8
OK Corral
06.30
Buillean ciùil agus guth boireannaich le na naidheachdan air Dihaoine, an ceathramh latha deug dhan Mhàrt ...
Shìn i a-mach a làmh agus bhrùth i am putan a chuireadh am fuaim dheth. Bha guth a’ bhoireannaich ro àrd agus ro chabhagach. Thigeadh guthan eile a bhruidhneadh na b’ àirde – gleadhraich na ceann. Bha e uabhasach math am putan a bhruthadh ’s an cur dheth. Fois an uair sin sa mhoch-mhadainn, greiseag bheag mus deigheadh i dhan ghleadhraich a bha a’ feitheamh oirre fhèin: gearain agus àmhghair agus eu-dòchas. Bha i duilich nach robhLift Up Your Heartsair tuilleadh: ùrnaigh agus earrann à Facal an Tighearna.
Dh’èirich i ’s chaidh i air a glùinean ri taobh na leap. Dhùin i a sùilean. Phaisg i a làmhan.
Na guidhe, dh’iarr i.
gum beannaicheadh Dia a bràthair, Dànaidh, a bh’ anns an dachaigh, le navaricose veinsagusrupture ;
gum beannaicheadh E Doileag, a bhean, a bha ga fhrithealadh; ’s gun cumadh E i gun a phronnadh, no co-dhiù a thachdadh;
gum biodh E leis an teaghlach air fad, beag is mòr is meadhanach – maitheanas dhaTubby, a thug masladh orra, agus dha Georgina, a ruith leis an Ruiseanach – gum biodh E ghan treòrachadh;
agus a’ treòrachadh Mavis E. Beattie, a ruith leis a’ phoileas;
agus anChief Superintendent, a bha dona leis an losgadh-bhràghad;
agus andetective , retired,a bha dona… O, gun deigheadh stad a chur air! ’S gum biodh an duine bhon taigh air a ghleidheadh bhuaithe agus on bhàs an-diugh fhèin, O Dhè, an-diugh fhèin air an latha seo, an ceathramh latha deug dhan Mhàrt…
07.23
Stad càr a’ phoilis air taobh thall na sràide tarsainn bhon chlobhsa san robh Betty Colquhoun agus Veronica McVie a’ fuireachd.
Bha dithis anns a’ chàr: D/S Tait agus W.P. C. Turnbull.
Chuir W.P. C. Turnbull thuige fag, agus an dèidh dhi a cur thuige dh’fhaighnich i dha Tait an robh diofar leis agus thuirt Tait gu robh agus thuirt W.P. C. Turnbull, Oh , shit,ach cha do chuir i às an fhag gus an tug i aon tarraing mhòr dheireannach aiste agus trì tarraingean beaga cabhagach agus lìon an càr le ceò fhàileadhach lànchemicals: chan fhaiceadh Tait bàrr a shròin.
Bha Tait sgìth. Chan aithnicheadh tu air aodann gu robh e sgìth; chan fhaiceadh tu na shùilean e; cha chluinneadh na chòmhradh. Ach b’ e seo an ceathramh latha aig Tait gun chadal – 79.28 hrs.: thoir air falbh fichead mionaid airson norrag a rinn e, a’ fàgail 79.08 hrs. gun chadal – ’s chan aithnicheadh tu air e.
Bha Tait cho fada gun chadal seach gu robh e a’ caithris D/S ‘Shrapnel’ Watson, retired, le òrdugh teann on Ard-Cheannard Robert R.O. Crawford M.B. E. Cha robh dùil aige na latha, no na oidhche, gun tigeadh an duine sin, ShrapnelMacBhàtair, a-chaoidh gu bràth tuilleadh na rathad às dèidh na thachair, bliadhnachan nam bliadhnachan mòra air ais, ann an Gorgie. Cha b’ e idir a’ bhrùidealachd no an t-eagal, ged a bha sin eagalach gu leòr, ach gu robh am bàs greis an làthair anns an t-seòmar ud. Dh’fhairich e e, glas agus fuar agus faisg dha, a’ gabhail seachad. Bu mhath gun deach e seachad. Bha cuimhne aige air a bhith tinn agus lag, agus Arthur James MacIlwraith – heroinaguscrack cocaine – na laighe leth-mharbh, air e fhèin a ghànrachadh gu h-àrd agus gu h-ìosal.
Sgom, thuirt Shrapnel, aodann a-mach à cruth ann an cruth an diabhail.
Agus an dèidh nam bliadhnachan, an t-aodann sin a-rithist. Thàinig e a-mach às an taigh mu mheadhan-oidhche, agus gun sùil a thoirt taobh seach taobh, rinn e dìreach air a’ chàr aige.
