‘Sport’

’S ann a’ snaidhm clò a bha Sport. Mar sin, bha a’ bheart na tosd. Cha chuir mise ceart ann an seo dè an seòrsa clò a bha e cur innt’. An e clò plèana glas a bh’ ann, no clò srianagach ceithir-spàil. No an robh aige ri atharrachadh na tappets. Co-dhiù, bha an clò a thàinig aist’ aige fhèin ’s aig Tormod air a phasgadh. Bhiodh e shuas air mullach pilear a’ gheat’ sa mhadainn, mus tigeadh làraidh Tod, no làraidh Newall, no làraidh MacKenzie no làraidh Choinnich Rod.

Bha Tormod air a tharraing gu bhith ann an cuideachd an Sport le bannan gràidh, ’s carson a bhiodh sinn diùid ga aideachadh.

“Chan eil fhios a’m, ” ars Eirig, a bha pòst’ aig Coinneach bràthair-athar. “Chan eil fhios a’m dè ’n dunmhaireachd a th’ ort sìos ann an sin,” ars ise ris a’ bhalach aon latha agus eudachd ga brodadh.

Bhoill, cha robh a fhreagairt a-riamh glè fhada bho Tormod, agus ’s e a thuirt e rithe san fhalbh, “Chan eil na agams’, ach tillidh mi ’s innsidh mi dhut, ma gheibh mi mach.”

Co-dhiù, cha leigeadh Tormod beul às an Sport gus an innseadh e sgeulachd dha. Sgeulachd cheart. A bheireadh caogadh air sùil, a chuireadh aigne air ghleus, ’s a chuireadh disearachd fhuar sìos cnàimh a dhroma.

“Ma lìonas tu dhòmhsa de dh’iteachanan na chumas a’ dol mi gus an tig thu às an sgoil a-màireach. . .”

“Chan eil fhios fhathast an tèid mi dhan sgoil. . .”

“Tha cabhaig air a’ chlò s’, ’ille,” arsa Sport, “agus innsidh mise rudeigin dhut ma lìonas tu ’m bucas ud gu bheul.”

“Chan e ‘rudeigin’ idir,” arsa Tormod. “Taigh na croich air a sin.”

Bha Sport sàmhach, ’s a cheann a-steach a chùl na beairt, ’s e dèanamh snaidhm an dèidh snaidhm.

“All right,” arsa Sport mu dheireadh, agus rinn iad bargan. Shuidh Tormod air an dìollaid chlò air am biodh Sport a’ suidhe chon na beairt.

Chùm esan air a’ snaimeadh. “Bha fear ann an seo uaireigin, ’s chan eil cho buileach fada sin bhuaithe, air an robh Dòmhnall ’Ain ’Ic Dhòmhnaill, a bha ’n càirdeas dha mo sheanmhair Chrois, san linn a dh’fhalbh. Bha ’m bodach a bha seo a’ fuireach leis fhèin. Cha do phòs e. Mar a chuala mis’, bha e a’ suirghe air tè na òige. Thàinig an eitig innt’ agus bhàsaich i. Cha robh i ach fichead bliadhna, ma bha i sin fhèin.

“An oidhche bha seo bha ’m bodach a’ tilleadh bho chèilidh. Bha ’n oidhche air fàs fada, ’s cha robh ’n èis dhen ghealaich ach leus beag bochd.

“Chunna tu crùisgean – bhoill, bha a’ ghealach colach ri coinneal no ri crùisgean a bh’ air bàsachadh sìos agus a bha gus a dhol às. ’S a bhios a’ sadadh a-mach guailnean grànda dorchadais mun cuairt. Sin an seòrs’ oidhch’ a bh’ ann, oidhch’ air an robh droch colas.

