SPIORAD NAN TIMEANNAN A TH’ ANN.

Cha ’n ’eil fhios agam fein ciod as ciall do’n t-saoghal a th’ ann; tha h-uile ni air atharrachadh cho mor o’n is cuimhne leam. Nuair a bha mi òg bha ghrian ag eirigh ’s a’ mhaduinn ’s a’ laidhe ’s an fheasgar mar a bha e nadurra dhi dheanamh; ach ’s ann a their iad rium a nis nach ’eil a’ ghrian aona chuid ag eirigh no laidhe anns a’ chuan Shiar direach mar rinn i ri linn Oisein. Air a’ mhodh cheudna bha an talamh, ri m’ cheud chuimhne, air acrachadh gu daingean am buillsgean na doimhne moire, cho suidhichte ’s cho buan-sheasmhach ris a’ chòrr de dh’ obair a chruthachaidh. Ach ma chreideas mi na daoine glice tha ’n ar measg, ’s ann a tha ’n talamh cho gogaideach ’s ged a bhiodh seillean ’na chluais; ’s an àit’ e bhi ’na shuidhe gu socair, ciallach, mar a bha e ri linn Iob, ’s ann a tha e nis a’ cur char dheth mar gu ’m biodh e ’ga aoirneagan fein, agus aig a’ cheart àm, a’ ruideis am measg nan reul mar gu ’m biodh iad le chéile a’ dannsadh Ruidhle Thullachain. Ma chreideas mise so, feumaidh mi chreidsinn gu bheil mi fein a’ caitheamh dara leth m’ uine le m’ ladhran os mo chionn. ’s mo shron fodham.

Tha so dona gu leòir, ach ’s e chuid as miosa dheth cho beag earbsa ’s a tha ri chur anns na faireachdainnean anns

am b’ àbhaist lan earbsa bhi againn. Bha uair ’s bhiodh duine gle chinnteach as an ni a chitheadh e le shuilean fein, no a laimhsicheadh e le lamhan; ach, fhir mo chridhe! dh’ fhalbh an latha sin. Cha ’n ’eil a nis ann ni as motha mheallas tu no do dhà ghlog-shuil fhein. Ma chi thu roth mu ’n ghealaich, mar theireamaid o shean, bi cinnteach nach ann mu ’n ghealaich idir a tha ’n roth sin, ach mu d’ shuilean fein. Tha gach ni eile air a’ cheart doigh. Cha ’n e mhain gu bheil do shuil ’gad mhealladh, tha t’ fhaireachdainnean uile ’n comhbhann ’n a t’ aghaidh, air chor ’s gu bheil e eu-comasach dhuit a radh aig àm sam bith, co-dhiù tha thu ’n ad sheasamh air do cheann no air do chasan, na ’s lugha ’na tha aon de na daoine glice sinn a lathair a dh’ innseadh dhuit a’ cheart suidheachadh ’s a bheil thu.

’S ann de na daoine glice so am-Maighstir-sgoil againne. ’S e, gun teagamh, duine fior fhiosrach a th’ ann; ach thug mi fainear gu bheil cuid de dhaoine fhuair deagh oilean, ’s aig a bheil an cinn lan de nithe cudthromach an lagha, gle aineolach air ni no dhà air a bheil daoine cumanta eolach gu leòir. ’S ann mar sin a dh’ eirich do ’n Mhaighstir-sgoil; ach tha e cho dannara ’na bheachd fein, ceart no cearr ga ’m bi e, ’s nach ’eil feum cur ’na aghaidh.

Bha seanachas beag eadaruinn an la-roimhe; ’s ged nach fhiach an seanachas sin a bhi ’ga aithris, theagamh gu ’n dean e beagan na ’s soilleire an ni air a bheil mi ’g iomradh. Bha mi gearan ris nach robh mo ghoile deanamh a dhleasnais mar bu chòir dha; nach mor nach robh cho maith dhomh a bhi as eugmhais uile gu leir; ’s gu robh sin a’ deanamh neo-dhuine dhiom; ach bho ’n a bha esan eolach air uile

dhiomhaireachd an domhain, theagamh gu rachadh aige air leigheas a thoirt domh.

“A bheil,” arsa mise, “ni sam bith as fhios duibh a chuidicheadh leam mo chìr a chnàmh?”

“Cha bhi cnàmh an cìr ach na brùidean,” ars esan, “ach ma tha do ghoile cur dragh ort, cha ’n ’eil dhuit ach na ’s lugha de threamsgal a chur ann, ’s theagamh gu ’n cuidich sin leis a ghnothach a dheanamh na ’s fearr.”