Agus an dèidh nam bliadhnachan, a’ faireachdainn sin a-rithist, gu robh rudeigin an làthair mu thimcheall an duine seo, agus bha gnothaich aige ri fòirneart agus bàs agus bha e anns na sùilean aige, fuar ga choimhead. Cha duirt e facal. Dìreach ga choimhead le na sùilean ud air uinneag a’ chàir. ’S an uair a dh’fhalbh e, sheall Tait ri làmhan ’s bha a làmhan air chrith.
07.30
Sheall W.P. C. Turnbull tron cheothaidh ri Tait.
—Okay?
B’ fheàrr le Tait a bhith gu achlaisean anns an òcraich bu teotha.
—Theirig thus’ ann, thuirt e.
— **** ! thuirt W.P. C. Turnbull.
B’ e seo an treas triop aca gan iarraidh. Feuch gum bi iad aca fhèin, thuirtR .O. Big Chief.
A’ chiad triop bha iad gun bhliam an Àit’ -adhlaic nam Manach Liath. Nuair a bhris an latha cha robh sgeul orra, ach cha b’ e an talamh a shluig iad.
An dàrna triop cha robh comas còmhraidh aca, nan slèibhtrich ann an Cabhairn nam Bò, dà bhò chaol nach d’ fhuair gu baile. Fhuair iad air an toirt dhachaigh.
Agus a-nise, tràth madainn Dihaoine ’s i a’ sileadh…
—Okay?
—Okay, arsa Tait, aghaidh a’ bhuinn air a’ bhathais. Bha e a’ miannachadh gu robh masg aige a chuireadh e mu shròin mar a bha aca anns a’ mhorgue. Bu chòir dha masg a bhith aca, na h-àiteachan dham biodh iad a’ dol – mar an fhàrdaich seo an-dràsta, rudan ag èaladh anns an t-salchar, gamhlasach ag iarraidh thugad.
Bha Betty agus Veronica nan cadal suaimhneach còmhladh ann an leid air an làr: Betty air a druim agus Veronica air a cliathaich, a gàirdean air taobh a-muigh na plaide tarsainn mu mheadhan Betty. Chan fhaiceadh tu aodann Veronica, bha a falt ga fhalach. Bha falt Betty a’ sgaoileadh air a’ chluasaig – dualach, cuaileanach, òr-bhuidhe. Cha mhòr gun creideadh Tait a shùilean: cho bòidheach ’s a bha iad, òg, fìnealta, bòidheach.
Thug e ceum na b’ fhaisge agus ann an guth socair thuirt e
—Good morning, Betty.A’ faireachdainn a chuirp a’ teannachadh mus tòisicheadh na hullabaloos, am mì-mhodh agus an droch cainnt.
Dh’fhosgail i a sùilean. Bha toileachas annta agus sgìths. Air èiginn a chluinneadh iad a guth:
—Morning… Mister… polisman… ’s rinn i gàire beag fann mus do dhùin i a sùilean a-rithist. Cha tàinig smid bhon tèile.
—Oh , ma Goad!dh’èigh Turnbull, a’ tarraing sìos na plaide.
Bha iad air iad fhèin a ghlanadh. Gùintean-oidhche, stocainnean blàth mun casan…
Och, the bonnie bairns. Cho sìtheil a-nis. Cho marbh.
08.00
Tha am baile air dùsgadh agus a’ gluasad ann an cabhaig:
daoine ri sadadh orra aodach is brògan, a’ slugadh cofaidh, teatha, tost;
spàirn san t-seòmar-ionnlaid: uisge Ghlinne Cors ga fhrasadh ga stealladh sìos na shruthanan; agus on doimhneachd, de profundis, trom-osnaich agus torman mionaich – dè tha ga do chumail?
tha anradioa’ toirt cunntas air staid an t-saoghail: cogadh, conaltradh, cia ’n taobh a-nis an trosg?
guthan – àrd, nas àirde agus nas àirde buileach: cà na dh’fhàg mi am baga? dè ’m baga, cò ’m baga? agus iuchraichean a’ chàir!
tha an A74 dùinte tuath air Lockerbie; sneachd às ùr an Tom an t-Sabhail;
feuch gun cuir thu dheth an cucair – off , off, off, ’s a-mach à seo.
Air na sràidean, chan eil fhios aig a’ ghaoth dè an taobh bho sèid i. Tha i a’ sèideadh co-dhiù, làidir iormall. Thuirt a’ wirelessgu robh i a’ tighinn bhon iar agus feasgar gum biodh i na dearg-ghèile le bailcean uisge 70 mph. Dh’fheumte falbh le
faiceall: cunnart sglèat fhaighinn mu chùl na h-amhaich, gob na h-umbrella san t-sùil.
