16. AM MEANGLAN GORM

Chuir Màiri biadh Aonghais dhan àmhainn, thilg i a h-apran air cùl sèithir ’s dh’fhalbh i suas an staidhir. Dh’fhosgail i doras a’ phreas-aodaich ’s ruith i a làmh air bad is bad de na bha crochte ann. Eideadh de gach dath ach saoil dè b’fheàrr a fhreagradh a turas?

Gorm? Bha e ro dhorcha, ro dhubhach. Cha toireadh sin togail sam bith do Ghranaidh air leabaidh tinneis. Uaine, ma tha? Chrath Màiri a ceann. Laigh a meur air dreas craobhach. Thog i mach e ’s chum i rithe fhèin e air beulaibh an sgàthain. B’e seo an dearbh fhear a chòrdadh ri Granaidh Ghrannd. Craobhach, soilleir, sunndach. Bhiodh e na dheagh chomharra gu robh am meanglan gorm fhathast.

Chuir Màiri oirre an dreas craobhach ’s mhaisich i a h-aodann aig an sgàthan. Chuir i a falt fada bàn suas le cìrean ann an cruth tarrainneach gus gun coimheadadh i cho tlachdmhor ’s a b’urrainn i aig taobh leapa Granaidh. Dhiùlt i gu tur aideachadh gur dòcha gu robh Granaidh a-nis seachad air ùidh a ghabhail na coltas ’s na còmhdach. Cha b’ann le teagamh a chuimte am meanglan gorm.

Fhad ’s a bha i a’ deisealachadh airson a dhol dhan ospadal smaoinich Màiri air a’ mheanglan ghorm. ’Sann aig Granaidh Ghrannd fhèin a chual i ’m facal uair is uair “Ma chumas mi meanglan gorm nam chridhe thig an t-eun ceilearach.” ’Sann aig na Sìonaich, thuirt Granaidh, a bha am facal an toiseach ’s bha ise a’ creidsinn nach robh duine air an t-saoghal cho glic ris na Sìonaich.

Cha robh suidheachadh fon ghrèin co-dhiù nach robh facal aig Granaidh ga fhreagairt ’s mur biodh facal bitheanta air sgeul cha bhiodh i-fhèin fada a’ dèanamh suas ràdh eirmseach. Bha Màiri ag obair an ospadal nan seann daoine far an robh Granaidh o chionn dà bhliadhna, ’s bhiodh fealla-dhà eadar i-fhèin ’s an luchd-eiridinn eile mu na geur-fhaclan aig a’ chaillich a bha cho measail aca uile. ’Se corra latha rachadh seachad gun rud annasach no èibhinn a thachairt san ospadal agus ’se a’ chiad rud a chanadh cuideigin. “Saoil dè bhios aig Granaidh ri ràdh!”

’Se boireannach iongantach a bha ’n Granaidh Ghrannd. Sa’ chiad dol-a- mach cho fad ’s a b’fhiosrach duine cha robh i na seanmhair idir. Ach mar as minig a thuirt Màiri ri a companaich, bha i cho coltach ri

San dara àite ’s dòcha gu saoileadh gu leòr nach robh mòran adhbhair-gàire aig a’ bhoireannach a bha siud. Ach cha bhiodh an sin ach feadhainn nach cuala guth riamh air a’ mheanglan ghorm. Cha robh duine beò aig Granaidh Ghrannd a bhuineadh dhi ach Peigi, a h-inghean. Ach càite robh Peigi o chual a màthair bhuaipe mu dheireadh? Bha i air dìochuimhneachadh o thàinig i dhan ospadal cia mheud bliadhna bh’ann.

Nuair bha i aig an taigh rachadh i chun na drathrach an-dràsda ’s a-rithist a chunntais nam parsailean ’s bhiodh fhios aice cia mheud Nollaig o dh’fhalbh Peigi. Bha tiodhlac beag air a chur seachad aice a h-uile bliadhna a dh’fheitheamh air Peigi nan tigeadh i dhachaigh—peann, sgàthan, leabhar, badan aodaich ’s cìrean airson an fhuilt fhada bhàin.

’S ged nach tàinig Peigi dhachaigh fhathast chaidh aig Granaidh air a bhith daonnan aoigheil, sunndach. Cha tug i riamh suas dòchas gun tigeadh an latha a laigheadh an t-eun ceilearach air a’ mheanglan ghorm a chum i na cridhe.

A bharrachd air sin bha i cho daingeann sa’ chreideas ’s gun toireadh i air càch creidsinn san aon dùil—gu h-àraid Màiri Ach nuair bheireadh Màiri iomradh ri Aonghas mun mheanglan ’s iomadh argamaid a-bhiodh aca. Cha robh Aonghas a’ toirt gèill do mheanglan gorm. Dh’fhalbh Peigi o chionn fada ’s nam biodh i dol a thilleadh bha i air thighinn roimhe seo. Cha robh an còrr air ach sin. Bha h-uile rud an saoghal Aonghais dubh no geal. Cha robh dathan eile eatorra idir.

