19. AN DUINE DUBH

Bha a’ chroit na seasamh aig ceann shuas a’ ghlinne agus cha robh an rathad a’ dol na b’fhaide. Bha na beanntan air a cùl agus An TabhAtlanticmar dealbh iad às. Cha robh càil eadar an taigh agus an saoghal ach teud an dealan-uisge agus rathad corrach morghain, a bha dol a-mach à sealladh thairis air bruaich. Bha ceò ghlas ag èirigh bhon t-simileir. Air cùl an taighe bha bothan beag chlach air a thogail airson nan cearc le feans ma thimcheall. Air taobh a-staigh na feansa bha grunn chearcan a’ sgrìobadh san talamh.

Thàinig cailleach le mias na làimh a-mach àn an taigh agus chaidh i a dh’ionnsaigh an taigh chearc. Bha aodach dubh oirre agus bha bata aice. Thòisich i ri crathadh na bha anns a’ mhias air beulaibh nan cearcan. Nuair bha a’ mhias falamh chaidh i steach don taigh chearc agus thàinig i a-mach an ceann mionaid le dà ugh bheag dhonn na làimh. Thog i na h-uighean air beulaibh a sùilean agus sheall i gu geur riutha. Bha i toilichte—bha na h-eireagan air tòiseachadh a’ breith.

Nochd duine beag tapaidh air an rathad os cionn an taighe. Bha na fiaclan aige cho geal ri sligean agus bha a chraiceann mar fhàd bhon tairsgeir. Na làimh bha poca mòr trom agus chrom e a-nuas air beulaibh an taighe a’ dèanamh air an doras.

Thàinig boireannach òg a-mach chun an dorais, ’s i a’ crathadh flùir bho a làmhan.

“Chan eil sinn ag iarraidh càil an-diugh.”

“Baraganan gu leòr an-diugh! Stocainnean? Còta bàn? Aparan?”

Chuir e am poc air an talamh gu grad agus dh’fhuasgail e e. Dhòirt a-mach às a’ phoc dùn mòr aodach bhoireannach. Rug e air rudeigin soilleir sìoda agus sgaoil e a-mach e le làmhan fada donn.

“Gùn-oidhche brèagha àlainn an seo!”

“Chan eil mi ag iarraidh càil an-diugh!” Dh’fhàs i dearg anns an aodann.

“Stocainnean sìoda! Te àlainn—stocainnean àlainn! Ceithir is sia sgillinn.”

“Ceart gu leòr. Gabhaidh mi aon phaidhir. Fuirich gu faigh mi airgead.” Chaidh i a-steach agus thill i leis an airgead.

“Seo, matà. Thoir dhomh na stocainnean.”

“Tapadh leibh, a bhean. Am beil sibh ag iarraidh dà phaidhir?”

“Chan eil ach a h-aon. Chan eil mi ag iarraidh càil tuilleadh an-diugh.”

“Ceart, a bhean.” Rinn e osann agus thòisich e ri rùilleadh a-measg an dùin aodaich aig a chasan. Thug e dhi neapaicean beag geal.

“Seo, a bhean. Bho Abdul Hassan—airson na Nollaige.” Rinn i gàire ris.

“ ’S fhada gu Nollaig, a bhròinein! Chan eil ann ach an samhradh fhathast. Ach tapadh leatsa. Innis dhomh—am bi sibhse—am bi sibh—a bheil sibh a’ cumail na Nollaige cuideachd?”

“Cha bhi, a bhean. Tha latha eile againne. Latha Mahommed. Chan eil ann ach aon Dia agus ’se Allah am fàidh aige.”

“Seadh, seadh. Feumaidh mi a dhol a dh’fhaicinn càite a bheil a’ chailleach.” Ruith i gu cùl an taighe.

“Cò a tha a siud, a nighean? Chuala mi thu a’ còmhradh ri cuideigin”

“Tha duine dubh. Cheannaich mi stocainnean bhuaithe agus thug e dhomh neapaicean pòcaid an asgaidh.”

“Nach robh sin snog dhà? An robh na stocainnean cho math ris an fheadhainn a thug Dòmhnall dhachaigh às Ameireagaidh?”

“Cha b’ann às Ameireagaidh a thug e iad! AAfrica!”

