18. AN COIGREACH

Cha robh ann ach duine meanbh dheth; cha robh uair a thuiteadh mo shùil air nach tigeadh briathran an t-seann òrain nam chuimhne:

“daoine crìon de shìol nan seangan,
cinnn piuthar seanar do Thom Thumb.”

Bha mi riamh den bheachd gur ann a-nall thairis a thàinig e, ged nach robh cinnt sam bith aig neach a b’aithne dhòmhsa dè an dùthaich no an cinneach dam buineadh e. Agus cha robh e-fhèin deònach sam bith air solas a chur air a’ cheist a bha air muinntir an àite uile mu thimcheall a dhùthchais. Nì mò a bha a dhànadas aig duine againn faighneachd dhà co às a thainig e.

Is ann air oidhche fhuair gheamhraidh is cabhadh sneachda ann a nochd e a aghaidh an toiseach an Cailtinnis. Bha triùir no ceathrar de bhodaich a’ bhaile gan garadh fèin timcheall an teine an taigh-òsda Chaluim Ruaidh mun cuireadh iad aghaidh air an dachaigh nuair dh’fhosgail an doras is a bheannaich an coigreach a-steach air an ùrlar.

“Oidhche oglaidh, fheara,” ars esan ann an Gàidhlig nach buineadh do cheàrna sam bith den Ghàidhealtachd air an robh eòlas aig na bodaich.

“Tha sin ann, a charaid,” arsa Calum, “agus co às a thug sibh fèin a’ choiseachd ris an tìde seo?”

Chrath an duine an sneachda bhàrr a chòta, thug e dheth ad, agus shìn e a làmhan a-mach ris a’ bhlàths.

“ ’Se tha sin ach naidheachd fhada,” ars esan, is fiamh a’ ghàire air aodann. “Ach a-nall le dràm den stuth as fheàrr a th’agad, agus a leithid eile do gach aon den chuideachd.”

Thaitinn seo ris na bodaich, agus chaidh a’ cheist an dara taobh an oidhche sin. Ach rè nan seachd bliadhna a dh’fhuirich an coigreach an Cailtinnis cha deach riamh a fuasgladh.

Ghabh e a chòmhnaidh maille ri Calum is, ged nach robh coltas beairteas no maoin air, phàigheadh e a rathad gu cogaiseach aig ceann gach seachdain. Co-dhiù, phàigh e Calum a’ chiad seachdain no dhà; an dèidh sin nochd e-fèin na dhuine cho làmhach èasgaidh mu thimcheall ghnothaichean an taighe-òsda is an fhearainn is gur ann a

Thionaladh e luibhean is flùran, còinneach an t-slèibhe is feamainn a’ chladaich, is dhèanadh e plàsdan is fuar-litean a dhearbh èifeachdach mar ìocshlaint do iomadh neach a bha a’ fulang. Chaidh a chliù a-mach air feadh na sgìreachd uile ach, a dh’aindeoin cia lìon neach a bha a’ tighinn thuige airson cobhair, cha robh aon duine thall no bhos a b’urrainn nì innse ma thimcheall. A bhàrr air gur “Artar” a b’ainm dhà, cha robh fhios aig neach air nì sam bith ma dheidhinn a bharrachd air a’ chiad latha a thàinig e.

Cho crìon is gu robh e na phearsa, bha neart anabarrach na bhodhaig Thogadh e eallach a bheireadh dùbhlan do dhithis dhaoine cumanta; ach bha a ghuth sèimh, ciùin is a làmh mìn, socair nuair a chàireadh e air lot no creuchd i.

Theirinn gu robh e mu dhà fhichead, ach cha robh e idir furasda amas cinnteach a thoirt air aois. Fhrithealadh e seirbhisean na h-eaglaise an-dràsda ’s a-rithist, is labhradh e gu fiosrachail mu chreideamh, sìth am-measg dhaoine, gràdh bràthaireil agus dòighean air am faodadh daoine an leas is an suidheachadh a dheanamh na b’fheàrr. Bha tuigse is truas mar gum biodh a’ co-fhàs ri nàdar; bha gliocas is foighidinn soilleir ram faicinn na ghnìomharan is na chòmhradh, agus chan ann aon uair a chaidh a chomhairle iarraidh ann a bhith a’ rèiteach buairidh no troimh-chèile eadar daoine.

Na dhòigh shocair fèin bha e a’ toirt atharrachaidh air a’ bhaile uile. Shaoilinn nach robh sluagh an àite riamh cho càirdeil ri chèile, cho deas gu aon a chèile a chuideachadh, seadh, no cho soirbheachail nan obair is nan crannchar.

Ged nach robh an coigreach uabhasach briathrach ma thimcheall fhèin, cha sgìthicheadh e a bhith a’ faighneachd cheist mu dhaoine eile—chan e idir ceistean pearsanta ach ceistean mu dhòighean is caitheamh-beatha an t-sluaigh mar chomann. Bha e a’ leughadh mòrain, agus, mas fìor Calum, a’sgrìobhadh, gun fhois. Chuireadh e seachad an oidhche uile na sheòmar fèin a’ sior sgrìobhadh, ach, ged

Dh’fhalbh an duine mar a thàinig—gun fhios aig neach beò càit an deach e Bha an oidhche gheamhraidh fuar dorcha is frasan sneachda ann. Timcheall air teine an taighe-òsda bha triùir no ceathrar de bhodaich a’ bhaile gan garadh fèin. Dh’fhosgail an doras is choisich dithis dhaoine a-steach—daoine meanbha, crìon am pearsa, fìor choltach ris a’ choigreach fèin an coslas is an dealbhachd. Labhair iad ri Artar ann an cànan nach do thuig duine den chuideachd, is fhreagair esan air a’ mhodh cheudna. Dh’fhàg e an seòmar, is thill e an ùine ghoirid, ad is a chòta air, is pasgan beag phàipearan am màileid fo achlais.

“Oidhche oglaidh, fheara,” arsa esan na Ghàidhlig neònaich fhèin, “ach ’s fheadar dhòmhsa a bhith gur fàgail.”

Rug e air làimh air Calum is air aon an dèidh a chèile den chuideachd. Ars esan, “Na gabhaibh iongnadh mar a tha mi a’ falbh, is na cuireadh e uallach oirbh, oir bidh mì a’ tilleadh—uaireigin.”

Chaidh e-fèin is a dhithis chompanach a-mach don chabhadh-shneachda.

Cailein T. MacCoinnich