6. TALADH NA MARA

Choisich Alasdair tron chladh le a cheann crom. Ràinig e a’ chlach a bha e ri lorg. Cha robh e air a faicinn a-riamh, ach dh’ innis an sgrìobhadh a bh’oirre dhà an rud a bha e ag iarraidh fhaighinn a-mach. Choimhead e rithe a-rithist. “Fionnlagh Dòmhnallach, 1940, deich bliadhna fichead a dh’aois.” Cha tàinig deur gu a shùil. Ruith coinean seachad mu a chasan. Chuimhnich e air a mhàthair ann an Canada; bha i airson faighinn cho fada air falbh agus a b’urrainn di às dèidh na deuchainn a thàinig na beatha òig. Cha robh i ach fichead bliadhna agus a ceithir aig an àm. Bha Fionnlagh agus i-fhèin air ceithir bliadhna shona a chur seachad còmla ri chèile, agus anns na dhà mu dheireadh bha a cupan sòlais làn nuair chaidh mac a bhreith dhaibh. “Siud mar nach robh i an-diugh,” smaoinich Alasdair. Thòisich e a’ beachdachadh air na nithean a dh’fhaodadh a bhith aca mur a biodh gòraich athar— ’se gòraich a bh’ann na bheachd-san co-dhiù. Bha fios aige gur ann an aghaidh a càlach a dh’fhalbh a mhàthair a Chanada leis-san. Thionndaidh e a chùlaibh ris a’ chloich. Bha i a’ toirt droch smuain a-steach air. Airson mionaid thàinig fuath uabhasach na chridhe airson athar, airson an rud a rinn e, ged nach robh cuimhne aigesan air ach mar a chaidh innse dha. Dhùin e a shùilean. Chunnaic e, mar gum b’ann, a mhàthair na suidhe air beulaibh an teine ann an Canada, agus e-fhèin na h-uchd. Bha cuimhne aige fhathast facal air an fhacal mar thubhairt i ris. “Càite,” ars esan rithe, “bheil m’athair-sa?” “Tha,” fhreagair ise, “d’athair air a thiodhlaiceadh ann an Cladh a’ Ghlinne am baile Ardanais. Chuir e roimhe,” thubhairt i, “gu snàmhadh e na bu luaithe na neach eile bho Aird nan Sgeir gu taobh thall Mol nam Muc. Bha e riamh math air an t-snàmh, ach an dèidh sin bha eagal orm; faodaidh a’ mhuir làmh an uachdair fhaighinn gu math aithghearr. An là ud dh’iarr e gum bithinn fhìn agus tu-fhèin ga choimhead agus dh’fhalbh sinn nar dithis, agus nuair ràinig sinn bha esan letheach-slighe, agus bàta beag ga fheitheamh anns an fhasgadh air an taobh thall. Dìreach mus do ràinig e am bàta chaidh e às mo shealladh, agus chan fhaca mi tuilleadh e gus an tug luchd a’ bhàta a-steach e marbh.” Chuimhnich e an seo mar bhris a mhàthair sìos, a bhochdainn a bha

Sheas Anna, màthair Alasdair, aig an uinneig. Bha còrr agus fichead bliadhna a-nis bho thàinig i a Chanada. Tharraing i an cùirtear agus chuir i air an solas. Bha i ag ionndrain Alasdair; cha robh i cleachdte ri bhith na h-aonar. ’S ann glè mhì-rianail a bha i na h-inntinn nuair dh’innis Alasdair dhi gu robh e dol a thoirt sgrìob a dh’Ardanais a dh’fhaicinn an àite anns an d’rugadh e. Bha fios aice nach robh e ag innse na fìrinn, nach b’e idir baile Ardanais a bha e airson fhaicinn, ach Aird nan Sgeir, agus Mol nam Muc agus is dòcha uaigh athar. Leum an cat beag geal na h-uchd. Shlìob i a dhruim. Smaoinich i a-rithist air Alasdair, agus thàinig na teagamhan gu beulaibh a h-inntinn. Bha eagal oirre gum biodh beagan de thàladh na mara na fhuil, agus cha robh fios aice gu dè a’ bhuaidh a bhiodh aig baile a bhreith air. ’S iongantach mur biodh iomadh atharrachadh ann. ’S iomadh rud a bheireadh fichead bliadhna mun cuairt. Thòisich an cat ri mialaich. Leig i a-mach air an doras e.

Shuidh Alasdair air an stòl anns an taigh-òsda an Ardanais agus dh’iarr e gloinne uisge-beatha. Chuir e sìos i agus dh’iarr e an ath the. Choimhead e ris an dealbh a bha mu a choinneimh air a’ bhalla, agus dh’aithnich e bho bhith cluinntinn aig a mhàthair gur e Aird nan Sgeir a bh’ann. Chuir e sìos an dara gloinne uisge-beatha, a dhà shùil a’ coimhead an deilbh gu mion. Thàinig gath dearg na grèine a-steach tron uinneig, agus chluich e airson mionaid air bàrr a shròin. Mhionnaich e fo anail. Smaoinich e rithist air doilgheas a mhàthar, agus air a’ bheatha a dh’fhaodadh a bhith aca mur bitheadh faoineas an fhir a bha na laighe fuar marbh anns a’ chladh. Ghabh e an treas gloinne agus thug e sùil eile air an dealbh. Cha robh e ga fhaicinn buileach ceart, bha a’ mhuir aig Aird nan Sgeir mar gum b’ann a’ tulgadh mu choinneimh a shùilean. ..

Dh’èirich Anna na bu tràithe na b’àbhaist dhi. Bha comhart chon air a suaimhneas a bhriseadh, agus dhùisg i le sgriach thiamhaidh na cluasan. Thionndaidh i dha-na-tri thurais anns an leabaidh agus mu dheireadh cha robh air ach èirigh, tràth agus mar a bha e. Bha i a’ trulais

Choisich i null chun na h-uinneige agus thug i sùil a-mach. Cha robh ach naoi taighean air an t-sràid agus ’s ann aicese bha am fear mu dheireadh. Mhothaich i don phost. Bha e rudeigin tràth; cha b’àbhaist dhà bhith tighinn mun àm ud. Ghabh e seachad air a’ chiad taigh air an t-sràid Smaoinich i gun tugadh litir togail do a cridhe. Bha am post air a dhol seachad air an treas taigh. Thug i air ais an cùirtear pìos beag agus chum i ga choimhead. Bha i ag ionndrain na piseig. Chunnaic i faileas lasraichean an teine anns an uinneig. Bha am post air a dhol seachad air an ochdamh taigh.

Sheas Anna air beulaibh na lic anns a’ chladh. Bha a’ ghaoth a’ rusladh a trusgain duibh. Bha i a-nis na h-aonar, agus cha robh fios aice dè bu lugha oirre a’ mhuir no an deoch. Chuir i làmh air an lic, an toiseach air ainm Fhionnlaigh agus an sin air ainm Alasdair. Os a cionn chaidh a’ ghrian fo sgòth, agus thòisich an t-uisge a’ dòrtadh. Choimhead i suas agus tharraing i coilear a còta an àird mu a cluasan.

Norma NicIomhair