POEMS 1978– 1979

*283 Do Dh’Ùistean MacDhiarmaid

Domhan ann fhèin gach duine
le ’dhubhar is le ’leus.
Thug thu bàrr orr’ uile –
is tu an Cruinne Cè. 4

*284 [Bigein is Aiteamh]

(dà rann an amhran)

Craobh earraich air chrith fon bhidein, is ceò sa bheinn.
Sna meangain mu nid tha driop aig seann smeòraich ’s greim.
Ged thigeadh uair sgrios air cinneadh gaoil Scòta ’s teinn,
tha bigein san nidein ’s is fileanta fòs a sheinn. 4

Mo bharail cha cheil air na Ceiltich ’s an cuan rin cùl.
Sgaoil an eachdraidh a greim. Thà leinn. Cha suain ach dùisg.
Tha aiteamh sa bheinn. Tha teinn ’dol mun cuairt gu sùrd.
Tha ar latha san ear is ar seasamh air uachdar cùirn. 8

[Beurla]

*285 Na Ràtaichean ’s a’ Bhàrdachd

“Cìsean is ràtaichean àrda,” ors’ esan rium.
“ìocaibh, ’s pàighibh,” ors’ à “air an teas ’s na shluig.
Dìobair a’ bhàrdachd od fhàrdaich, no creanaidh thu.”
Is sìorraidh na dàin, ged bhiodh ràtaichean ’teachd gun sgur. 4

“Prìsean gan àrdachadh àrd agus faradh nam bus
a’ dìreadh gach ràith, gun sa bhànca ach tastan tur;
an TV is na pàisdean a’ fàs is an caban ’nan sluic.
VAT” ors’ à. Dhùisg a’ bhàrdachd is chaidil a ghuth. 8

“Bheil e crìostail ’s mo spàirn gach là ri pathadh ’na mhuir,
ri ìota nach tràigh, nach sàsaichear aiteal liom,
is na prìsean ’s na pàistean, ’s gach ràta ag at ’s gam ruith?
Ma bhìos tu ri bàrdachd gun stàth, gun can mi Fuich! 12

“Deich p airson copan cofaidh is barrachd, fuich!
Trì p airson bocsa mosach leth-fhalamh spung.
Dol sìos air an nota, na rocaidean, ailse, an Ruis;
droch thìde, cion oibre, na robairean, stailcean ’s muirt. 16

“A’ phrìs chuirear ort airson bothain mar fhail nam muc;
BP a tha coma, air a shocair ’s nach abair diog;
EEC is an liotar ’s an kilo, ’s na Pakidhean tiugh;
Cìopras is Doire, an dolar ’s an t-Amin ud. 20

[Beurla]

“Brezhnev is Trotski is Mosco ’s mo chasan fliuch;
na Sìnich is pop is porno is m’ad à cruth;
gach nìonag cho moiteil ’s nach mothaich i aiteal dhuit;
gun dìth air ball coise, ’s na coin is na capaill a’ ruith. 24

“Tha a’ phinnt ’dol an-àird aon là, ged a tha i cus.
An ceann mìosa no dhà ’dol an-àird, ’s i ’na h-annas dhuinn.”
Chrìochnaich e, ’s dh’fhàg e am bàr fo phathadh ’s fo chruit.
Rinn mi dìochuimhn’ air làn a thàsain ’s na rainn seo dhuibh. 28

*286 Cùinneadh Samhraidh

B’e siud an t-òr a b’èirig anuair,
ga thoirt le stròdh, an t-òr ga sgapadh,
òr a’ chonaisg ’s òr a’ bheallaidh
air bruthach, an còs, air lòn, air leacainn
an t-òr dar n-airc ga thoirt seachad 5
madainn ’s trath-nòin, is tlachd ga cheannach;
ceò teasa ’s luin is bruthainn trasta
air gach cunntaidh ’s an t-òr ’na phailteas
air beallaidh ’s conasg, ’s ’na thoic ga faighinn
’s ga cosg air soineann ’s turadh tairis. 10

Òr a’ chonaisg ’s òr a’ bheallaidh
far na reòdh an dùdlachd againn,
a’ ceannach Iuchair ’s eòin dar n-ainnis,
a’ fàs gun chosnadh ’s ga thoirt an-asgaidh
an glaic, air cnoc, ri oir nan achadh. 15
Òr a’ chonaisg ’s òr a’ bheallaidh
a’ teachd òirnn o dhuslach ’s talamh;
grian is eòin is ceòl gam fastadh
aig òr a’ chonaisg ’s òr a’ bheallaidh.

