22. AN TAGHADH

Thug i sùil a-mach, far an robh reothadh mòr a’ gheamhraidh air a sgiamh fhèin a chur air an uinneig, agus am feur a-nis còmhdaichte le dìomhaireachd mar lìon an damhain-allaidh.

Chaidh i mach is thug i ceum suas tron choille. Os a cionn bha geugan nan craobh mar mheuran tana cruaidhe caillich is i a’ snìomh snàth geal. Fo a casan bha na duilleagan reòite—iad lìomhte, is a dath fhèin air gach tè dhiubh. Chùm i oirre gus na ràinig i a ceann-uidhe, lochan beag shuas os cionn nan taighean. Chunnaic i e as t-samhradh, a’ toirt luaidh air guirmead an adhair agus air bòidhchead lusan an t-slèibh—ach an-diugh, bha e reòta agus e mar leug airgid. Bha e reòta ach aon oisean beag, oisean beag dorcha, thall fo na drisean. Cha robh ann ach pìos beag uisge, a’ cur dubh air a’ gheal a bha mun cuairt, agus na threas-meadhon bha eala a’ snàmh. Chunnaic i ann an-dè i. Chunnaic i ann i an là roimhe. Bha i fhathast ann. Ach saoil—saoil nach do ghluais i uaireigin. Saoil nach tug i sgiathan na h-oidhche oirre agus nach do thill i le briseadh na fàire Bha i ann a siud—bàn, fìnealta, a h-itean mar an canach fo ghrian uisgealach a’ gheamhraidh. Bha i an siud, sona ach a bhith snàmh mun cuairt anns an oisean dhomh ud. Ach an robh i sona? An robh a thuigse aice a bhith sona no a chaochladh?

Sheas Fionnghal ga coimhead. Siud mar a bhiodh ise. A’ dol mun cuairt. Gu bràth a’ dol mun cuairt an am prìosan dorcha is an saoghal geal a-muigh. Bha an saoghal gealltanach. Bha an saoghal saidhbhir, ach bha e uairean cho fuar ri reothadh a’ gheamhraidh. Na h-oisean bhiodh i sàbhailte Is dè ged a bhiodh i ann am prìosan—nach robh i ann am prìosan dhi fèin?

Thug i sùil sìos air a’ bhaile—an sgoil, an eaglais. Lean a sùil ris an eaglais agus às a sin gu taigh nan cailleach-dhubha. Taigh nan cailleach dhubha—an ath sheachdain bhiodh ise ann. Chuireadh i dhith gu bràth aodach an t-saoghail seo. Chuireadh i cùl gu bràth ri ana-mianna na feòla. Ach an robh ise làidir gu leòr airson sin? Nach robh i òg? Nach e an saoghal a shealbhachadh còir na h-òige? Thug i sùil eile air an eala. Bha ise gun tùr, gun toinisg is i sona a bhith snàmh an siud. Carson nach deach ise a dhèanamh mar sin, gun reuson, ach crìoch a bhith roimhpe ri choimhlionadh agus gun e an urra rithe fhèin? Ach bha e an urra rithe.

Chaill i a foighidinn ris an eala. Thog i bioran. Thilg i oirre e, is dh’èigh i “Seall! seall an t-adhar cho gorm. Seall e a’ feitheamh riut. Tha sgiathan agad. Carson nach itealaich thu? Carson a tha thu sona leis an toll sin, agus an saoghal farsaing ga do chuireadh? Nach eil iongnadh ort! Nach eil dìoimhaireachd nan linneachan a’ cur dragh ort?” Ach chum an eala oirre a’ snàmh gu socair, sèimh.

Dh’èirich i na seasamh, agus ghabh i ceum sìos chun a’ bhaile. Fa comhair, bha an tràigh mar a b’àbhaist agus a’ mhuir ga sloisneadh mar a bha i o chian. Siud an lochan beag far na dh’ionnsaich i snàmh. Siud na bruaichean gainmhiche far am biodh iad a’ ruidhleadh. An siud an sgoil—an siud an t-achadh bhuntàta a chuir iad an uiridh. Bha a’ bheinn na freiceadan geal agus a-nis bha gathan na grèine ga dath gu fiamh an òir. Leum a cridhe. Bha gach boinne fala a bha na cuislean fuaighte ris an àite seo. Bha grèim aig freumh gach craoibhe air a cridhe. Agus a’ dol ga fhàgail! Nan deidheadh i staigh, dh’fheumadh i fhàgail. Air falbh à seo bhiodh i mar chù gun mhaighstir, mar shruth gun uisge, mar òran gun fhonn.

Chuir i seachad an oidhche sin ri guidhe, ri reusonachadh, ri ùrnaigh—ag ùrnaigh, ach co ris? An ann rithe fèin? An ann airson freagairt fhaighinn o h-inntinn fèin a bha nis mar sop san t-sruth? Dè chreideadh i? Air a’ cheann mu dheiread, nach robh e gu h-iomlan na làimh fèin? Nach tug a Cruthaidhear dhi inntinn. tuigse, toil—agus dh’fhàg e iùil a beatha aice fèin.

Dh’èirich i sa’ mhadainn is mar a b’àbhaist, theann a ceum ri na cnuic agus mu dheireadh gu Loch-an-eala. Bha an loch reòta ach a-mhàin an t-oisean ud—ach cha robh eun no beathach a’ gluasad. Bha an t-àite cho sàmhach ris an uaigh. An sin chual i gurag os a cionn agus chunnaic i sgaoth de ealaichean geala, ’s iad a’ seinn ’s a’ stiùireadh an cùrsa air deas. Bha sanais air tighinn thuca gu robh an t-àm a-nis ann, agus a dheòin no dh’aindeoin, bha iadsan a’ coimhlionadh òrdugh a’ chruinne.

Smèid i ris an eala. Rinn i gàire beag rithe fhèin. Gàire tiamhaidh, agus fiamh an aithreachais na sùilean—ach a-nis, bha fhios aicese dè a dh’fheumadh i-fhèin a dhèanamh.

Mòrag NicCoinnich