Bha Màiri air lathaichean dheth nuair fhuair i naidheachd gun bhuail fiabhras aithghearr Granaidh ’s gu robh muinntir an ospadaìl gu lèir fo iomagain mu deidhinn. Cha do chaomhain duine aca gach aire ’s coibhneas a bha nan comas. Ach dè bu mhotha dhèanadh feum do Ghranaidh na Peigi fhaicinn nan robh rathad air sin a thachairt. Cha robh duine a’ creidsinn gun gabhadh Peigi lorg an cabhaig ach co-dhiù chuireadh brath a-mach ann am pàipearan naidheachd ’s air an

Bha a-nis trì latha on uair sin ach dubh no dath chan fhacas de Pheigi. ’S chan ann na b’fheàrr a bha Granaidh a’ dol. ’Se sin a thug air Màiri cur roimhpe nach biodh Granaidh an-diugh gun duine thadhladh oirre gus a h-inntinn a thogail.

Nuair chaidh Màiri a-staigh dhan ospadal ’se Màiread a’ chiad nurs a thachair rithe ’s dh’fhaighnich i sa’ mhionaid, “Ciamar a tha Granaidh?”

Chrath Màiread a ceann. “A’ sìor dhol sìos, tha eagal orm. Uaireannan chan eil i toirt for oirnn.”

“ ’S an tàinig guth o Pheigi?”

Thug Màiread sùil oirre. “An robh dùil agad gun tigeadh?”

Chaidh Màiri a-staigh gu cùl nan cùirteinean far an robh Granaidh na sìneadh. A’ coimhead air a’ chreutair bhreòite san leabaidh shaoil le Màiri gu robh i air seargadh on chunnaic i i. Bha a sùilean dùinte ’s fiamh ùr air thighinn air a h-aodann mar gum biodh comharra air caochladh bu mhotha nach robh fad air falbh.

Chrom Màiri os a cionn ’s rug i air an làimh bhig mheanbh ach cha do shnaoidh Granaidh. Shuidh Màiri greis ri taobh na leapa gus na dh’fhairich i Granaidh a’ dèanamh gluasad beag. Thuirt i h-ainm air a socair. Dh’fhosgail na sùilean gorm-ghlas is laigh iad briobach air Màiri gun aithne mus do dhùin iad a-rithist.

Thug Màiri greis air stàireachd. Thog i ’n dealbh a bh’air a’ bhòrd. Dealbh Peigi a bha ri taobh na leapa on latha thàinig Granaidh Ghrannd dhan ospadal. Peigi na h-òige. Nighean bhrèagh. Bha i cuimhneachadh cuideigin do Mhàiri. Dreas craobhach oirre ’s falt fada bàn sìos mu guaillean.

Bha Màiri a’ dùr-choimhead air an dealbh nuair thàinig Màiread a shealltainn air Granaidh. Gun diog shìn i ’n dealbh do Mhàiread ’s sheall i sìos air an dreas chraobhach a bh’oirre fhèin. Chaidh a làmh gu a ceann leis an fhalt bhàn ga chumail suas le cìrean. Sheall Màiri is Màiread air a chèile ’s bha an aon smaoin nan inntinn. Thug Màiri na cìrean às a ceann ’s leig i leis an fhalt fhada bhàn tuiteam sìos mu guaillean. Chlaon Màiread a ceann ’s thill Màiri gu taobh na leapa.

Nuair dh’fhosgail a’ chailleach a sùilean a-rithist ghluais Màiri ach cha tuirt i diog. Lean na sùilean troma gorm-ghlas an gluasad gus na

Ann an tiotan thàinig lasadh san sùilean gorm-ghlas nach fhacas unnta o chionn trì latha. Dhealaich na bilean tana le fiamh gàire. Bha sìth is sonas sa’ mhonmhor fhann a thuirt “Peigi”. Shlìob Màiri an làmh bheag mheanbh air uachdar a’ chuibhrige. Le osna shaornsail dhùin Granaidh Ghrannd a sùilean ann an cadal sèimh.

Nuair thionndaidh Màiri air falbh bha Màiread ga coimhead.

“Tha i na cadal a-rithist” thuirt i.

“Tha,” fhreagair Màiri, “ ’s ged nach dùisgeadh i tuilleadh bha fhios againn gu bheil i nis toilichte.

Dh’fhalbh Màiri dhachaigh le ceum sunndach ’s bha Aonghas roimhpe a’ feitheamh naidheachd.

“Tha mi cinnteach nach do dh’aithnich i thu,” ars esan.

“O ’si dh’aithnich!” arsa Màiri.

“Ach cha tàinig Peigi, ged tha. Nach tuirt mi riut!”

“Cha tàinig,” thuirt Màiri gu ciùin. “Cha tàinig Peigi idir. Ach thàinig an t-eun ceilearach.”

Ceiteag NicGhriogair