Tha boireannach òg leumbrellaa’ beatadh gu cala an aghaidh na gaoith. Tha stùr agus sprùilleach nan sràid ag iomainich mu casan; pàipear-naidheachd, late edition, sgìth a’ còmhdach corranfish supper, a’ sgèith air falbh suas gu àird nan togalaichean; ’s far an coinnich Tarvit is Brougham, biona dubh an sgudail na laighe sa ghuitear, a bheul fosgailte ’s e air cur a-mach na bha na bhroinn. Tha balach beag le baga-sgoile a’ ruith cana falamhFanta; balach beag eile na ruith an comhair a chùil ’s a’ clapairtich a sgiathan mar eun mòr mara a’ feuchainn às. Ruigidh an nighean a ceann-uidhe agus fosglaidh i geata agus doras na bùtha anns a bheil i leatha fhèin ag obair. Tha i a’ creic èideadh Gàidhealach, pìoban-ciùil agus drumaichean, agus leabhraichean mun deidhinn; claidheamhan is dagaichean a chrochadh tu os cionn an teine, agus rudan fraochanach frìtheanach eile mar bhràistean agusn sginean-dubh.
Dihaoine a th’ ann, agus a h-uile Dihaoine mu mheadhan-latha, bidh duine fraoich a’ nochdadh. Seallaidh e a-steach air an uinneig, a cheann eadar a bhoisean, a shròinflatris a’ ghlainne. Mura h-eil duine a-staigh, thig e a-steach.
Tha thu an sin, a m’ eudail! canaidh e. Bonaid agus it’, canaidh e, breacan is lèine! Bheir i dha am feadan Pagastànach, agus an dèidh an ribheid a bhìdeadh, cluichidh e ‘Gabhaidh Sinn an Rathad Mòr’ agus‘The 74th’s Farewell to Edinburgh’ ,a’ dol cho ceàrr ’s a ghabhas ceàrr a bhith, a sheanair agus a shean-seanair – na pìobairean ionmholta – air an nàrachadh anns an ùir an Uibhist ghorm an eòrna.
Aon latha thainig e le ‘pal’ – duine beag bobhlaidh air an
robh Boag. Dhùin Boag a shùilean agus dh’èisd e ris a’ chluich. Nuair a bha e deiseil, dh’fhosgail Boag a shùilean agus thuirt e, “Genius! ”
Latha eile, thàinig e le cruchail mhòr de dhuine air an robh còta trom trainnsidh agus brògan a bha air spreaghadh. Bha cù aige. Nuair a thòisich an ceòl thòisich an cù, ’s bha an cù na b’ àirde. Ach aig toiseach an dàrna pàirt dhan ‘74th’s’ , nach do nochd Ameireaganach air an robh colas sgràthail an airgid, agus fhuair an luchd-ciùil an t-sitig.
Às dèidh sin, bhiodh e a’ tilleadh leis fhèin, a h-uile Dihaoine.
12.10
Bha e na laighe air uachdair na leap ’s a’ coimhead suas ri mullach an ruma. Cha b’ e rùm a bh’ ann ach an treas pàirt de sheòmar-suidhe aig beulaibh an taigh air an treas làr. Bha am bòrd-isean cho tana ris a’ phàipear agus chluinneadh e a h-uile sìon a bha a’ dol an ath-dhoras agus an ath-dhoras dhan doras sin. An ath-dhoras dhan doras sin, bha Jansher, bràthair dha Abdul leis an robh an taigh. Bha Jansher ag obair ann am bùth le Abdul o mhoch gu dubh, seachd latha seachdain, seachd ochd bliadhna. Anns an rùm ri thaobh bha Mr Butt. Bha Mr Butt ag obair o mhoch gu dubh ann am bùth eile le Abdul, ’s thuirt Jansher gu faigheadh tu rud sam bith anns a’ bhùth sin bho shnàthadan gu acraichean guelephants. Thuirt esan gu robh e ag iarraidh gunna, ’s chaidh Jansher gu Mr Butt ’s thuirt Mr Butt, No problem, Mr Hind, agus thuirt Jansher an dùil an cuireadh e peilear no dhà ann an Abdul cuideachdwhile you’re at it, bloody slave-driver!
Phàigh e £200 air a’ ghunna, .25 Beretta. Semi -automatic.Bha airgead gu leòr aige – b’ fhada bho thòisich e a’ creic dhrugaichean,
a’ dol bho neart gu neart gus an robh e an-diugh ainmeil airson ancrack cocainea bha e a’ bèicearachd. Thug e seachad e an-asgaidh dhan dà nighean shalach a bh’ anns a’ phàirc – dè ’n t-ainm a bh’orra? Veronica…
Thuirt Veronica:
’S tusa a chuir an sgian dhan mhastaig ud.