“Nuair a ràinig e dhachaigh, ’s a chaidh e seachad air an uinneig aige fhèin, uinneag bheag am bun an tughaidh, nach ann a chunnaic e gu robh solas air a-staigh. Chan urra dhòmhsa bhith cinnteach dè an seòrsa lamp a bh’ aig a’ bhodach – ’s

dòch’ gu robh làmpa mhòr glob aige, le dà shiobhaig, bhon b’ e a bh’ ann dheth ach fear a bha geallmhor air a bhith leughadh na Fìrinn, agus ’s iongantach leamsa mura biodh lampa mhath aige.

“ ’S e bh’ ann ach bodach speiseant, co-dhiù, agus tuigidh tu sin. Na daoine bhon tàine mis’, ’s e bh’ annt’ ach sàr dhaoine, ach dìreach Uilleam fhèin air nach dèan sinn ach iomradh san dol seachad.

“Nuair a chaidh e seachad air an uinneig aige fhèin,” ars an snaidhmiche, “nach ann a dh’fhidir e gu robh solas air, rud nach bu chòir. Nise, a bharrachd air nach bu chòir dha a bhith, cha ghabhadh e bhith, oir bha ’n t-sreang ceangailt’ mun tarrag, agus an cnot oirre mar a dh’fhàg e fhèin i.

“Thàinig bualadh làidir air a chridhe. Chluinneadh e a chridhe na chluasan, a’ pumpadh na fala.

“Thug e greis aig an doras na sheasamh mus do mheantraig e dhol a-steach, a’ suathadh aodainn agus a’ miannachadh gu robh cuideigin còmhla ris.

“Bha ’n coileach ’s na cearcan sàmhach a-staigh air an spiris. Cha robh diurra-bhig ac’. Ach ann an taigh beag an eich bha ’n laochan sin an-fhoiseil. Chluinneadh e a chasan a’ clampadaich ’s ag obair, agus sèideadh air anail.

“Thug e greis ann an sin, mar a tha mi cantainn riut. . .”

Sheas an Sport agus rinn e a dhruim dìreach, agus thuirt e, “Agus. .. agus. .. ”, agus choisich e timcheall.

“Thug e greis ann an sin a’ suathadh aodainn agus a’ miannachadh gu faodadh e tilleadh far an tàinig e, ach am biodh cuideachd aige. Ach bhiodh na daoine sin mar-tha air an t-adhradh a chuartachadh agus bhiodh iad nan suidhe còmhla

le bobhla ’n duine de bhainne goirt agus mìr eòrna. Chuireadh e neònachas orra nan tilleadh e.

“ ’S e bh’ ann ach duine riogalair, òrdail, a bha ’g iarraidh a h-uile càil na àit’ mar bu chòir is mar bu nòs, sradag dhearg ron an spaid, sradag ghorm ron a’ gheamhlaig, ’s a h-uile nì a’ leantainn a chùrs’ nàdarraich. Cha robh ’n t-each air a dhòigh, mar a thubhairt mi – b’ fhada bhuaith’ e – agus thuirt am bodach air a shocair, ‘Dìon mi o gach olc, a Thighearna mo Dhia,’ agus na bh’ air de luaths-analach a’ buntainn ri chòmhradh.

“Dh’fhuasgail e ’n t-sreang, chrom e a cheann agus shàth e ’n doras roimhe.

“Dh’fhosgail e ’n doras a bha dol suas, doras a’ bhùird-isein, agus chunnaic e duine na shuidhe ann an sin air an t-seat, ga amharc, ’s gun aon stiall aodaich air ach luirmeach mar a rugadh e.

“Cha robh e òg ’s cha robh e aost. Cha robh e beag ’s cha robh e mòr.

“Bu mhath do Dhòmhnall gu robh grèim aig’ air a’ phìob, agus theannaich a dhà làimh uimpe an uair sin, tuigidh tu fhèin.

“ ‘A chiall,’ ars esan mu dheireadh. ‘A shaoghail,’ ars esan, agus a chuid còmhraidh a’ tighinn na chnapan. ‘Gu dè tha. .. gu dè tha seo!’

“ ‘Feasgar math,’ deir an duine, gun èirigh, ann an guth cleachdte. Guth anns an robh ùghdarras, colach ri guth ministeir, no guth fir-lagha.