“Ma chuireas mise na ’s lugha fodair ann,” arsa mise, “cha bhi rèamhadh an rathaid agam; cha bhi sgrid annam an taobh a stigh de mhìos a dh’ uine.”

“Sin agad,” ars esan, “leisgeul gach geocaire ’s an duthaich, ’s tha iad fein ’ga chreidsinn; ach nach seall thu brùidean na machrach cho beag dragh ’s a tha ’n goile cur orra, direach a chionn nach ’eil iad ’gan luchdachadh, ged tha cothrom gu leòir ac’ air sin a dheanamh?”

“Tha amharus agam,” arsa mise, “nach ’eil sibh cho fiosrach anns na gnothaichean sin ’s a tha sibh ann an sgoilearachd eile. Bha mart maol, odhar aig caraid dhomhsa, ’s thachair, latha de na laithean, gu ’n d’ fhuair i stigh do phàirc chlóbhair a bha goireasach; ’s thaitinn an clóbhar rithe cho maith ’s gu ’n d’ ith i dheth gus an do sgàin i.”

“Am faca tusa sin le d’ shuilean fhein?” ars esan.

“Cha ’n fhaca,” arsa mise, “ach bha e air innseadh dhomh leis an duine chòir a chaill am mart; duine cha firinneach, ’s cho creideasach ’s a tha ’s an sgireachd.”

“Faodaidh sin a bhith,” ars esan, “ach ma gheibh thusa duine sam bith aig a bheil a bheag no mhor de thoinnisg a chreideas sin uait, tha mise fad’ air mo mhealladh.”

“Cha ruig sibh a leas,” arsa mise, “bhi cur amharuis ’s an ni; chunnaic mise creutairean as suaraiche na mart maol, odhar, ag itheadh tuillidh ’s na bha maith dhaibh.”

“Co iadsan?” ars esan.

“Is iomadh sin,” arsa mise; “chunnaic mi beachann ag itheadh de dh’ ubhall ghrod a bha taobh an rathaid gus nach b’ urrainn da eirigh air a sgiathan, ’s am b’ eigin da snàg a stigh fo ’n fheur ’ga fhalach gus an do thraoigh a mheud-bhronn.”

“Tha sin,” ars esan, “direach mar a bha am mart a sgàin leis a’ chlóbhar; an creid thu nach d’ ith am beachann am mìr a bu lugha de ’n ubhall sin? Cha robh e ach a’ deoghal an t-sùigh aisde; agus leis an ubhall a bhi air brachadh, bha tomhas beag de ’n t-sùgh sin air tionndadh gu spiorad, no mar their an Chemist, “Alcohol, ”agus ’s e sin a chuir tuaineal beag ’na cheann, ’s cha b’ e ’n t-seid a ghabh e mar a shaoil thusa.”

“Seid ann no as,” arsa mise, “no co-dhiù a dh’ ith no dh’ òl e de ’n mheas thoirmisgte, bha ghiulan ana-measarra. B’ aithne dhomh seana chrùban aig an robh fhaiche fo chloich ’s an tràigh, ’s mur am bu gheocair esan cha ’n aithne dhomhsa ciall an fhacail.”

“Seadh,” ars esan. “Ciamar a dhearbh an crùban duit gu ’m bu gheocair e?”

“ ’S ann nuair a bha mi ’m bhalach òg a thachair dhomh eolas a chur air a’ chrùban,” arsa mise; “bha mi ’s an àm sin fior dhéigheil air a bhi seabhdaireachd feadh a’ chladaich, gu sonruichte ri àm na reothairt. Bha gach poll a dh’ fhagadh an lan ’na dhéigh am measg nan sgeirean cho pailt