Thuirt an tèile:
Chan innis sinn idir ort.
Rinn e gàire ris fhèin.
Chan innseadh. Chùm e pìob an dèidh pìob dhan chrack riutha, agus an uair sin chaidh e thuca anmoch leis an stuth bu phrìseil: heroin, geal agus glan agus neo-thruaillidh. Cha deigheadh iad os a chionn.
Cha deach.
Shrapnela-nis, agus dhan triop sa cha deigheadh càil ceàrr.
Cha bhiodh ann ach an dithis aca. Fada dhan oidhche, dìreach an dithis aca, a-muigh air an t-sràid.
Eil cuimhn’ agad ormsa?
?
Innsidh mi dhut. Choinnich sinn uaireigin ann am Fairlies.
Agus chitheadh e an t-eagal ag èirigh ann, a bheul a’ fosgladh, a shùilean… B’ fhiach feitheamh fad nan deich bliadhna fichead airson seo fhaicinn.
Dh’èirich e on leabaidh. Thilg e air còta. Chuir e an gunna na phòcaid.
Duilich nach b’ eKalashnikova bh’ ann. Kalashnikov AK47,sia ceud peilear anns a’ mhionaid. Air a neo, na b’ fheàrr idir, hand - grenade, agus faicinnShrapnela’ dol an-àirde – nàile bho hì! na smiodairins.
15.47
Guth Tait air an reacòrdair:
23 .33 hours,a’ ceasnachadh Veronica McVie agus Betty Colquhoun, W.P. C. Turnbull an làthair…
An làthair ann an seòmar uachdrach anChief Superintendentagus ag èisdeachd ri Tait, bha anChief Superintendent,R.O. fhèin, agusDetective - sergeantAndy Tait e fhèin, agus W.P. C. Megan Turnbull ise i fhèin. Còmhla riutha, ann an còta geal, bha Miss Sharon Gardner, ròs o Sharon, forensic. Bha i ùr san obair, Miss Gardner. Bha i ùr co-dhiù, a lèine fosgailte sìos gu broilleach bu ghile na sneachd òg nam beann.
Cha robh sin furasda dha Tait, nach robh tric air a bheannachadh le seallaidhean cho àillidh. Ach, mar a b’ àbhaist, cha do mhair e: fhuair e an uilinn bho Mhegan cruaidh anns na h-asnaichean – ise na coilear gorm dùinte teann chun nan smiogaidean. Rinn i gàire mòr ris, a’ leigeil a broilleach fhèin a-mach. B’ fheudar èisdeachd.
Bha e gu math àraid a bhith a-rithist a’ cluinntinn an dithis nighean ud air na thadhail am bàs cho tràth. Bha a’ mhòr-chuid dhan chòmhradh aca gun mhòr-chonn; spùtadh de chainnt shalach agus lachanaich gun chiall agus corr oidhirp air seinn, na bu cholaiche ri sgiamhail ann an craos na h-oidhche.
Roll me over!
In the clover!
Chluinneadh tu iad a’ feuchainn gu ’n casan agus a’ tuiteam agus W.P. C. Turnbull a’ togail a guth. Bha facail aicese cho math riutha.
An ceann greis, ge-tà, na bailcean ud seachad ’s iad a’ fàs sgìth agus coma, nach ann a bhruidhinn iad air an t-sabaid a bh’ ann an Donati’s.
Bha an caraid, Wee Slash,anns an t-sabaid. Cha b’ e rinn e.
Bha na bràithrean, Mícheál agus Cornelius O’Reilly, a’ sabaid – na chèile.
Bha an duine leis an t-sùil, bràthair Edna, anns an t-sabaid. Cha b’ e rinn e. No Billy Boag. No an teuchter, y ’ know – Bourbon – ged a bha sgian aige, skeen doo, y’ know…
Chuir anChief Superintendentstad air an teip.
—Innsidh Sharon dhuinn mun sgian, thuirt e.
—A’ skeendoo, arsa Sharon. Bha i mu thrì òirlich a dh’fhaid – 7.7cm – le gob briste agus làmh dhubh. Cha robh dà rian air gur h-e a’ sgian sin a chaidh a chliathaich anDetective -sergeant, retired.Nam b’ e, bhiodh an leòn na bu mhotha, le reubadh agus stialladh ain-diadhaidh air feòil is craiceann, mar bhùidsearachd geamhraidh an droch bhùidseir. Bhiodh an lèine fon chòta, agus a’ vest fon lèinidh, nan stròicean ’s nan ribeagan. Cha b’ ann mar sin a bha e idir: toll beag grinn glan a bh’ ann, thuirt Sharon; toll a dhèanadh lannsa chaol, ochd òirlich a dh’fhaid, fichead cm., cho biorach ris an t-snàthad mhòr. Chunnaic i an sgian a bh’ aigWee Slash.Cha deach a cleachdadh. Cuideigin eile a bh’ ann, thuirt Sharon, a’ sealltainn riutha.