[Beurla]

An cùinneadh Lùnaist òrdha, maiseach 20
feadh phreasan conaisg, feadh dhùslaing beallaidh
ga thoirt gun toilleadh, toic is dathan,
’na dhuais chiùil an cùirt nam meangan
à taigh stòir gun chrann, gun ghlasadh
a dh’fhosgail grian fhial an earraich; 25
’s cha druid a’ chòmhla gu foghar abaich.
Òr a’ chonaisg ’s òr a’ bheallaidh.

*287 Na Gàidheil sna Bailtean

Na Gàidheil sna bailtean feadh bhalla is chabhsair is chàr,
’s a’ Ghaidhlig à sealladh ’s à claisteachd measg stamhnadh shràid,
an àiteachan aimhleathann taca ri beanntan àrd,
nì mi ’n tàladh ’s an tatadh ’s an taitinn le rann no dàn. 4

*288 Dreuchd an Fhilidh

Tha mi cinnteach an-còmhnaidh à còmhnadh on Naoinear bhinn
gu lìth chur air còmhradh ’s air òrain ’nan caochan still,
gu sìor chur ri ceòl ’s gus na h-eòin thoirt à craobhan dìon.
àrd ìosal mo ghlòir, is mi beò, bidh mi chaoidh ’cur dhìom. 4

An fhìrinn gun sgleò, is an deò annam, gheobh sibh i.
A bhith ’strì ris a’ cheò, cha chòmhrag no cogadh fir.
Bìgeil nan eòin ’na sòlas, ’na sonas bidh,
’s is sìorraidh an smeòrach le mòramhan ’s pongan mion. 8

[Beurla]

*289 Guth Thairis

Chaidh guth thairis air cùisean ar dùthcha sa chathair mu dheas,
gun fhacal gun dùrd ’s gach dùil ’dol air ais sa ghreis.
Tha caban ’s iad dùinte is sùilean gun aithn’ air neach.
Bhith gan crathadh ’s gan dùsgadh on dùsal, b’e rathad ar leas. 4

*290 Mòr à Meud

Och, thà iad bòstail ’s cho mòr à meud
le dàil is mòrchuis is sgleò ’nam beul.
An nàisean òg seo ’s e àrsaidh, mòrail
tàrraidh e ’n t-òirleach ’s an còrr den rèis. 4

291 Bàr an Dùn Èideann

Am ball coise ’s na h-eich gan deasbad, ’s na gill gan cur;
an deoch is a’ bhean ’s i ’feitheamh, ’s tha prìsean cus;
an cosnadh ’s an sgeig, an dibhearsan mun tìde fhliuch,
an cogadh chaidh seachad ’s na bleigeardan slìom san Ruis. 4

[Beurla]

An sogan ’s an gean is am measgan àrd ìosal ghuth;
na gloineachan leitheach is leth an tìm air ruith;
an gloc ’s e ga bhreithneachadh ’greasad a shìor gun sguir;
na sporain gan creachadh, pinnt eile gun sìn mi dhuit. 8

Bheil an comann seo ’m fearann na h-eachdraidh is sìol mear Scuit,
fonn Oisein, fonn Deirdre, fonn Henryson, tìr Iain Luim?
Throd an sean ri Eideard, is dhìon am fuil
na coin is na h-eich gan deasbad, ’s na gill gan cur. 12

Mochthrath no feasgar is deimhinn ’s is cinnteach siud,
thig mosgladh air fear is fear, air m’fhìrinn dhuibh;
thig smoisleachadh mear, ’s cha bhi meas a-rìst no guth
air na coin is na h-eich gan deasbad, ’s na gill gan cur. 16

*292 Stad a’ Bhus

Nan tigeadh am bus ’s mi ’fuireach gu faighidneach ris,
le ticeidean ’s le cuibhlichean ’s uinneagan ’s staidhear air chrith;
fear iomain ’na shuidhe cùl cuibhle ’s am faradh ’s an driop,
gun nichein ach furtachd is suidheachain ’s stadan gu tric. 4

[Beurla]

An sileadh nan sguireadh gam sguitseadh, bu taitneach sin.
Nan tigeadh ’s nan ruigeadh am bus, gum b’aighearach mi,
le sitheadh ’s le udal air uidhe ’s an lathach ri ’shlios.
Fear iomain is cuibhle – nan ruigeadh e ’n stad seo nis! 8

Cha dioc nas fhuilear, ’s ar fuireach ’s ar faire gu mion
air ciontaich Lunnainn, ’s am bruidhinn a’ teachd ’na cioth.
Roimh an tighinn bidh furan is sulas is aiteas or sliochd
do na fir dar fuil o Lunnainn, gach math is mith. 12

