7

Tha am bail’ againn cho bòidheach air latha samhraidh, a’ mhòinteach air a chùlaibh ’s an cuan pìos air falbh cho gorm, ’s na soithichean a’ gabhail seachad air. Nuair a bha mi òg, air làithean fliuch, bhithinn a’ dealbhadh dhriftearan air pàipear. An dràsda ’s a rithist cluinnidh tu cù a’ comhartaich ’s chì thu fear a’ bualadh post le òrd. No clann a’ togail theantaichean làn de cheò. Carson a bhios iad a’ dèanamh sin air latha teth samhraidh? Mar gum biodh iad ag iarraidh air ais gu làithean nan dinosaurs, ’s nan coilltean móra uaine. ’S cuideachd ’s math dh’fhaodte gum faic thu feadhainn ag obair shìos am measg a’ choirc.

Bha Murchadh ’na shuidhe air cloich an déidh a toirt le bara bho’n mhòintich. “Eil càil a bheachd agad cuin a bhios tu deiseil?” arsa mise ris airson a’ chiadaimh uair.

“Chan eil càil,” ars esan ’s aodann cho reamhar ’s cho dearg.

Cha robh ach aon bhalla am follais fhathast.

Tha a bhean a’ sàs ann gun sgur, ach their Murchadh, “Chan urrainn do dhuine càil a dhèanamh ach a dhìcheall. Tha am Bìobull fhèin a’ teagasg sin.”

Dh’aontaich mi ris, a’ sealltainn ris na clachan móra.

“Crìochnaichidh cuideigin e,” arsa Murchadh, “uaireigin.”

Thàinig smaoin thugam. Bhiodh pàrantan Seonag a’ reic bainne. Dh’fhaodainn bainne a cheannach bhuapa ’s dh’fhaodadh Seonag am bainne a thoirt thugam a h-uile madainn air a slighe do’n sgoil. Dh’éirich an smaoin ’nam inntinn mar nathair ann an nèamh.

Dé seòrsa inntinn bha ann am Murchadh? Smaoinich mi air inntinn mar chloich mhóir thruim a’ gluasad gu slaodach air feadh a chinn.

“Tha a’ mhòine ri buain,” ars esan, “bliadhna an déidh bliadhna. ’S trealaichean eile. Chan eil tìd’ agam a bhith ’g

“Tha thu ceart,” arsa mise.

“Chan eil e furasd,” ars esan ’s e ’na shuidhe air a’ chloich. “Mo dhithis nighean ’s mo bhean a’ sàs annam. ’S mi dèanamh mo dhìchioll.”

Bha mi smaoineachadh air an aonaran ’na shuidhe leis fhéin. Mar fhaileas a’ laighe air a’ bhaile. Mar sgòth. A’ fiachainn ri bhith buileach ’na aonar. Nach robh sin àraid? Neach ’na aonar anns a’ bhaile seo, air oir a’ bhaile seo. ’S anns a’ bhaile seo bha fhios aig a h-uile duine air a h-uile càil a bha an duine eile a’ dèanamh. Bha am baile mar ainmhidh beò le ciad cas is ciad ceann. ’S bha esan a’ falbh mar sgòth dhuibh os a chionn, ’na aonar.

“Thig an latha,” arsa Murchadh, “anns am bi rùm-ionnlaid an seo.”

“Thig,” arsa mise ’s mi sealltainn ri dithis bhalach a bha a’ ruith a chéile ’s cù a’ ruith an dithis. Bha an Calman ’na shuidhe aig bialaibh a dhoruis ’s e a’ càradh lìon.

Bha speuclairean air.

Dh’fhaodainn am bainne cheannach ceart gu leòr. Carson nach do smaoinich mi air roimhe?

Fad air falbh aig ceann eile a’ bhaile chunna mi bó ag ithe aodach a bha crochte air sreing. Uill, sealladh iad ás a dhéidh.

“Ma bhios tu ’g iarraidh cuideachadh sam bith,” arsa mise ri Murchadh a bha ’na leth-chadal. Bhithinn ag ràdh seo a h-uile latha ach cha do dh’iarr e cuideachadh fhathast.

Bha am baile ’na leth-chadal, anns a’ bhlàths. Mar gum biodh an dithis againn beò ann am bruadar. Mar gum bithinn a’ faicinn Mhurchaidh troimh ghloinne.

Chunna mi gu robh falt dearg ’na chuinnlein. O bha e coltach ri ainmhidh ceart gu leòr, ainmhidh a bha ’na laighe anns a’ ghréin.

“Nuair a thog mi chlach sin,” arsa Murchadh, “bha cnuimhean fòipe. Ciadan dhiubh. Cnuimhean móra dearga.

Sheall e rium le sùil bhig bhioraich. Dé bha e fiachainn ri ràdh? Uill, bha Màiri ag òl aig an deireadh ach ’se ’n cansair bu choireach ri sin. Bha i ’na strainnsear anns a’ bhaile. Coltach ris an aonaran ach gu robh i fuireach còmhla riumsa. Oidhcheannan chithinn i falbh air feadh an tighe ’s am botal ’na làimh ’s bha am botal a’ tionndadh gu fidhill . . . . An ceòl nach do chluich i anns a’ bhaile seo. Anns a’ bhaile dhùinte seo.

An ceòl sàmhach nach robh Gaidhealach no Gallda.

“Cnuimhean, chan fhaca tu leithid,” arsa Murchadh. “Theab mi am marbhadh ach dh’fhàg mi ann an siud iad. Feumaidh na cnuimhean a bhith beò cuideachd. ’S math dh’fhaodte gum faigheadh na h-iseanan iad.”

’S dhèanadh na h-iseanan ceòl ás na cnuimhean!

Shuidh faoileag air cloich a’ sealltainn ruinn le sùil shoilleir, ’s i a’ gluasad a ceann a-null ’s a-nall mar gum biodh i gar sgrùdadh.

“Tà,” arsa Murchadh, “cha dèan seo a’ chùis. Feumaidh mi m’ obair a dhèanamh.” ’S dh’éirich e gu slaodach bho’n chloich mar gum biodh e ’g éirigh á cladh.

Clachan mun cuairt air, aon an déidh aoin.

’S air a chùlaibh, an t-adhar gorm.

“Dé tha thu fhéin a’ dol a dhèanamh an diugh?” ars esan.

“O tha litir no dhà agam ri sgrìobhadh,” arsa mise. “Is gnothach no dhà eile.”

“Uh huh,” arsa Murchadh. “Uill, tha a dhreuchd fhéin aig a h-uile duine.”

Bha astar mór eadar am peann ’s a’ chlach. “An e sin Cairstìona?” ars esan ’s e a’ sealltainn ri té le bascaid a’ dol do’n bhùth. “O ’se gu dearbh. Chan eil móran Chrìosdaidhean cho dìleas rithe-se. Tha mi cluinntinn gu bheil a nighean air na sràidean ann an Lunnainn. Air na sràidean, smaoinich. ’S i cho reamhar cuideachd.”