Dh’fhaodainn an-dràsda fhèin, smaoinich Tait, mo làmh a chur ri gualainn ’s a falt a theich a- null…
Chuir anChief Superintendentair an reacòrdair. Ghabh e balgam bùirn a bha beirmeil.
—Èisdibh a-nis gu math ri seo, thuirt e, brùchd air an t-slighe.
Agus na guthan aca a-rithist. Cho liotach, liopach a’ dol an lùib a chèile. Bha iad ag ràdh gu robh fios acasan cò rinn e. Bha Tait ag iarraidh ainm. Cha robh cuimhn’ aca – some pishing gammy-legged effing poser – agus an uair sin, a-mach à cop còmhraidh, thàinig an t-ainm Hind an-àirde. Hind agus Sean Connery.
—Nise, ars anChief Superintendent. Now!
Agus an dèidh balgam brìoghmhor eile, labhair e mu Hind.
Bha cuimhn’ aige gun thachair rudeigin, ach cha robh e cinnteach. Agus dh’fhònaig e gu tè a bha air a’ phoileas aig an àm, Daphne Foubister à Sealtainn. Dh’innis Daphne mar a thachair: chaidh Hind fhaighinn san taigh-rìoghail ann am Fairlies air Ceum Lìte. Bliadhnachan bhuaithe; naoi bliadhna fichead agus còrr. Bha a cheann sa phoit agus a chas chlì na pìosan. Cha deach casaid a dhèanamh, ’s le sin cha bhiodh sìon air chunntas aca anns an stèisean. Ach bha e brùideil, an rud a thachair. Chan fhacas a shamhail, thuirt Daphne, a bha gu dòigheil pòsda aig Vic ’s a’ fighe gheansaidhean agus churracan an tac an teine ann an Sealtainn.
Tha farmad aige rithe, thuirt Tait ris fhèin. Cò chuireadh iongnadh air.
Bha Sharon o Shàron a’ bruidhinn. Bha i a’ toirt iomradh air làrach nam bròg a bh’ anns an t-seòmar san d’ fhuaireadh an dà nighean, Veronica agus Betty:
A – na brògan aca fhèin, le cnip àrda stiletto;
B – brògan nam poileas, standard issue;
C!
—Èistibh, dh’èigh an Ceannard-Ceud.
—Dà bhròg eile, thuirt Sharon, nach robh a’ freagairt air a chèile no air càch. Ach a bha mu chasan an aona dhuine.
Sheall i riutha. Bha a falt fada agus dubh agus a’ tuiteam sìos mu sùilean.
— ’S bha a’ chas chlì, ars ise, na bu lugha na ’n tèile ’s air tionndadh a-steach gu ’n ear-thuath.
Smaoinich Tait: dh’fhaodainn an-dràsda beag mo làmh a chur tro falt agus sealltainn na sùilean. Agus sguireadh i a bhruidhinn air rudan grànda agus bhiodh aoibhneas, nach bitheadh, bhiodh seinn. Fada bho gach olc, fada bho gach olc.
Bha an t-uisge a’ dòrtadh sìos, dubh dorch.
BhaShrapnela-muigh an sin agus b’ e sin am bàs. ’S bhiodh sgàile ghlas a’ bhàis a’ dlùthachadh mu thimcheall a-nochd, fhathast a-nochd. Bha fios gum bitheadh, bha fios is faireachdainn.
Bha a’ fòn le a h-iolach fhèin ag iarraidh freagairt.
—Tha mi ’g iarraidh Buster Hind a-staigh an seo, thuirt anChief Superintendent,gan smèideadh air falbh.
Thog e a’ fòn.
—Cò? thuirt e. Miss Elphinstone?
Agus riuthasan:
—Tha mi ga iarraidh a-nis. An-dràsda!
—Elspeth! ars esan. Cà bheil thu?
19.27
Tràth fhathast, cha robh a-staigh ach pàirt dhan ghràisg àbhaisteach. Bha Maria Carlotta gan riarachadh le minestrone a rinn i fhèin no napizzasa rinn Francesco, an duine aice; bolognaiseam pailteas bruich anns a’ phrais aguspastaa rèir do mhiann ’s do chàil.