“Gu dè an diofar a th’ann. ’Sann le Dia a tha an saoghal uile, co-dhiù.

An tug thu dhà cupan tea? Bhitheadh e gu math sgìth ’s e air coiseachd bhon rathad mhòr. Ach seo esan! Tha thu an sin, a bhalaich! Thig an seo, gu faic thu na cearcan brèagha a th’agamsa!”

Chaidh iad chun an taigh chearc.

“Seall air sin! Nach eil iad math! A h-uile h-aon ach an te dhubh sin. Tha mi a’ fuireach ri banais gus an toir mi seachad an tè sin. Ach tha an còrr nan eireagan agus chan fhada gus am bi iad gu lèir ri breith. An caomh leat fèin uighean?”

“ ’S caomh. Cearcan snog gu dearbh. Agus tha iad òg cuideachd!”

“Eireagan gu lèir, ach an te dhubh.”

“An dùil an reiceadh sibh dhà na trì rium? Bheir mi dhuibh deich tasdain an tè orra.”

“A bhoill, cha robh càil a dhùil agamsa gin aca a reic. Cha bhi mi a’

“Tha. Bean agus dà nighinn.”

“Bhoill, bhoill, matà. Bheir mi dhut na ceithir as òige, agus fiach gum bi thu gu math dhaibh!”

“Tapadh leibh, tapadh leibh!”

Thug e a-mach làn a chròig a notaichean agus thug e dhi dhà dhiubh.

“Ceangailidh mi na casan aca le snàth agus cuiridh mi ann am poca dhut iad. Theirig còmhla ri Màiread agus bheir i dhut cupan tea.”

An ceann lethuair a thìde dh’fhalbh Abdul Hassan suas an rathad agus chaidh e a-mach à sealladh tarsainn na bruaich. Bha am poca leis na cearcan air a dhruim agus am poca aodaich na làimh.

“Tha mi duilich a-nis gun tug mi dhà iad,” ars a’ chailleach. “Cha ruig e an rathad mòr a-nochd leis an ultach ud.”

“Och, ’s beag a chuireas e air! Tha iad eòlach gu leòr air ultaich. Na dh’innis mi dhuibh gun tug e dhomh neapaicean? Airson na Nollaige, ars esan! Chan eil fhios aige fiù cuin a tha Nollaig ann!”

“Tha mi a’ dol a dh’fhaicinn gu dè na ràinig e. Na beathaichean bochd—air an ceangal ann am poca!”

Rug i air a’ bhata, agus dh’fhalbh i suas an rathad. Nuair ràinig i mullach a’ bhruaich sheall i sìos air fad a’ ghlinne ach cha robh duine ri fhaicinn. Chual i gogadaich a’ tighinn bho thaobh an uillt bhig ann an dìg an rathaid.

Chaidh i a-null agus sheall i sìos. Chunnaic i trì cuirp bheaga nan laighe air a’ ghlasaich. Bha an duine dubh os an cionn agus cearc a’ breabadaich na làimh. Bha sgian mhòr àraidh aige anns an làimh eile agus gheàrr e an ceann bhon cheathramh tè agus i ga choimhead. Nuair thàinig a guth air ais, thog a’ chailleach am bata agus rinn i air.

“Gu dè tha thu ri dèanamh, a bhiasd? Na cearcan bochda!”

Leum e às an rathad agus thog e na cearcan marbha bhon talamh. Bha na sùilean aige geal na cheann agus cha dubhairt e facal. Nuair bha e a’ dìreadh chun an rathaid na chabhaig, bhuail i am bata air mun druim. Thuit i chun na talmhainn agus shuidh i an sin airson ùine mhòir ’s i a’ gurraban ’s ri osnaich:

“Obh! Obh! —Obh! Obh!”

An ath latha, fhuair Màiread leabhar làn sgrìobhaidh coltach ri sgrìobhadh circe na laighe anns an àite sin. Dh’innis duine foghlamaichte dhi às dèidh làimh gum b’e Bìoball àraidh a bh’ann— “An Koran,” an leabhar a sgrìobhMahommed, agus anns a bheil e ag aideachadh gum b’e fàidhe mòr a bh’ann an Crìosd.

Tormod MacDhòmhnaill