7
Fad a’ Chogaidh bha mi ’nam mhinistear aig Feachdan a’ Chrùin. Cha robh mi daonnan aig aghaidh cath is chuir mi seachad bliadhna air a ceann anns an dearbh àite anns an robh mi nis, ri neartachadh, ar leam, spioradan dhaoine a bha mi’m beachd a bha fulang gach seòrsa millidh air sgàth gu riaghladh Gràdh feadh an t-saoghail. Bha sin mun d’fhuair mi mach gu robh gach fear a’ sabaid gus an gràdhaichte e fhèin a-mhàin. B’e an tuigse shearbh seo a fhuair mi a chuir air ais mi anns an dòchas gu faighinn dearbhadh, no eadhon faileas dearbhaidh, nach robh mi air dòchas gun bhunait a thoirt do na fir òg’ ud, nach robh mi gam mhealladh fhìn is iadsan còmhla rium. Dhùin mi mo shùilean ann an taingealachd airson na fois. Fo theas an Iuchair bha an taigh is gach lus is craobh mun cuairt dha aig tàmh, gu ciùin. Thug mo chridhe leum bheag as, oir b’ann mar seo a dhealbh mi e iomadh turas ’nam inntinn fad nan dusan bliadhna bhon dh’fhàg mi.
Nuair a thug mi an ath shùil mhothaich mi gu robh iomadh atharrachadh air àite a ghabhail. Cha robh an-diugh neach air a leòn no air a mhilleadh ann an inntinn no ann am bodhaig ’na shuidhe no ’na shìneadh a’ feitheamh gus am faigheadh e misneachd no slàinte gus an ath oidhirp a dhèanamh a bhith ris a’ chath. Cha robh saighdear no banaltram rim faicinn mar a bha an uair a b’aithne dhòmhsa an taigh seo. Bha coltas air gu robh gach nì air a riaghladh le cùram is crìontachd, gach nì gu h-òrdail, rèidh. Laigh mo shùil air craobh leamhain far an robh calman a’ caoidh gu cadaltach, ach thionndaich mi rithist ris an taigh—mòr, stàiteil, le thuraid cheithir-oiseanach is le uinneagan àrda. Shiubhail mo shùil a’ rannsachadh a-mach na h-uinneig aig
Air dhomh dol a-steach bha mi, mar a b’aithne domh a bhithinn, ann an rùm fada is dorsan aig gach ceann. Bha na ballaichean gun atharrachadh, ach bha an t-àite seo gle ao-coltach ris an àite air an robh cuimhn’ agam. An uair ud bha bataichean-làimhe air an càradh ris na ballaichean a’ feitheamh na feadhainn a bha dèanamh oidhirp air coiseachd ri tacsa nam banaltram. ’Nan torran bha gach inneal cuideachaidh a’ feitheamh: bha lunn chas a’ feitheamh dhaibhsan nach leigeadh cuideam air cois, no dhaibhsan air nach robh cas. Air a thàirgneadh ris a’ bhalla bha bòrd mòr fiodha, air an robh brath de gach seòrsa air fhàgail—àm dannsa, àm cluich, àm a thigeadh daoine a thadhal, is mar sin. Riamh bhiodh còmhlan beag ’nan seasamh a’ leughadh is ag ath-leughadh gach brath.
An-diugh cha robh aithne air aon dad de sin. Dh’fhalbh samh an tinneis is samh chungaidhean leigheis. Bha dà ultach de ròsan dearg a’ toirt aoigheachd len cùbhraidheachd, bha dealbhan is sgàthanan is sèithrichean comhfhurtail a’ cur sgoinn air an rùm. Aig an àm seo cha robh neach san làthair, is iad a-muigh a’ gabhail math an latha.
Chuir mi meur air a’ ghliogan a bha air dasc, is bu ghann dhomh a thogail nuair a thàinig boireannach dreachmhor, suilbhir, far an dàrna taobh is an duin’ aice far taobh eile. Air dhuinn an latha a mholadh ri chèile, thuirt mi gum bu mhath leam beagan tìde a chur seachad ma bha rùm-cadail falamh aca—oir is e taigh-òsda a bh’ann a-nis.
Thàinig stad bheag anns a’ bhoireannach, is mhothaich mi gun tug i sùil air an duine mun duirt i gu robh i duilich ach gu robh an t-àite làn.
“Bhithinn toilichte air cùil bheag sam bith,” thuirt mi, ach bha i a’ crathadh a cinn. Ach thug i sùil na bu ghèire orm is thuirt i, “A chiall, an robh sibh ’nurpadrean seo?”
“Bha,” dh’aidich mi, “ach chan eil mi gad aithneachadh. Cha biodh tusa ach ’nad phàisde aig an àm ud.”
Ghàir sinn is dh’innis i an t-ainm a bh’oirre, ach cha robh
“Cha chuir sin tilleadh annam fhathast,” thuirt mi gu sunndach.