ann an nithean annasach ’s nach robh e soirbh dhomhsa fanachd uatha. ’S an àm sin bhatar a’ gleidheadh na Sàbaid ’na latha foise: ’s e sin ri radh, bhatar a’ gabhail fois o gach saothair a bha ceadaicht’ air laithean eile, ’s a’ cur seachad na h-uine an sior dhiomhanas, saor o mheud ’s a bha feumail a chaitheadh ann an oibribh na h-eigin agus na trocair. Sàbaid àraidh; latha boidheach, grianach; na h-eoin bheaga cur dhiubh air iomadh gleus; breac-an-t- sìl, aig an robh a nead an aodann na creige cùl an tighe, a’ gearan air rud-eigin a bha cur dragh air; a’ phigheid a’ trod ri cuideigin, a h-anail ’na h-uchd ’s ruith ’na teangaidh, ’s aileag a cléibh a’ toirt gearradh an fhacail uaipe. Bha mise cluinntinn, ’s am inntinn fein a’ faicinn gach ni dheth so; ach aon fhacal beag de na bha ’s an leabhar a bha ’nam laimh cha robh mi leirsinn. Thug mi suil a mach air an uinneig, ’s chunnaic mi gu ’n robh an tràigh gu maith ìseal; na sgeire dubha tioram; an duileasg ’s an fheamuinn chireanach a’ sgreathadh ris a’ ghrein, ’s fhios agam gu robh gach poll an sin a’ cur thairis leis gach ni a bu mhiorbhuiliche na chéile. Mu dheireadh, dhruid mi ’n leabhar ’s chaidh mi sios do cheann eile ’n tighe. Air a’ bhord bha ceann muilt a dheasaich mo mhàthair Di-Sathuirne an ceanna-coinneamh ris an Domhnach. Ghearr mi sgonn bharr teanga a’ mhuilt; cheangail mi gu teann, greimeil e air ceann sreinge, ’s ghabh mi sios thun a’ chladaich, ’s mi cur mar fhiachaibh orm fhein gu ’m b’ ann do dh’ obair na trocair a bhuineadh an ni a bha mi mu thimchioll; agus b’ e sin a’ dol a dh’ fhaicinn ciod am beo a bh’ air an t-seana chrùban, ’s a thoirt greim lòin g’a ionnsaidh, ’s mi cinnteach nach robh a theachd-an-tir ach

taosgach. ’Nuair a rainig mi ’n cladach cha robh an tràigh cho ìseal ’s a shaoil mi; ’s bha mar sin faiche mo charaid fo ’n uisge; ach chunnaic mi gu robh e fein aig an tigh. Leig mi sios teanga a’ mhuilt goirid uaith, ’s thuirt mi ris e dh’ itheadh a leòir, ach gun e phòcachadh mìr. Thug e gurradh air a thighinn a mach, ach bhuail amharus e gu robh an t-olc ’s a’ chàball, ’s dh’ fhan e mar a bh’ aige. Thug e greis mar sin a’ smaointeachadh tuillidh na bha e ’g radh, gus am fac e sgimilear de phartan fad-chasach ag èaladh mu ’n cuairt; dhuisg so fhearg, ’s a mach a ghabh e a chur cainnt air an t-sèabhaltaiche so. Cha d’ fhan am partan ri bheag de chonaltradh a dheanamh ris; bha cabhag air a dhol taobh-eigin eile; ach cha do bhac sin do ’n t-sean-fhear dol ceum an rathad leis, direach a thoirt coimhideachd dha. ’Nuair a thill e bho ruagadh a’ phartain, sheall e air an toitean fheola dh’ fheuch an tuigeadh e ciod a’ ghne bhiadhtachd a bh’ ann, no c’ ar son a leigeadh a nuas e air ceann ròpa. Ged a bha an ni cho goireasach, agus a bharrachd air sin cho taitneach do ’n t-suil, b’ eigin da dol mu ’n cuairt air gu faicilleach agus sealltainn air o gach taobh mu ’n do chuir e fiacail air; ach ’nuair a bhlais e air, cha robh, a reir coltais, coire aige r’ a fhaotainn da. Dh’ ith is dh’ ith e, ’s dh’ eirich e ’n dràsd ’s a rithist air a chorra-beaga a dhinneadh sios na dh’ ith e, gus mu dheireadh nach tiochdadh aona phioc tuillidh ’na chom. Smaointich e gu’n tugadh e leis an còrr do ’n fhaiche, ach cha leigeadh an teadhair leis sin a dheanamh. Bha e ’n droch-chàs; cha robh fhios aige ciod a dheanadh e ris an fhuigheall a dh’ fhag e; ach cha robh e fada ’n imcheist; thog e ’shuilean ris na

neoil; dh’ fhosgail e ghiallan, ’s bhruchd e nios á iochdar a chuim na dh’ ith e. Thug sin sgaoth de dh’ iasga beaga mu ’n cuairt nach robh am shealladh roimhe. Cia as a thainig iad, no ciamar a fhuair iad fios cho ealamh mu ’n chuirm a dheasaich an crùban f’ an comhair, cha ’n fhios domh. Cha bu luaithe fhuair esan cuidhte ’s an luchd a bh’ air a ghiulan na thòisich e air e fein ath-luchdachadh. A dheanamh mo sgeoil na ’s giorra; dhìobhair an creutair mosach sin tri uairean mu ’n do chuir e crioch air teanga a’ mhuilt. A nis, saoilidh mi nach ’eil moran teagamh r’a chur an geòcaireachd an fhleasgaich sin; ach ma theid agaibhs’ air car a chur an adharc an daimh, bu ghle thoigh leam a chluinntinn ciamar.”