Bha an Uireasbhaidh Gnùis bhos cionn bòla minestrone, an
toirm aige mar an t-Alltan dubh na ligheachan, a’ bagairtich ’s a’ bùirich. Bha an cù Rastus ag amharc air le a shùilean donn fo bhròn, mar gum biodh e ag ràdh: ‘O teasairg mise, Dhè mo neairt, oir dhòirt na tuiltean orm’, no, na bu cholaiche: Nach gabh thu truas ri ànrach bochd agus greas ort leis an truinnsear sin ’s na ith gu lèir e, a ghlamaiseir chac, ’s mi air mo ghonadh leis an acras. Cha b’ urrainn dha Murphy an giùlain agus fhuair e cùil dha fhèin thall aig an doras far an itheadh e gu sìtheil rèidh aran is hama.
Mu choinneamh an dorais, aig bòrd beag cruinn dha dithis, bha seann àigeach dam b’ ainm Bob McVeigh, càirdeach dha Edna Boag. Bha an ceann aige ceàrnagach, lom, agus dh’fhaodadh tu do ghlainne leann a chur sìos air a mhullach fhad ’s a bhiodh tu le do dhà làimh a’ cur an t-saoghail ceart. Ach cha ghabhadh tu ort e, bha e eagalach brais na nàdar, am bràthair-athar seo dha Edna. Bha a shùilean pinc gun fhrasgan agus bha a liop ìochdrach tiugh agus fliuch agus colach ripork sausage.
—Tha thu an sin, thuirt Murphy ris. An sin ann an sin na do shuidhe.
Cha deach an conaltradh seach siud. Sheall dithis a-steach air an doras: griobon beag balaich agus spideag bheag nighinn, piullach, salach an dithis. Waifs. Nuair a chunnaic iad an seanabhun, thòisich iad a’ gigealais agus a’ seinn:
Bobbie Shafto’s fat an’ fair,
Combin doun his yalla hair;
He’s my love for evermair,
Bonny Bobbie Shafto! ’
Aig‘yalla hair’ ,bha an droch nàdar air èirigh; aig‘evermair’ ,bha e air chrith air a chasan ag èigheachd:
—Awa , ye… Ah’ll show ye… ye wee… just you wait!
—Bobby Daftie!dh’èigh an spideag nighinn.
—Hee, hee! dh’èigh an griobon balaich. Agus ruith iad air falbh dhan oidhche.
Thill ceann an àigh agus shuidh e mu choinneamh Murphy, ’s bha a liop ìochdrach, nuair a thòisich an còmhradh, mar isbean air praidhpan a’ sadadh spriotagan biorach goirt. Thuirt e gum bu chòir an stràcadh, an glasadh a-staigh ’s gun sìon a thoirt dhaibh ach bùrn is crust. Na pàrantan cuideachd. Dh’aontaich Murphy agus dh’fhaighnich e dha am biodh ùidh aige ann an each a bha a’ ruith làrna-mhàireach aig ceithir uairean aigSandown Park. Thuirt esan gum bu chòir an uair sin an togail dhan Arm – Royal Scots,dè b’ fheàrr? – ’s an cur a chogadh gu taobh thall an t-saoghail airson saorsa na rìoghachd agus a còraichean. Thuirt Murphy anns an fhreagairt gum b’ fhiach sùil a chumail air each eile cuideachd aig Sandown, anns an 2.15, £5 each way: bhiodh airgead aige na phòcaidean agus òr air nach cuireadh e feum – dè mu dheidhinn?
—Wha saw the 42nd, arsa Raibeart McVeigh, wha saw them gang awa?
Chunnaic iad Billy Boag a’ tighinn a-steach, ’s bha liost ann taobh an fhuaraidh. Na bu tràithe chaidh botal Beefeater a thràghadh ann an stàile Bheileig Strachain. ’S chaidh slòpraich a dhèanamh mar bu nòs anns a’ Bhlack Bull còmhla ri Ella a’ Specialagus Beatrice. Ach bha latha eile aig Billy: cha robh taobh gu stiùireadh e a-nis nach biodh cuideigin – Boagalaidh a choreigin – a’ togail ceann. ’S an àm dhaibh suidhe mun bhòrd agus riaghladh nan dram, bhiodh Boagalaidh ann. Bha e cho sgìth dhiubh ’s a bha an gobha dha mhàthair, ’s tha sin ag ràdh rud, nan deigheadh innse.
Chuir Billy fàilte air na laoich a bh’ aig a’ bhàr.
—Good evening,thuirt an Sasannach, a’ glanadh a ghlainneachan on cheò ’s on teas a dh’èirich bhon a’ chruaicspaghettia chur Fatsboy air a bheulaibh.