“Dèan mar a their mis’ ,’ ars an duine, anns a’ ghuth ghleust a bha seo, ‘ ’s cha bhi feagal dhut.’

“ ‘A, nì mise sin,’ ars am bodach, ‘nì mise sin, mura mì-thoilich e Ìosa Crìosd anns a bheil mo dhòchas.’

“ ‘Seadh, seadh,’ ars am fear eile. ‘Nise, faigh dhòmhsa aodach mar a th’ ort fhèin.’

“ ‘Gheibh thu sin,’ ars am bodach. Chaidh e chun na cist’ agus lorg e gach ball-aodaich, eadar siomad is drabhars-fhada, oir bha fuachd air a thighinn dhan bhliadhna, lèine, briogais ’s a h-uile nì, fiù ’s stocainnean is bonaid.

“Aon dìth a bh’ air fhathast – ’s e sin brògan, oir bha ’m bodach air aon phaidhir bhròg aig an àm, ach gu robh sean fheadhainn aige a bhiodh air a’ cartadh easar na bà, ’s a’ cur a-mach an todhair. Sean rabhlagan cama. Sheas an duin’ ann an sin, ’s e cho dalma ’s a thogras tu, ’s chuir e uime. Cha do rinn e fiù ’s a chùlaibh a thionndadh, ’s mar a chitheadh duine cha robh nàire na ghnè.

“Mu dheireadh, ma-tha, chuir e air am bonaid, agus ars esan, ‘Brògan a-nis, ’s faodaidh mi gabhail romham suas an sgìre.’

“ ‘A, ’ ars am bodach, “chan eil agams’ ach na brògan a tha thu faicinn mu mo chasan.’

“ ‘Nì iad sin a’ chùis, dìreach glan,’ ars am fear-cèilidh.

“Shaoil am bodach seo car neònach. Cha chanadh duin’ à Nis siud, no duin’ à Leòdhas. ‘Glè mhath’, ’s dòch’, no ‘Ciatach’, no ‘Bidh sin cho math ’s a ghabhas’.

“ ‘Saoilidh mise,’ ars am bodach, ’s e dol na shuidh’ air a’ bheing a thoirt dheth a bhrògan, ‘saoilidh mise g’ eil mi gur n-aithneachadh – co dha bhuineas sibh?’

“Ach freagairt cha d’ fhuair e dha cheist. Cheangail an duine na barrallan, sheas e, stamp e a chasan, a’ dearbhadh nam bròg a thaobh cuims’ is cofhurt. Air dha sin a dhèanamh, agus a bhonaid a chur rudeigin air siobhadh, gu math spaideil, thionndaidh e air a shàil, agus ’s e brag a chois a-mach an staran na bh’ aig a’ bhodach bhochd dheth.

“Thug e ’n oidhche sin ag ùrnaigh. Cha do dhùin a shùil ach sin. Cha robh guth air cadal.

“Ach, rud a bu neònaiche dheth, thuirt e rithist nach robh fiamh no feagal air gun tilleadh am fear ud a-chaoidh tuilleadh, agus cha do thill e sin.”

Bha Tormod sàmhach. Lìon e na h-iteachanan mar a gheall e.

Thòisich Sport a’ gabhail an aithreachais. “Cha bu chòir dhòmhsa bhith air a siud innse dha. Tha e ro òg. ’S ann gus feagal a’ Chruitheir a chur annam a chaidh innse dhomh fhìn. Rinn mi ceàrr.”

Ach, a rèir colais, cha bu mhist’ am balach an sgeulachd. ’S e nach robh buileach air a dhòigh an duine a dh’innis i.

Sheall Sport ri Tormod is fhuair e coire dha. One way or another, nan deigheadh tu a ghaoth a’ bhalaich sa, bha thu dualtach rud a thighinn ort nach robh dùil agad ris. “Tud, co- dhiù. . .” ars esan ris fhèin, ’s thug e brag no dhà air a’ chlò ùr mus deach e steach gu theatha.