[i] [ii] [iii] [iv] [vii] [ix] [x] [xi]

---

[xii]

DO ’N LEUGHADAIR.

A LEUGHADAIR SHUAIRCE,—

Tha mise cur a mach an leabhair so, cha’n ann a chionn gu bheil moran iarraidh aig an t-saoghal air, ach a chionn gur e mo thoil fhein sin a dheanamh. Tha mi creidsinn gu’n eireadh ’s gu’n laidheadh a’ghrian mar a rinn i bho’n is cuimhne leam, ’s nach sguireadh àm curachd is foghair a thigh’n mu ’n cuairt, ged a ghleidhinn-sa mo leabhar dhomh fhein; ’s gu dearbh na’n gabhainn comhairle mo chairdean—ni nach gabh duine sam bith aig a bheil toinnisg— ’s e ghleidheadh dhomh fhein a dheanainn. Mo bhean, aig nach ’eil facal Gaidhlig, an deigh dhi aon de na duilleagan a sgrudadh gu poncail, ’s an ceann cearr rithe, thuirt i nach deanadh e feum; gu’m b’ fhearr dhomh mo phìob a lasadh le m’ leabhar na daoine bhi gàireachdaidh mhagaidh orm. Thuirt mi rithe na’m paigheadh iad air son mo leabhair, gu robh mi coma co-dhiù ghàireadh no chaoineadh iad. “Ma tha,” arsa mise, “duin’ ann as lugha mo chiataich dheth na gach duin’ eile, ’s e am fear sin nach urrainn gàire cridheil a dheanamh; agus ’na dhéigh-san, am fear sin, ma’s fhior e fhein, nach teid aig’ air breug innseadh. Fhaic thu, thig an dà ni sin, an gàire ’s a’bhreug, cho nadurra do dhuine ri

---

[xiii] tarruing analach, ’s ciod a th’ann da ach a bhi breabadh an aghaidh nan dealg ’s a’ buaireadh an fhreasdail a bhi cur an aghaidh naduir.”

’S e mar a tha nach’eil tuilleadh ’s a’ chòir de leabhraichean sa’ Ghaidhlig, ’s tha iadsan a tha deonach agus comasach air cur ris a’bheagan a th’ann, air am bacadh o sin a dheanamh leis cho beag iarraidh ’s a th’aig Gaidheil air leabhraichean ’nan cànain fhein. Ach iarraidh ann no as, tha’n leabhar so dol a mach a dh’ aindeoin co theireadh e. Tha mi, mar gu ’m b’ eadh, a’tilgeadh m’ arain air aghaidh nan uisgeachan, an dùil ri e thilleadh air ais ’na cheapairean ròmais an déigh dhomhsa dol thar an aiseig; no am briathran maith a dh’ fhaoidte as freagarraiche do ’n chùis, tha mi tilgeadh na spitheig so mu thuaiream carn ar litreachais; ma dh’ amaiseas i air, is maith; ’s mur an amais, nach beag an dolaidh.

A nis, a leughadair, ma tha amharus agad nach faigh thu uidhir gliocais ann am leabhar ’s a gheibh thu ’n ‘Leabhar nan Gnathfhocal,’ cha ’n ’eil mi ’g radh nach fhaod thu bhi ceart, ach cuimhnich nach robh am freasdal cho fabharrach dhomhsa ’s a bha e do Sholamh. Na ’m bithinn-sa air mo sgeadachadh an lion-eudach grinn, ’s crun òir air mo chnuaic, co is urrainn a radh nach fhaodainn a bhi na bu ghlice na tha mi—co-dhiù, an suilean dhaoine; ach “air ghaol sith’ ’s air eagal conais,” na bi talach air mo ghliocas:

“Cha ’n ’eil air, ma tha e gann,
Ach na bheil ann a thoirt as.”

Cha ’n e nach ’eil gu leòir de ghliocas agam de ’n t-seorsa th’ ann; gliocas air nach ’eil mi fhein a’ cur a bheag sam bith a dh ’fheum, ’s a dh’ fhaodainn a sheachnadh do neach sam

---

[xiv] bith aig am bheil iarraidh air; ach tha amharus agam nach ’eil an gliocas a gheibh duine ’n coingheall a chum moran feum dha. Is eigin do gach aon againn a chùrsa fhein a stiuradh leis an tomhas gliocais a chaidh a bhuileachadh air, gann no pailt g’am bi e. Ach ma rannsaicheas tusa mo leabhar gu dichiollach, co aige tha fhios nach fhaod thu tigh’n trasd uir driothlunn céille an sud ’s an so ’nuair is lugha t’ fhiughair ris, ’s ma thachras tu air dad, eadar an tugha ’s an raineach, as fhiach dhuit a chnuasachd, ’s ma tha an ni sin a chum do bhuannachd, gabh ris, ach mur a bheil, guait e. Cha ’n urrainn domhs’ an gnothach a dheanamh na ’s cothromaiche na sin. Slan leat.

Do Charaid dileas,

DOMHNULL MACEACHARN.

DUNEIDEANN, 1904.