ach cha b’e. Tha mi bruidhinn ruibh-se an dràsda fhéin, nach eil? Ach an uair a dh’fhiach mi ri mo shearmon a bhruidhinn cha b’urrainn dhomh.”
“Bha ur searmon a-mach air beannachdan Dhé?” arsa mise.
“Dìreach,” ars esan.
“ ’S cha do thachair seo dhuibh a riamh roimhe?” arsa mise.
“Cha do thachair,” ars esan. “A riamh roimhe.”
Bha mi ’nam thàmh airson ùine mhór. An stàbull, am bothan. Na sgiathan ag éirigh do’n adhar.
Balbh.
Na facail sgrìobhte air pàipear.
An robh mi dol ás mo chiall, ’s am ministear a’ coiseachd gun sgur air feadh mo thighe. Mar ainmhidh ann an coille.
An toiseach Coinneach Iain, ’s a nis am ministear. An t-sàmhchair a’ tuiteam air a’ bhaile mar shneachd. Cainnt a’ bàsachadh. Na clachan móra balbh.
“Uill,” arsa mise, “canaibh riutha gu bheil an tùchadh oirbh ’s nach urrainn dhuibh searmon a thoirt seachad an t-seachdain seo.”
“Ach ma thachras e rithist?” ars esan.
“Cha tachair e rithist,” arsa mise. Anam a’ bhaile a’ bàsachadh.
Tùchadh a’ tuiteam air. An fhìrinn a’ falbh air feadh a’ bhaile, an-fhoiseil, balbh.
“A bheil sibh a’ smaoineachadh nach tachair e rithist?” ars esan rium.
“Cha tachair,” arsa mise. “An robh sibh a’ bruidhinn idir air pian anns an t-searmon?” arsa mise. “ ’Se sin aon de na beannachdan.”
“Cha do bhruidhinn mi air,” ars esan.
A’ ghealach gheal Ghreugach anns an adhar mar chloich. A’ sgriachail.
Agus balbhachd na gealaich a’ laighe air an talamh.
“Bidh cùisean ceart gu leòr,” arsa mise. “Thig an t-sàmhchair oirnn uile uair no uaireigin. Tha e nàdurrach.”
“Tha mi cho toilicht’ gun tàinig mi,” ars esan. “Tha mi faireachdainn tòrr nas fheàrr.”
“Seach gun do bhruidhinn sibh air,” arsa mise. “Sin is coireach.” As an uaigh dhùinte dh’éirich an t-anam a’ sgiathalaich. Nuair a ghluais a’ chlach.
Ann an ceann ùine dh’fhalbh e ’s e tòrr na bu toilichte na bha e nuair a thàinig e. Nam biodh fios air a bhith aige air Seonag cha robh e air a bhith cho toilichte. Dh’fheumadh an t-aonaran am baile fhàgail, bha sin cinnteach.
’S cha robh duin’ eile anns a’ bhaile a shàbhaileadh e ach mise. Cha robh fhios aig neach eile dé bha tachairt. Oir bha iad beò anns an fheòil ’s mise anns an spiorad.
An déidh do’n mhinistear falbh bha mi smaoineachadh. Dé’n claidheamh gun smal a chleachdainn airson an aonarain a sguabadh a-mach ás a’ bhaile? Bha mi smaoineachadh gun sgur ’s cha robh smaoin éifeachdach a’ tighinn thugam. Bha mi feitheamh ri bòrd-locha m’ inntinn ach cha robh iasg ag éirigh. Bha mi mar fhàidh anns na làithean a dh’fhalbh ag éigheachd ris a’ bhaile, Mura sguab sibh an deamhan air falbh thig teine is breitheanas oirbh ás na speuran. ’S cha robh fhios a’m dé dhèanainn. Am b’urrainn dhomh am baile gu léir a thionndadh ’na aghaidh. An cleachdainn Cairstìona mar mo chlaidheamh gun smal? ’S nuair a thàinig an smaoin sin thugam rinn mi lachan gun mhire, lachan a bha a’ dèanamh mac-talla air feadh mo thighe shàmhaich. Agus smaoinich mi cuideachd, O smaoinich, An e esan an deamhan no an e mise?
Aig àm a’ chorca anns na làithean a thréig bhiodh an dia ùr a’ cur às do’n t-sean dhia ’s bhiodh am baile, an rìoghachd, ga h-ath-ùrachadh, bhiodh am baile a’ fàs slàn a rithist. Bhiodh an dàrna dia a’ sealg an dé eile leis a’ chlaidheamh lainnireach anns a’ choille dhorch ’s a’ ghealach a’ ruith anns an adhar ghaothach. An dàrna dia eile, faileasan anns an aon sgàthan.
’S cha robh smaoin a’ tighinn thugam. Am polas? Dé feum a dhèanadh esan? Cha do rinn an t-aonaran càil air duine, cha do rinn e cron obann. Ge b’e air bith co ás a thàinig e bha e cleith a rùin, bha e falbh ann an dìomhaireachd dhuibh. Dé dhèanadh polas ’na aghaidh? Bha mi mar fhear-faire air na ballachan, a’ sealltainn a-mach do’n fheasgar gun chadal, gun tàmh.
Theab mi dhol a bhruidhinn ris, ach bha fhios a’m nach
Bha fhios a’m nach robh càil a mhath dhomh cuideachadh iarraidh air Dougie. No air Murchadh Mór. No air Cairstìona. Chaidh mi troimh gach ainm a bh’anns a’ bhaile ’s cha do smaoinich mi air duine a chuidicheadh mi. Cha robh fiù nach do smaoinich mi air athair Seonag. Smaoinich mi air Coinneach Iain cuideachd. Thàinig e steach orm gun cuireadh an dithis againn teine ris a’ bhothan air an oidhche. Ach cha robh mi airson cur ás dha, cha robh mi airson a mhurt.
Agus smaoinich mi cuideachd, Carson nach fhàgainn e far an robh e? Co air a bhithinn a’ smaoineachadh nuair a dh’fhalbhadh e? Co eile ach esan a chumadh m’ inntinn sùrdail beòthail? Nach robh feum aig Dia fhéin air an deamhan airson inntinn a chumail beò? Ach bha fhios a’m nach e mise bha cunntadh, ach am baile.
Bha a’ ghealach a nis àrd anns an adhar, gun truas, gun fhaireachdainn. O mo leabhraichean Greugach, làithean m’ òige. Carson nach eil sibh a’ tighinn thugam le gibhtean lìonmhor? Carson nach eil sibh a’ dùsgadh m’ inntinn? A bheil gaisgeach idir nur measg a chuidicheas mi? ’S bha a’ ghealach a’ seòladh seachad cho àrd ’s cho fad ás. Bha mo loch air bhoil le smaointean ach cha do ghabh aon smaoin cinnteach gréim air mo dhubhan. Mise a bha a nise a’ dol a dh’iasgach airson duine, airson deamhain. Dìreach mus do thuit mi ’nam chadal dh’fhairich mi smaoin co-cheangailte ri Seonag a’ gluasad gu socair, mar thaibhse de iasg, mu chuairt mo dhubhain ach dh’fhalbh i do na doimhnichean nuair a thuit an cadal orm, ’s mi ’nam shuidhe ris an
| title | 15 |
| internal date | 1976.0 |
| display date | 1976 |
| publication date | 1976 |
| level | |
| reference template | Mac a’ Ghobhainn An t-Aonaran %p |
| parent text | An t-Aonaran |