Aig bonn na staidhre sheas i mionaid mar nach robh i dearbh-chinnteach ach, le sùil air druim an fhir a bha a’ rèiteach rudan a bha a cheana rèidh, thuirt i, “Cuimhnichibh, mur còrd an t-àite ribh chan eil agaibh ach leth an fhacail a ràdh is tuigidh mise.”
“Ma bheir e saorsa do d’inntinn nì mi sin; ach chan eil mi’n dùil gum bi adhbhar diomb agam!”
Dhìrich mi an staidhre as a dèidh is, ged a bha i aimhleathainn seach an staidhre mhòr, cha robh adhbhar gearain an sin; is sheas sinn aig doras a bha leis fhèin anns an turaid. Nuair a dh’fhosgail i an doras sheas i a’ toirt sùil mun cuairt feadh an rùm mun do ghabh i staigh.
“Bu ladarna, tarmasach a bhitheadh am fear a gheibheadh coire don rùm seo,” thuirt mi is mi gabhail ceum chun na h-uinneig, trom faicinn craobhan fo dhuilleach is gàrradh air a dheagh chumail. Ar leam gun tàinig ospag fhann bho bilean mun do thionndaich i air falbh.
Chaidh mi sìos a dh’iarraidh a’ chàr a dh’fhàg mi air taobh-rathad; is an uair sin, an àite eòlas a chur air na h-aoighean a bha nis a’ tilleadh, shuidh mi gu sona aig m’uinneig a’ dol thairis ’nam inntinn air còmhradh a bha eadar mi fhìn is iomadh duin’ òg. Nuair a thàinig àm cadail chaidil mi, is cha b’e sin a h-uile cadal.
Nuair a theàrnaich mi sa mhadainn, bha an duin’ aice trang aig an dasc, ach cha robh e cho trang is nach do sgrùd e m’aodann mun d’fhreagair e a’ cheist fhaoin a chuir mi. Nuair a bha mi ri m’bhiadh mhothaich mi gu robh bean an taighe gam dhian-amharc mun tàinig i gu h-aoigheil a dh’fhaighneachd ciamar a chaidil mi. Mhol mi suaimhneachd a’ chadail is ar leam
Chaidh làithean geala seachad is oidhchean sona. Fhuair mi ùrachadh mòr; ar leam nach robh mi leam fhìn a’ fuasgladh ceistean an t-saoghail. Ach riamh bha ise a’ feitheamh ri mo fhreagairt da ceist.
An latha a bha mi ga pàigheadh, is mi cur ri falbh, thug mi taing dhi airson a mòr-choibhneis fhèin, ach gu h-àraidh airson na fois a fhuair mi fo tughadh. Air cho olc, do-thuigsinn is a bha an saoghal dhomh, bha mi an dùil gu robh mi air m’ath-uidheamachadh airson na còmhraig, is nam faighinn an rùm a-rithist bhithinn air m’ais an ath bhliadhna. “Ach dè,” thuirt mi, “dè an samh cùbhraidh a tha feadh an rùm aig àm sònraichte den fheasgar?”
Thàinig stad air an làimh a bha a’ sgrìobhadh, ach cha do thog i a ceann nuair a thuirt i, “Saoil am b’e samh nan ròs a bhiodh ann?”
“Chan e seo idir samh trom nan ròs,” thuirt mi rithe. “Is e a tha seo ach samh ro thaitneach. Tha e spìosrach, cùbhraidh. Cha deach agam air a lorg idir.”
Bha i cho fada gun mo fhreagairt, a peann ’na thàmh, is gu robh dùil agam gu robh ar còmhradh aig crìch, ach an uair sin thuirt i, “Am bi sibh ri ùrnaigh?”
“Ciamar a bhithinn-sa beò gun faclan siridh is faclan taingealachd an còmhnaidh air mo bhilean?” thuirt mi le ioghnadh.
Choimhead i orm le fiamh gàire is thuirt i, “Ma tha sin mar sin, ’s ann as dòcha gun tuig sibhse nas fheàrr na mise a’ cheist a tha cur cùram orm fad ùine.”
Seo an eachdraidh a fhuair mi bhuaipe, is i a’ bruidhinn air a socair is gun mis’ a’ cur cabhag oirre nuair a thigeadh stad innte:
“Bho chionn deich bliadhna air ais chuir mi fhìn is Terry a h-uile sgillinn a bh’againn anns an taigh seo. Bha sinn am beachdhotelchomhfhurtail a dhèanamh. Cha do chaomhain
“Ach mhothaich sinn nuair a bhiodh an t-àite làn—a h-uile rùm ga chur gu feum—gu falbhadh duine no dòcha dithis, a’ dèanamh leisgeul faoin no gun leisgeul idir. Cha robh coire aca ri fhaotainn ri biadh no blàths, ri seirbheis no saothair. Bha e a’ cur dragh gu leòr oirnn.
