31. AM BRISEADH

Nochd an sanas anns a’ phàipear Di-luain, “Wanted—skilled tradesmen to make repairs to a broken heart. Box No.. . ”Nuair chunnaic Dòmhnall an sanas, theab e sgrìobhadh. Ach carson a bha e dol a sgrìobhadh thuige fhèin? ’S leugh e ’n sanas ceud turas. ’S dh’fhairich e ’n cridhe brist a’ leum na chorp. Saoil am biodh fhios aca cò bh’ann, cò chuir an sanas don phàipear? ’S shaoil e ged bha ’n cridhe. .. làrach na sgine ’s nam briathran. Saoil cò sgrìobhadh thuige? An sgrìobhadh Màiri thuige?

“Ciamar tha thu ’n-diugh?” ars Eilidh Mhòr. “A bheil thu faireachdainn do chridhe?” Ciamar a bha fhios aice? Ach, seach gur e Eilidh Mhòr a bh’ann an Eilidh Mhòr, b’iongantach mur robh i ag ràdh siud ris a h-uile duine, seadh bho leugh i ’n sanas. Dh’fhairich e dath dearg a’ tighinn na ghruaidhean, ’s an dearg gan dèanamh soilleir. “Ciamar.. . ?” ars esan. Stad e. Agus, an uairsin, “Mo chridhe?” ars esan.

“Chunna tu’m pàipear,” ars ise.

“Chunnaic,” ars esan.

“Smaoinich,” ars ise, “air fir a’ bhaile seo. A’ sireadh luchd-ceàirde a chàireas an cridheachan. Bha mo chridhe-sa brist uaireigin. Agus shlànaich e. Cha bu tusa.. .?

“Ciamar,” arsa Dòmhnall, “a tha fhios agad gur e fear a chuir an sanas don phàipear? Dè mu mhnathan a’ bhaile? Nach dòcha gur e boireannach a chuir an sanas ann. Eilidh. .. cha bu tusa.. .?

Thionndaidh i air falbh, ’s chan fhac e Eilidh Mhòr a-riamh a’ siubhal cho luath. Chòrd sin ris. Rinn e math, shaoil e. Cha do dh’innis e dad dhi, ge air bith dè leugh i na aodann.

Shuidh e anns a’ chathair, ’s bha e a’ smaoineachadh. A’ smaoineachadh air sanas ’s air cridhe. Cha tigeadh fios gu Diciadain co-dhiù, nan tigeadh fios idir. An tigeadh fios bho Mhàiri?

Thog e ’n taigh ’s thuirt e rithe gu robh e deiseil. Bha e fon chnoc far na dh’iarr i. ’S thug i taing dhà seach gun thog e ’n taigh. Bha ’n taigh math. Bha e goireasach. Thug e sùil air, ’s bha e goireasach fhathast. Ach dè ged bha? Cha robh sin na urras air càil. Thàinig na ceistean ’s thàinig na teagamhan.

Saoil am fac i ’n sanas? Bha i ann an saoghal glaiste, saoghal gun dhorsan, ’s chan fhaigheadh e a-steach. Bhiodh e a’ bruidhinn rithe tro na h-uinneagan, ’s an ceann ùine bha anail gan ceòthadh ’s a’ goid an t-seallaidh air. ’S bha bhriathran a’ reothadh air na gloinneachan, ’s an deigh gan snaidheadh air clàr a chuimhne. Bha e mar speuradair a’ cur charan air a’ chruinne, ag amharc air saoghal air nach fhaigheadh e grèim, anns an fhuachd ag eudach ris a’ bhlàths. Chunnaic e iomadh saoghal a’ gabhail seachad ’s cha robh beatha ach ann an aon dhiubh. Bha na h-iuchraichean ro mheata, agus bu tric a thuirt e ris fhèin nach robh iuchraichean ann. Bha flùr a’ fàs air eilean, eilean ann an cuan neo-dhreachmhor. ’S cha do dh’ionnsaich Dòmhnall a-riamh ciamar a dhèanadh e snàmh.

Cridhe brist. .. cridhe brist. ..

Chunnaic e ’m post a’ gabhail seachad, agus chuimhnich e gur e Diciadain a bh’ann. Cha do fhreagair iad. Cha do fhreagair Màiri. ’S dòcha gu robh iad ag ullachadh na h-uidheim. Dh’fheumadh iad tighinn thuige le òrd an t-slànachaidh a thoirt cumadh air a chridhe air innean an dòchais. Sgeilb cuideachd a shnaidheadh air falbh bioran a’ bhrisidh. Bheireadh e dhaibh an t-slat-thomhais a bhuilich an cràdh air, agus locair. Locair leis an lìomhadh iad an inntinn gus nach biodh an cridhe goirt. ’S cha b’aithne dha ach aon neach, aon neach-ceàirde, aig an robh an uidheam sin gu lèir. Ach dè ’m math a bha sin? Chaid am post seachad às aonais sanas an t-slànachaidh.

Agus smaoinich Dòmhnall air carson nach deach e gu dotair. Thàinig e a-steach air gun tug an dotair a-mach a cheàrd ris a’ chorp, agus nach b’ann den chorp a bha ’n cridhe, ach den spiorad. Agus co-dhiù cha thuigeadh e. Cha thuigeadh e idir. Dh’fheumadh e neach-ceàirde a bha air leth ealanta. Ach cò? Dè mu Mhàiri? Nach fheumadh tu cridhe a bhriseadh mus b’aithne dhut a chàradh?