—Hic! leig am fear a bha a’ gleidheadh na h-òige, a’ faicinn nan Shelleys agus nan Denises – O ilmeag, O Montreal! – a’ dòrtadh a-steach. Bha Fatsboy a’ lìonadh pinnt dha Billy agus a’ seinn man Domingo:
Without your love,
It’s a honky-tonk parade;
Without your love,
It’s a melody played in a penny arcade…
Agus tharraing Billy tè dhan a’ chlann-nighean a-mach chun an làir, car no dhà, quick quick, slow. Fatsboy, ’s a làmh ri chridhe, a’ seinn a-nis dhan fhear a bha a’ gleidheadh na h-òige:
It ’s a Barnum and Bailey world,
Just as phoney as it can be,
But it wouldn’t be make-believe
If you
Bee-leeeved!
In!
Meeee! !!
—What a singer!dh’èigh Fat Frank bho dhoras a’ chidsin. What a voice!!
—Thank you for the dance, kind sir,thuirt an nighean ri Billy, a’ càradh pòg air a shròin.
—You serve the drinks now fast,thuirt Maria Carlotta ri Fatsboy. Look at all the Boag people coming in the door!
—Glenmorangie, thuirt an Sasannach.
21.10
Bha e na shuidhe ann an cùl an tagsaidh, an trilby air a tarraing sìos, coilear a chòta an-àirde. Chuir e an dràibhear na luairean, suas is sìos sràidean is cùil-shràidean gus na chaill iad an càr a bha gan leantainn.
—Carson mise? dh’fhaighnich an dràibhear.
Dh’innis e dha. Bhruidhinn e ris mar a bhruidhneas poileas: air a leithid seo a dh’oidhche anns a leithid seo a dh’àite, thog thu duine – mu leth-cheud bliadhna a dh’aois, five - tena dh’àirde, còta clò, còmhradh neònach.
—Teuchter , like?
—Ceart. Cà ’n deacha tu leis?
—Bha cabhaig air. Cuideigin às a dhèidh.
—Cà ’n deacha tu leis?
Sheall an dràibhear dhan sgàthan:
— ’S tusa bh’ ann! Thusa bh’ às a dheidh! ’S fhuair thu annumberagam, nach d’ fhuair? Eh? Ha!
—Stad!
Bha am facal mar am peilear tro chùl a chinn.
Thàinig e a-mach às an tagsaidh, dh’fhosgail e doras an dràibheir agus shlaod e chun na sràid e air bhroilleach.
—Càite, a mhic an diabhail, an deacha tu leis?
Bha beul an dràibheir a’ fosgladh ’s a’ dùnadh. Ach fhuair e air freagairt:
—Bheir mi ann thu, thuirt e, a’ slugadh chnapan.
—Bheir thu ann mi, arsa Shrapnel, nuair a chanas mise. Agus an dèidh mòran casdaich, bhon dràibhear agus bhon tagsaidh, lean iad orra.
21.10
—Ingan Johnnie, thuirt a’ Chailleach ri Eòin Iosèphus Mac-a- phì, six a penny; wash yer face, an’ ye’ll be bonny.
Bha oidhche Haoine, mar bu dual, a’ dol na b’ àirde buaidh leis an deoch làidir, joie de vivreis carthannas!
Bha dithis nighean bhon anSalvation Armya’ dol mun cuairt le na canastairean.
—Cuine tha ’m brot? dh’èigh an Uireasbhaidh.
—Thig dhan t-seirbheis ’s gheibh thu brot!
Chuir Billy fàilte chridheil orra agus bhruidhinn e riutha air an staid spioradail:
— ’Eil sibh, ars esan, a’ faicinn a’ bhoireannaich sin?
Sheall iad.
— ’Eil sibh ga faicinn?
Thuirt iad nach robh.
—Okay, thuirt Billy. Okay! ’Eil sibh a’ faicinn a’ bhoireannaich leis a’ chat?
Thuirt iad gu robh.
—Okay, arsa Billy. Sin… bids’.
—Language !thuirt tè dha na saighdearan, agus ghluais iad air falbh.
An duine a bh’ aig an ath bhòrd, cha do chòrd a cholas riutha. Dorch a cholas, agus dubh. Cha b’ urrainn na bu duibhe – a chòta, a lèine, ’s mas fheudar, a dhà bhròig. Jack Palance, gunfighter ,ag òl ruma dubh agus a’ feitheamh.
—Na seall an-dràsda, thuirt C.B. W. ri Elspeth, ach tha e aig ceann shuas a’ chuntair. Leis fhèin.
Sheall Elspeth.
—An duine sin?
— ’S e.
—Murtair.