293 An Cruinneachadh no an Tional

Tha rìl-ràl is hòro-gheallaidh
an cathair Lunnainn is beòil air chrith
mun Chruinneachadh tha gu bhith againn
gun chumhachd canton Eilbheis mion. 4

*294 Tìr-mòr

Fèidh is caoraich, is craobhan gan cur ’s a’ fàs;
na h-èisg ’s a’ chearc fhraoich, is gun daoine gud fhuran ri làimh;
na slèibhtean ’s am fraoch is a’ ghaoth ri tuireadh gun stàth –
an-dè ’s mi air aonach aonranach muladach àrd. 4

[Beurla]

[TD 354- 356]

[Eadailtis]

[Beurla]

*297 [Rann do Shomhairle]

A Shomhairle MhicIll-eathain thallad,
mo chomhairle dhuit, ’s is facal fìor:
crath do mhuing is bi ’sitrich.
Is tu am filidh ’s cha bu mhì. 4

*298 Là Allaban Monaidh

Ris a’ bhruthach, leis a’ bhruthach,
’s mi a’ siubhal feadh nan sliabh;
ris an leathad, leis an leathad,
cìob is creagan, fraoch is riasg; 4
ris a’ mhonadh, leis a’ mhonadh,
feadag ’s crotag, fraoch is riasg;
fàrsan farsaing feadh a’ mhonaidh,
fàileadh roide, gaoth is grian. 8

*299 Taigh nan Cumantan

Mañana no ’n-earar, is feithibh ri ràdh a beòil;
domani no ’n deireadh nan seachdain, ’s cha dàil ach deòin;
a-màireach no ’m-feasta, no ’n teirinn an dà mhìl’ òirnn?
Pàrlamaid Bhreatainn nach deifireach àbhaist is dòigh. 4

[Beurla]

*300 Gum Chur an Aithne

Deòrsa Ciotach mac Iain Dheòrsa,
sin e mar as eòl dhaibh mi;
nam dhalt’ aig Gàidheil ’s mi leth-Ghallda;
fuinn is rainn is dàin mo dhriop. 4

Bhà mi ’m bhalach an Cinntìre
taobh Loch Fìne, ’s thà mi nis
an Dùn Èideann air mo chuairtean;
sèisean ’s duain, is buan mo smid. 8

Ma tha aon a tha san èisteachd
is e dèidheil air an diog
’s air na ceathramhan gan cumadh,
gu deimhinn, chumainn ranntachd ris. 12

“Tha a’ Ghàidhlig rìomhach beairteach”,
às is às gun abair mi.
Air mo shlataig, sìon no soineann,
is bras mo bhìog mar lon an lios. 16

[Beurla]

*301 M’Oilein is M’Altram

Ciothan is ceathach
air leathadan casa;
an roid is an luachair
is an cruadhlach fom chasan; 4
am fraoch is an sliabh,
an riasg is an raineach;
air feadh mara is monaidh
chaidh m’oilein is m’altram. 8

Dh’fhàg na tobhtachan làrach
dubh làrach nam anam;
air ruighe nan aonach
tosg aognaidh nam bailtean; 12
na dachaighean sgrioste
ri lideadh ’s ri facal;
na ballachan briste
is smid na cuimhn’ asta. 16

Na doireachan ’s boladh
na roide sna glacan;
na leabhraichean, ’s eòlas
na Ròimhe ’s nan Aitein; 20
cò aca fon ghrèin
bu mhò èifeachd air m’ealain,
no an loch is na slèibhtean,
no a’ Ghreugais ’s an Laideann. 24

[Beurla]

Am bidein ’s am bruthach
is am mullach gun fhasgadh,
is bruidhinn gun sgur
aig na sruthain le gleannain, 28
no feallsanachd àrd
agus dràma nan Aitein,
dè as deise dom inntinn?
Chan eil cinnt a’m cò aca. 32

Gach cainnt is gach cultar
a chunnaic ’s nach fhaca,
aiste is nobhail,
sonaid is saga, 36
ceòl stàtail na Gearmailt
is na dealbhan dathte
is cumhachdaiche ’m monadh.
Is motha e agam. 40

[Beurla]

[Beurla]

[Albais]

[Albais]

[Albais]

306 A’ Cheòlraidh –
Beatha Bun-os-Cionn

Thug mi ’n oidhche caithriseach
gu camhanaich is fàire,
a’ cumadh air an rannaghail
’s an aicill ’teachd ’s ga tàthadh 4
gun chlos on Cheòlraidh fhiadhaich
’s an norran gnàthach cian uam
mar chomhachag no iasgair
no ialtag nan sgàile. 8

