9

Bha seann taigh m’athar, an taigh a bh’agam fhìn airson iomadh bliadhna, aig oir a’ chòmhlain thaighean. Bheireadh deich mionaidean sinn a-null chun na h-eaglais, a bha air an aon leathad rinn fhìn. Bha’n eaglais am meadhan a’ chlaidh, agus b’ann an sin a chaidh mo phàrantan a thiodhlacadh—is muinntir na dùthcha gu lèir.

Aig an àm ud, mu rachainn a laighe, bha e ’na chleachdadh agam a dhol a-mach gu ceann an taighe a h-uile oidhche. Air an oidhche seo, oidhche ghealaich a-null deireadh an fhoghair, chaidh mi mach mar a b’àbhaist. Mun deach mi staigh a-rithist sheas mi a’ toirt sùil air an iarmailt. Bha a h-uile nì tosdach, gun deò air gaoith.

Mu robh fios agam ciamar a thachair e—is tha mi gun fhios air sin fhathast—bha mi, ar leam, a’ coiseachd don chladh air cùlaibh giùlain. Bha mo bhràthair ri m’ghualainn is bha dithis bhràithrean na mnà air ar cùlaibh-ne. Dh’aithnich mi is ghabh mi beachd air mòran a bha sa chuideachd. Aig an reilig againn fhìn sheas sinn mu choinneamh clach-chinn mo phàrantan, is leugh mi ainm m’athar ’na litrichean dubha: Tormod Dòmhnallach. An sin bha uaigh air a h-ùr-fhosgladh is i dorch, ged a bha an sneachda mu thimcheall dhith air a shaltairt le iomadh cois. ’Nam dhòrainn shearbh thionndaich mi mo cheann bhuaipe, ach chuala mi an greabhal a’ tuiteam air ciste is thionndaich mi mi fhìn air falbh; ach anns an tionndadh chuala mi guth mo bhràthar gu ciùin ag ràdh, “Tormod bochd, matha, cha b’e fhèin am fear a dhèanadh dochann le dheòin air neach sam bith.” Bha mo dheòir a’ sileadh is shuath mi mo shùilean is dh’fhosgail mi iad aig ceann mo thaighe fhìn.

Thug mi sùil mun cuairt. Bha na solais thathast laiste feadh

Chaidh mi a-staigh is cha do chuir Ciorstaidh no Dòmhnall beag no a h-aon den dithis nighean uimhireachd orm. Cha do dh’innis mi aon lid den ioghnadh seo. Faodaidh mi ràdh nach d’rinn mi dad a chadal an oidhche ud, ged nach do leig mi orm dad—ged a bha mi cinnteach gu fosgailte uaigh airson Thormoid, mo mhac a bu shine, air a’ gheamhradh, aig àm sneachda.

Air a’ mhàireach thainig misneachd is dòchas thugam. Bha mi’n dòchas gun tainig an sealladh thugam gus mi an aire a thoirt mun tigeadh bàs aithghearr air Tormod. B’e rabhadh a bh’ann domh. Chan fhaodainn mì-bhuil a dhèanamh den t-sealladh. Nan rachadh agam air Tormod a ghleidheadh sàbhailte tron gheamhradh, bhiodh gach nì ceart. Ach bha Tormod air tìr-mòr, ann am baile a bha a’ tighinn ris gu math. Bha fios agam nach b’urrainn domh lid a ràdh mu na nithean a chunnaic mi. Ciamar a gheibhinn dachaigh e? B’e seo a’ cheist nach tug fois dhomh a latha no dh’oidhche. Nuair a bha mi’n impis dùil a thoirt suas, nach ann a thàinig seann eòlach an rathad is e dol a chur suas obair ùr; is mun do dhealaich sinn gheall e obair mhath do Thormod, agus sin gun dàil. Fhathast cha do dh’innis mi aon lid do Chiorstaidh no do neach eile, ach chuir mi leithid a dh’impidh air Tormod is gun tàinig e dhachaigh ged a bha mealladh sa bhaile mhòr.

Cha robh mi fhìn is an teaghlach riamh cho sona is a bha sinn anns na seachdainean mun tàinig fìor gheamhradh. Ach bha eagal fhathast agam o àm an t-sneachda. Shuidhinn fad oidhche is leabhar no pàipear ’nam làimh a’ dèanamh suas sgeuman airson Tormod a ghleidheadh. Thàinig is dh’fhalbh sneachda is cha do thachair beud do Thormod. Bha mi air m’ardachadh dhìom fhìn le taingealachd, is sin gu h-àraidh nuair a leughainn murt is marbhadh a’ bhaile mhòir.

Ach a-null an dèidh na Bliadhn’ Uire nach ann a thog Dòmhnall an t-at-plocach a bha dol am measg nan sgoilearan. Cha do chuir e suas no sìos e ach gun deach a chumail as an sgoil. An uair sin ghabh Tormod bhuaithesan an tinneas seo.

Bha esan tinn gu leòr, ach chionn ’s nach cuala mi gun do bhàsaich neach riamh leis an tinneas seo, ged a dh’fhaodadh milleadh a bhith ’na lùib, cha do chuir e dragh mòr orm. Bha Tormod lathaichean air an leabaidh, is air dha èirigh cha cheadaicheadh an doctair dha dol air ais gu obair airson beagan tìde. Bha mi fhìn air mo dhòigh ag ràdh cho pungail is a bha am fear nach leigeadh le tinneas sgapadh. Is bha sneachda is reothadh ann. Bha Tormod a’ faireachadh na tìde fada, ach bha Dòmhnall, a bha aon dusan bliadhna, daonnan ri làimh is ro dheas gus pàirt a ghabhail anns a h-uile cleas a dhealbhadh inntinn Thormoid gus tìde a chur seachad. Cha robh truas agam ris.

Ach air feasgar chaidh cur gam iarraidh aig m’obair. Bha Dòmhnall, mo mhac a b’òige, marbh; is faodaidh mi ràdh gu robh e marbh aig làmh Thormoid.

Aig àm na Nollaige fhuair Dòmhnall a’ cheud bhàidhsagal ùr a fhuair e riamh. Dh’fhalbhadh am balachan glè mhath leis. Chan fhòghnadh sin do Thormod. Dh’fheumadh esan sealltainn da mar a dh’fhalbhadh e le làmhan ’na phòcaidean is a chasan air nahandlebars .Cha dhiùltadh an truaghan eile nì a theireadh Tormod. Chaidh e mar am peileir sìos leis a’ bhruthaich is gun chuibhle a’ greimeachadh gus an deach e far na h-amhaich ann an clais an rathaid. Chan urrainn domh staid inntinn Thormoid a dhealbh dhut.

Mar sin, chaidh mise chun an tiodhlacaidh is mo bhràthair ri mo thaobh. Bha an sneachda air a shaltairt. Fhuair mo bhràthair aon sealladh air aodann Thormoid is thuirt e rium, “Tormod bochd, ma-tha, cha b’e fhèin am fear a dhèanadh dochann le dheòin air neach sam bith.”

Bha a’ cheist riamh ’nam inntinn: am biodh Dòmhnall fhathast beò mur robh mise air Tormod a thoirt dhachaigh? Am faca mise am pìos ud de mo bheatha gus mi bhith ’nam mheadhan bàis do mo mhac? An robh mise a’ toirt dùbhlan do Nitheigin? Chan eil freagairt agam do na ceistean. Aon nì as a bheil mi cinnteach: is feàrr a bhith beò o latha gu latha ann an aineolas na ro-eòlas a chur air nì. Chan eil iarraidh agamsa air an còrr ro-sheallaidh fhaotainn.