Diardaoin, stad am posta. ’S chuir e luchd chèisean a-steach tro dhoras Dhòmhnaill. Cunntas an dealain, bileag a chuir e dh’iarraidh mu fhlùraichean, sanas bhon chlub leabhraichean, Gairm an earraich, agus. .. agus trì litrichean. Dè bh’annta? Dh’fhairich e crith na mheuran. Chan fheumadh e càch fhosgladh, oir bha fhios aige dè bha nam broinn. Sheall e ri na trì litrichean airson greis. Bha seòrsa de eagal air am fosgladh. ’S chan innseadh an sgrìobhadh a bh’air na cèisean

Dh’fhosgail e a’ chiad tè. Freagairt don t-sanas! ’Se gun teagamh. Ach bho cuideigin le cridhe cruaidh, nach robh briste mar a chridhe-san, ri fealla-dhà, a’ tarraing a dhà choise. A’ tarraing a dhà choise gus an robh iad an impis falbh dheth. ’S an trusdair, cha do chuir e fiù ainm rithe. Cha robh eadhon co-fhaireachdainn a’ nochdadh eadar na briathran mallaichte. Bha fearg air Dòmhnall ’s bha barrachd crith na mheuran a-nise.

’S an dara litir. Bha i seo goirid. Ach cha robh mòran cobhair innte. Cuideigin a’ toirt man airidh gum bu chòir dha comann a chur air chois airson dhaoine le cridheachan briste. Agus smaoinich e. Ach nan dèanadh e sin, bhiodh fhios aca uile cò chuir an sanas don phàipear. Comann nan Cridheachan Briste: Ceann-suidhe, Dòmhnall MacDhòmhnaill. Bhiodh e snasail air bàrr pàipear litreach. Ach dè ’m math a bha sin? Nach robh gu leòr, is cus, de chomainn ann a bha a’ strì ri cridheachan briste, ’s a’ bristeadh cridheachan a chèile?

Agus an treas litir. Cha robh e ga chreidsinn! “Ge air bith cò thu, tha fhios agam cò thu. Slànaichidh mise do chridhe, mas fear thu. Cha do phòs mi riamh, oir cha d’fhuair mi ’n cothrom. Sgrìobh thugam no thig gam fhaicinn. .. agus slànaichidh mise do chridhe, Eilidh.”

Eilidh Mhòr! Feumaidh gun tug e a car aisde. Ach a-nise, nan canadh i facal ris, bha aige an dubh ’s an geal na dh’fhaodadh e thilgeadh oirre. Bha amharas aige gun cuireadh e feum fhathast air an litir ud.

“An d’fhuair thu guth?” ars Eilidh, ’s gàire càm air a h-aodann.

Chuir e a làmh gu a phòcaid ’s e dol a thoirt na litreach a-mach. Ach stad e. No stad rudeigin e. Nan sealladh e ’n litir dhi, nan tilgeadh e briathran na litreach oirre, bhiodh fhios aice gur e chuir an sanas a-steach don phàipear. ’S an uairsin bhiodh fhios aig a’ bhaile air. ’S an uairsin bhiodh fhios aig an t-saoghal air.

“An d’fhuair mi guth?” arsa Dòmhnall. Bha e ga coimhead gu mionaideach. “Dè tha thu a’ ciallachadh?”

“An sanas sa’ phàipear,” ars ise. “An d’fhuair thu guth?”

Chan aithne dhomh gu robh mise a’ reic dad anns a’ phàipear,” ars esan, “Eilidh, an d’fhuair thu fhèin.. . ?”

“ ’S cinnteach nach eil thu a’ smaoineachadh sin fhathast,” ars

Dihaoine cha robh aig a’ phost ach aon litir. ’S dh’èirich dòchas is crith an inntinn Dhòmhnaill nuair chunnaic e gur e sgrìobhadh Dhiardaoin a bh’oirre. Cha robh diofar airson sin. Dè bha na broinn?

Chuir e air a’ bhòrd i. Shuidh e anns a’ chathair ’s dhùin e a shùilean. ’S bha ’n saoghal dorch. Dh’fhosgail e a shùilean ’s bha ’n saoghal soilleir. Bha e ro shoilleir. Bha dealbh Màiri os cionn an teine. Cha robh an ìomhaigh a bha san dealbh a’ fàs aosd; bha ’n camara air tìm a stad ’s air tiotan a ghleidheadh fad shìorraidheachd. Bha chridhe fhèin slàn an uair sin, ’s ann an sgàthan na cuimhne dh’fhairich e chridhe a’ briseadh a’ chiad uair. Bha e goirt, dòrainneach. ’S chunnaic ’n fhuil air ràmhan Màiri, ’s air an sgithinn. Dh’iarr e oirre a leigheas, ach cha do dh’èisd i ris. ’S cha robh solas aig ceann na trannsa.

Dh’fhosgail e ’n litir. Ciamar a bha fhios aice? Chunnaic e saoghal air a ghànrachadh le cridheachan briste, mar eileanan ann an cuantan fala.

Bha e-fhèin a’ còmhnaidh air gach eilean. ’S bha bàta gun fhalmadair a’ seòladh eadar na h-eileanan.

“Thig mi gad fhaicinn,” ars an litir.

Phaisg Dòmhnall an litir ’s chuir e air ais don chèis i. Chunnaic e leabhar gun sgrìobhadh a’ fosgladh air a bheulaibh. Chunnaic e ifrinn agus nèamh anns an leabhar. Cha b’fhada gus an tigeadh i.

Chaidh e chun na h-uinneige. Bha i a-nuas an staran, ’s i a’ coimhead cho neochiontach anns a’ ghrèin. Dh’aithnich e carson a thàinig i nuair chaidh a dhalladh le solas geal na grèine a’ deàrrsadh ann an lann na biodaige.

Dòmhnall Iain MacIomhair