“Air aon turas thàinig dòrlach nighean cho sunndach, mear is a chitheadh sibh. Bha tè àraidh ann cho bòidheach, dreachmhor ri nighean a chitheadh sibh. Bha ise a’ cadal anns an rùm anns an robh sibhse. Ach bhon cheud mhadainn ar leam gun do chaill i nitheigin dhe dreach, is cha robh i idir cho mear. An dàrna madainn bha a sùilean dearg, trom, mar le cion cadail. An treas madainn bha a sùilean air at, cha b’ann a-mhain mar le cion cadail ach le deòir. Bha i gu tùrsach, deurasach.
“Thàinig i fhèin is ban-chompanach dhi far an robh mi ag iarraidh ar pàigheadh, chionn ’s gu robh iad airson falbh gun dàil. Thuirt mi gu robh mi duilich mur robh gnothaichean rin toil, ach ’s ann a thionndaich an tèile orm, ag ràdh, ‘Cho sanntach ’s gu bheil sibh, chan eil mi tuigsinn ciamar a leigeas cogais leibh neach a chur don rùm-cadail ud!’
“Chithinn gu robh cuid ri farchluais, is dh’iarr mi iad a-staigh don oifis bhig againn fhìn gus an leigeadh i a h-inntinn rium.
“Cha do chaidil an nighean seo bhon cheud oidhche a thàinig sinn. Cho luath ’s a thèid i suas don rùm ud, tha a leithid de dhoilgheas, leithid de dh’àmhghair ga bualadh is gu sil a deòir gun adhbhar ach sin. Tha eagal ormsa gun dèan e tinneas dhi ma dh’fhanas i oidhche nas fhaide.’
“Cha robh facal agam dhaibh, oir bha mi air mothachadh nach robh tè seach tè den luchd-seirbheis deònach a bhith leatha fhèin anns an rùm ud.
“Cheasnaich mi Terry, ged nach robh esan airson a bhith bruidhinn air nì a dh’fhaodadh cliù na hotel a mhilleadh. Tha e coltach gu robh oifigeach air a dhroch leòn. Bha a cheann air a mhilleadh is bha eagal air gun cailleadh e a fhradharc. Thug na doctairean cead don nighean a bha e dol a phòsadh fuireach an seo. Bha i a’ cadal anns an turaid. A h-uile latha theireadh
“Bhòidicheadh i gum biodh i ri thaobh ge b’e dè a dh’èireadh dha. Bha Terry a’ cantainn gu robh ionnsachadh aca le chèile, ged nach do chuidich sin iad. Le chèile chanadh iad faclan a bha toirt misneachd dha. Cha robh cuimhn’ aig Terry ach airusque dum vivam et ultra.
“Ach bha barrachd air sin ann. Mas e bòid no seun a bh’ann, cha robh fhios.
“Ach ragaich am bàs an teanga a bha a’ sireadh is an uair sin an teanga a thug gealladh, oir cha do dhìochuimhnich ise a bòid, is chuir i as dhi fhèin anns an dearbh rùm anns an d’fhuair sibhse fois.
“Cha robh againn ach an rùm ud fhàgail falamh air eagal gum biodh an tuilleadh call oirnn. Cha b’urrainn dòmhsa coire fhaotainn don chreutair a chuir as dhi fhèin. Nuair a bhiodh mionaid agam rachainn suas is mi ga caoidh mar gum bu leam fhìn i. Ged nach faca is nach cuala mi nì, bhithinn a’ bruidhinn rithe is a’ guidhe air a son. Beag air bheag shìolaidh àmhghair air falbh. An-diugh chan eil rùm ann as docha leam. Gus an tàinig sibhse cha do chaidil duin’ ann bhon uair ud. Ach ar leam nach d’fhuair i fois, gu robh i an siud a’ feitheamh. Ged tha fios agam gu bheil an eaglais ga chronachadh, ghabh mi orm dol an aghaidh teagasg na h-eaglaise. Bha mi sìor ghuidhe gu faigheadh a h-anam fois.”
“Chan fhaic mi gun d’rinn thu dad as an rathad,” thuirt mi.
“Ach nach can an eaglais, ‘Mar a thuiteas a’ chraobh is ann a laigheas i? ’”
“Ar leam nach do bhuin iadsan a tha den bheachd sin fiù ’s ri iomall truacantachd.”
Gheall mi gun tillinn nam b’urrainn domh. Ach riamh cha d’fhuair mi cothrom. Ach rinn ise fàth dhi fhèin, is tha mi’n dòchas nach eil iad dealaichte.
| title | 7 |
| internal date | 1987.0 |
| display date | 1987 |
| publication date | 1987 |
| level | |
| reference template | Watt Gun Fhois %p |
| parent text | Gun Fhois |