“Cha ruig mi leas,” ars esan, “car no car; foghnaidh an car a tha innte. Bha thusa eas-umhal do d’ phàrantan ’nuair a shnàg thu mach gun an cead iarraidh, ’s a rinn thu dearmad air an dleasnas a dh’ àithneadh dhuit. Dh’ fhag thu ’n tigh le dùiseannan dubha ann ad chridhe, ’s ’nuair a rainig thu ’n cladach thachair spiorad breige ort a chuir sgleo air do shuilean ’s mearachd ad bheachd; ’s mar a thachair do na faidhean o shean, tha thu nis ag aithris na breige a chuir spiorad na ceannairc ad bheul. Na ’n d’ fhan thus’ aig an tigh a’ leughadh Facal na Firinn, ’s a’ meorachadh air, cha bhiodh tu nis a’ dol mu ’n cuairt le a leithid sin de bhathar baoghalt’ air do ghiulan.”

“Matà,” arsa mise, “bho ’n a thuit dhuibh iomradh a thoirt air, cha ’n ’eil fhios agam nach ’eil mi cheart cho eolach air mo Bhìobull ’s a tha sibh fein, ged is pears-eaglais sibh; agus air son meorachadh air, rinn mi sin gus an

d’ fhuair mi ann ni no dhà air nach do smaointich mo luchd-teagaisg. Tha, maith a dh’ fhaoidte, a’ cheart uidhir meas agam air an leabhar sin ’s a tha aig iomadh aon a tha deanamh tuillidh aidmheil mu dhéidhinn. Cha ’n ann an aghaidh an Leabhair no an aghaidh Sàbaid a tha mi labhairt, ach an aghaidh na doigh mhì-riasanta air an robh iad air an sparradh air a’ mhuinntir òig ’s an àm air a bheil mi ’g iomradh; doigh a bha gle bhuailteach air gràin a thoirt daibh do ’n dà ni—an Leabhar agus an t-Sàbaid.”

“Ciamar sin?” ars esan.

“Cha ruig sibh a leas sin fharraid.” arsa mise; “is leòir na thuirt mi cheana leigeil ris ciod a tha mi ciallachadh; ach a dheanamh an ni na ’s soilleire, faodaidh mi innseadh dhuibh mu mhi-fhortan faoin a thachair dhomh ’s mi ’m bhalach beag.”

“Buaidh ùr-sgeoil dhuit!” ars esan.

“Ùr-sgeul, no seann-sgeul,” arsa mise, “ ’s i ’n fhirinn a th’ ann. Cha robh an sgoil goireasach oirnn anns a’ ghleann ’s an robh mo phàrantan a chomhnaidh; ’s air an aobhar sin chaidh mise chur chum mo sheanar air son a bhi na b’ fhaisg air an t-seorsa sgoile bh’ ann. Bu duine firinneach, onarach, agus ro chràbhach a bha ’nam sheanair, ach mar thuirt an t-Ollamh Rainy mu mhuinntir eile, bha ’n duine còir, a reir mo bheachd-sa, a’ deanamh“Fetish”de ’n Bhìobull. Cha ’n fhaoidteadh an leabhar sin eadhoin a laimhseachadh mar leabhar eile; ’s mar sin bha curam sonruichte ’ga ghabhail dheth. Bha daonnan tri no ceithir de choin chaorach timchioll an tighe, agus mar bu bhitheanta dhà no tri chuileinean. ’S an àm air a bheil mi labhairt, cha robh ach

aona chuilean ’s an tigh; chaidh an còrr de ’n chuain d’ an robh e a bhàthadh mu ’n d’ fhosgail iad an suilean air an t-saoghal aingidh so. Bha ’n t-aon a chaidh a ghleidheadh a’ faotainn h-uile boinne de bhainne na màthar, ’s leis a sin bha e cho reamhar ri ròn ’s cho mear ’s a bha e comasach do chreutair cho reamhar ris a bhith. Cha robh agamsa de chompanach-cluiche ach e; ’s bha sinn mar sin daonnan còmhla, co-dhiù a b’ ann ri maith no ri cron.