[Beurla]

*307 Airson na Cloinne –
Fàilt’ air a’ Mhadainn

Air a’ chiad mhañana di domani là,
nuair a dh’èireas grian os cionn nan càrn,
dùisgidh sinn san t-solas is èiridh sinn gu h-obann,
’s bidh sinn air ar cois gu sgaradh nan tràth. 4

308 A’ Chearc Gheal

[incomplete draft]

O seallaibh an tiugaidh. Tha uighean aic’.
Tha spàistearachd ’s casan cama aic’
’s gach iteag is gile ’s is gìobaiche.
Tha spìoladh aic’.
Tha spiris aic’. 5
Tha gràcan ’s spàgan buidhe aic’.
Tha gogadh is gogail a’ mhuineil aic’
’s i ’tuireadh mu chuid a’ ghuib a th’ oirr’
mu dhoras a’ bhothain ’s b’e ’n uidhe leath’;
’s i ’sgrùdadh le sùil an-fhurasach 10
feuch duine bhith ’ruigheachd nan uighean aic’.

[Beurla]

O seallaibh na Buill sna Cumantan
’nan suidhe gu h-urramach, udalach.
Tha bruidhinn ac’, tha iorram ac’
tha luinneag ac’ ’s is cumha i. 15
Tha bilean ac’
tha spiris aic’
tha gràcan aic’
tha tàsan ac’
paràda aic’ 20
paràda ac’
Tha gurraban ac’ tha gur aca
cha bhi iad buidheach bhith cuidhteas sinn
ach tachraidh sin uile, ’s cha b’fhuilear sin.

309 An Nàiseantach ga Chomhairleachadh

[drafts]

Och, cuist a-nis. Bi glic. Nach eil
cuspair ar cinnidh tric fo sgeig?
Is cus leam sin gach lideadh dheth
’s chan urra mi an tioma chleith. 4

*

Nach cuist thu nis? An tig am-feast
an rud a shireas sibh ’s an seas?
Tha cuid as sine dhlighe ’s neart
aig mo chuideachd chridhe, ’s cridhe mear. 8

[Beurla]

310 [Falamh]

Agam, agad, againn gu lèir.
Thà mi falamh, I ’m skint the day,
roinn nan tastan is òl da rèir.
Sin an deachdadh againn fhèin,
leamsa, leatsa, leinn gu lèir. 5

311 Na Feansaichean

[editorial reconstruction]

Thug mi gaol dha, thug mi gràdh dha,
don fhearann riabhach fhiadhaich fhàsaich,
don t-sùil chruthaich, don chruaidh, don sgàirneach,
nach tug gin do nighean àlainn,
nach tug gin do bhean no mhàthair, 5
dh’athair no phiuthar no bhràthair,
nach tug duine dh’fhuil no chàirdean,
nach tugadh riamh eadar lànan,
nach tugadh riamh eadar càraid,
do leannan, do leanabh, do phàiste – 10

ach tha feansan fo gach ruighe
far an robh Clann Dòmhnaill ’fuireach.

Tha mo chas air rathad cumant’,
air rathad mòr ’s a Mhòrachd subhach.

[Beurla]

Cruach an t-Sorchain ’s Cnoc na Mèine, 15
a’ Chaolbheinn ’s Cruach Doire Lèithe,
’s fad’ on rathad, ’s fad’ on èigh iad.

A Dhia nam faicinn slios Allt Bheithe
cha bu mhìghean ach bu ghean e.

’S binn a’ chrotag os cionn garbhlaich 20
is geur air rathad fuaim a’ charbaid.

Far am bi am barrach boltrach
’s ann a bhìos na caoraich mholach,
molt is reithe ’s reic is lomadh
’s cìobair ’s cù air sgùrr ’s air monadh. 25

Fàsaidh raineach, fàsaidh copag,
fàsaidh feur is fàsaidh croitean,
fàsaidh fraoch is fàsaidh fochann.

Bitear tilleadh chum nan làrach
’s bidh na feansaichean air làr ac’. 30

Feansa orr’ is caoraich bhàna,
geamair is cìobair ’s cìs is fàsach.
An-sin tha feansaichean is àithne.

Far am faicear taighean ’s àiteach
tha gaoth is fraoch is caoraich bhàna. 35
Far am bi fraghan, ’s taighean ’s àiteach
a-nis tha feansaichean mun àite.

[Beurla]

[TD 368- 369]

[Albais]