Latha de na laithean, ’s an cuilean ’s mi fein an àird ar lan-aighir, thuit leabhar bharr a’ bhuird ’s mu ’n d’ thug mise fainear ciod a thachair, fhuair esan greim air an leabhar agus stròic e lan a chraois de dhuilleagan as. ’Nuair a thug mi uaithe an leabhar ’s a chunnaic gu’m b’ e ’m Bìobull a bh’ ann, ged a thuiteadh cabar-droma an tighe air mullach mo chinn cha b’ urrainn da tuillidh pairilis a chur orm. ’Nuair a fhuair mi lùth na teanga, dh’ innis mi do m’ sheanamhair ciod a thachair; cha b’ urrainn dise bheag de chomfhurtachd a thoirt domh, ’s ’nuair thainig mo sheanair dhachaidh ’s a fhuair e dhinneir, chaidh innseadh dha mu’n mhi-fhortan a thachair. Chaidh binn a’ chuilein a thoirt a mach air ball, ’s b’ e sin, a bhàthadh gun mhionaid dàlach; ’s air son mo chodach-sa de ’n ghnothach, ’s ann orm a thainig a’ bhinn sinn a thoirt gu buil; ’s e sin ri radh, ’s ann domh a b’ eigin mo chompanach beag boidheach a chur gu bàs. Thog mi leam e ann am bhroilleach, ’s mo chridhe ’n impis sgàineadh, ’s o ’n a bha ’n t-uisge a sileadh gu trom chomhdaich mi e le sgiath mo pheiteig g’ a chumail tioram. ’Nuair a rainig mi ’n linne dhubh ’s am biodh iad a’ bàthadh chon is chat, bha i ’g amharc cho dorcha, dhuaichnidh, ’s

nach robh de chruas-cridhe agam na leigeadh dhomh a thilgeil innte. Thill mi ceum air m’ ais o bhruaich na h-aibhne ’s chaidh mi stigh fo phreas beag seilich, ’s chrùbain mi ’n sin gus an robh mi cho fliuch ’s ged a bhithinn air mo thumadh ’s an abhainn. Cia fhad a dh’ fhanainn mar sin na maireadh solus latha, cha ’n fhios domh; ach bha e nis a’ fas dorcha, ’s an t-àm a’ dluthachadh anns am biodh taibhsean ag èaladh mu ’n cuairt. Bha bòcain, buidsichean, sithichean, ’s gach ni de ’n t-seors’ air an cuala mi riamh iomradh a’ tighinn am chuimhne, ’s mi lan chinnteach nach b’ fhada gus am biodh iad ann am shealladh. Fliuch gus an craicionn, air chrith leis an fhuachd, ’s ach beag as mo chiall leis an eagal, leum mi air mo bhonn, ’s ghabh mi roid chum bruach na h-aibhne ’s thilg mi ’n dùile bheag ’s an linne. Thug e aon sgal as ’nuair a thilg mi e; cha d’ eisd mi tuillidh; ghlaodh is chaoin mi, ’s theich mi cho luath ’s a bheireadh mo chasan mi.

’Nuair a rainig mi’n tigh chaidh mi direach do ’n chùileig sheomair ’s an robh mi cadal; thilg mi dhiom m’ aodach ’s leum mi do m’ leabaidh. Chaoin mi an sin gus an robh mi a’ call mo chli. Cha bu luaithe thigeadh neul cadail orm, na bha sgal dheireannach a’ chuilein a’ tighinn ’nam chluais, ’s bha mi ’s a mhionaid am lan fhaireachadh. Mhair an gnothach mar sin fad finn foinneach na h-oidhche. ’S a’ mhaduinn bha mise cho tinn ’s nach b’ urrainn domh mo cheann a thogail bharr an adhairt. Thòisich mo sheanamhair chaomh air mo dhoctaireachd. Cha d’ thuirt i facal mu ’n chuilean, ach tha mi lan chinntea chgu robh fhios aice ciod a bha cearr. Bha dithis ’s an tigh an latha sin aig an robh

ionndrainn gle ghoirt. B’ iad sin màthair agus companach a’ chuilein, ’s bha iomadh latha ’na dhéigh sin mu ’n deachaidh sgal a’ chreutair bhig á m’ chluais.

B’ e buil a’ ghnothaich mhi-shealbhaich so ormsa, gu ’n do ghabh mi anntlachd do ’n Bhìobull nach robh idir a reir na h-àithne; ’s bha mi mothachail air spiorad eas-umhlachd a bhi nis air mo ghiulan nach robh ann roimhe sin. Theagamh gu ’n abair sibhse nach robh an so ach gnothach faoin, ’s nach b’ fhiach e ’n uine thug mise ’ga innseadh a chaitheamh ris; ach feumaidh sibh aideachadh gur ann agamsa ’s fhearr a tha fhios air an drughadh a rinn e orm aig an àm; drughadh a chum an ni ùrail air clàr na cuimhne gus an latha ’n diugh.”

“Tha thu air sin,” ars esan, “direach mar a bha thu air a’ chòrr. Thug thu ’n seadh cearr as an ni; ’s tha thu nis a’ stri ri thu fein fhirinneachadh, ’s a’ choire chur air muinntir eile air son spiorad na ceannairc sin air a bheil thu labhairt; spiorad, ma chreideas tu mise, nach do chuireadh annad le aona chuid cù no cat, ach a thainig leat chum an t-saoghail, ’s a tha so-leirsinn annad mar earrann de ’n chaileachd a rugadh leat. Tha thu mar sin a’ gabhail do leisgeil fein ’s a coireachadh dhaoin’ eile air son do chionta. Feumaidh tu aideachadh nach ni ro fhiachail sin, ach cha ’n ’eil thusa mar sin ach mar tha ’n còrr de ’n chinne-dhaonna. Bho ’n a dh’ ith ar ceud phàrantan de ’n mheas thoirmisgte, tha ’n duine ghnath a’ stri ri e fein fhirinneachadh le bhi càradh uallach a chionta fein air guaillean eile, s gus an latha ’n diugh a’ gnathachadh a’ cheart leisgeil a ghnathaich e ’n Gàradh Edein,— “A’ bhean so a thug thu

gu bhi maille rium, thug ise dhomh de ’n chraoibh agus dh’ ith mi” —no, mar a tha thusa ’g radh; “an duine so a thug thu gu bhi na sheanair dhomh, thug esan orm beatha cuilein a ghiorrachadh ’s chruadhaich sin mo chridhe”; sin agad suim do sgeoil, ’s cha ’n ’eil e feumail tuillidh a radh mu dhéidhinn. Tha ’n t-àm dhomh bhi falbh air eagal ’s gu ’n tòisich thu air rò-sgeul eile. Slan leat.”

Sin agaibh a nis mar a gheibhear iad—a h-uile fear cho bearraideach ’s nach toir cù gearr earball as air. Cha ’n ’eil fhios agam co-dhiù a tha mise na ’s breugaiche, no daoin’ eile na ’s tiolpaiche na b’ abhaist; ach tha mi toirt fainear gu bheil e na ’s doirbhe dhomh creideas fhaotainn do ’n ni a their mi nis na bha e ri linn m’ òige. Ma dh’ innseas mi nis do charaid aon de na sgeulachdan beaga, neo-lochdach sin nach ’eil a chum maith no cron, biodh i fior no breugach, feumaidh an caraid sin mo cheasnachadh is m’ ath-cheasnachadh air a h-uile lide ’s puinc de ’n sgeul gus am bi mi cho searbh de ’n ghnothach ’s a bha ’n losgann de ’n chleith-chliata. Theagamh gur e so, mar a theirear, spiorad nan timeannan a th’ ann, ’s nach ceadaich an spiorad sin do spiorad breige sam bith ach e fein a bheul fhosgladh. Tha e mar sin gu buileach feumail do dhuine mu fosgail e bheul, gu ’m bi e ’na chomas gach facal a tha mhiann air a labhairt a dheanamh seasmhach am beul dithis no triuir de dh’ fhianuisean, biodh teisteas nam fianuisean sin mar a dh’ fhaodas e, tha dearbh-chinnt gur e ’s fearr na t’ fhacal fein. Ach an déigh sin ’s air fad, ma tha ’n spiorad so ag radh nach do sgàin mart mo charaid leis na dh’ith i de’n chlóbhar; agus nach d’ ith an crùban tuillidh ’s na bha feumail dha;

agus nach d’ thugadh ormsa gu h-an-iochdmhor an cuilean a bhàthadh, tha ceud teum a’ tigh’n fodham a radh ri spiorad nan timeannan a th’ ann gu bheil e breugach.