—Cha mhòr nach…
—Chan fhaca mi murtair gu seo, thuirt i, a guth air a dhol ìosal. Ghabh i grèim teann air C.B. W. air ghàirdean.
—Am bi an sgian aige na phòcaid?
—The murder weapon,thuirt esan.
—Innsidh tu dhan phoileas, C.B. , nach innis? Thuirt mi riutha gun innseadh, gu robh fios agad cò rinn e ’s gun innseadh tu…
—All right, all right.
—Right away,an-dràsda, fhad ’s a tha e ann an sin. Tugainn! thuirt i, a’ leum gu casan. Ach an uair sin stad i
mar a stad an còmhradh
mar a stad an ceòl agus an t-òl, gach ceann air tionndadh chun dorais, far an robhShrapnelna sheasamh le fiamh a’ ghàire ag amharc orra.
Choisich e a-null chun a’ bhàr agus dh’iarr e bourbon. Cha robh duine nach cual’ e.
—Tè mhòr, thuirt e. For old times.
—No trouble, please, Mr Watson,thuirt Maria Carlotta.
Chaidh e dhan taigh bheag. Nuair a thill e, dh’òl e am bourbon.
—No trouble at all,thuirt e. Agus dh’fhalbh e.
22.05
Bha an t-sràid ud ag iarraidh a seachnadh. Nan seasadh tu aig a ceann shuas, no eadhon aig a ceann shìos – nach robh cho buileach bruailleanach – chanadh tu riut fhèin: Cha tèid mi ’n
taobh ud idir. Sin bu ghlice dhut. Duine sam bith a dheigheadh an taobh ud, cha b’ e an aon duine a bhiodh ann a’ tighinn a-mach an taobh eile. Mar Niosgaid MhicÀdam nuair a chaidh e le dhruim chun an dotair Delaney: cha deach e a-riamh os a chionn, an criothnachadh a fhuair e.
A’ gabhail na sràide seo, bhiodh a h-uile colas ann, no co-dhiù teansa
gun deigheadh do chas a chac a’ choin, 11-4 fav.;
gun deigheadh tu fodha ann an lòn, 7-2;
gun deigheadh tu air do bheul-fodha/air do thòin dhan a’ ghuitear, 6-1;
gun tuiteadh telebhisean ort bho uinneag àrd, 16-1;
gun tuiteadh sòfa ort bho uinneag àrd, 16-1;
gun tuiteadh duine beag gunnappyort, 33-1.
Bha fuaim nan creach ann, agus a bharrachd air fàileadh a’ mhùin, fàileadh uinneanan, air an ròsdadh gu bàs ann an làrd.
Bha duine le anarag aig a’ phraidhpan, a’ guidheachdan dhan a’ cheò a bha ag èirigh ’s a’ dol na shùilean. Bha duine cnàmhach a’ dalladh airlager ’s a’ dol droll. Bha duine droll – plonk is tachais – a’ cunntadh nan tionaichean a bha aige ann am baga:
Ambrosia, bha e ag ràdh, agusoxtail soup. Oxtail soupagus ambrosia agusFry ’s Cocoa.
Gu h-ìosal fuar san t-seòmbar ìochdrach, bha duine na laighe air bobhstair ag èisdeachd riutha. Duine sgìth fo mhì-ghean agus trom fo luaisgean. Duine fon choill. Bha e a’ smaoineachadh: cha tog fidheall mi, no clàrsach. Ach ghabh e balgam bourbon, am botal air a cheann – ì ail-i, ù ail-i, an dileag ud. Thuirt e ris fhèin: Chan eil seo gu feum – èiridh mi is thèid mi a choinneamh an t-saoghail. Agus leis a sin, agus tarraing mhòr eile on bhotal,
thug e an staidhre air, a’ feadalaich‘Kate Dalrymple’agus‘Niel Gow’s Farewell to Whisky’ .
22.07
Thàinig boireannach spàg-chasach suas an cabhsair, steall bho nabootees. Beinn a’ cheathaich anns an uisge anns an oidhche ann ambootees .Beinn a’ cheathaich anns an uisge anns an oidhche ann ambootees. Bha sgrios de phocannan plastaig aice, ’s chaidh i a-steach dhan taigh san robh an t-òl ’s a’ cheò ’s na h-uinneanan. Cha robh bòilich, glòir air thalamh ann, gu ’n uair sin.
Thàinig tagsaidh gu taobh a-muigh an taigh.
Seo e, thuirt an dràibhear. An clobhsa seo.
Chunnaic e tagsaidh eile a’ lùbadh a-steach aig ceann shuas na sràid agus a’ stad. Bha e ga leantainn bho dh’fhàg iad Donati’s.
Fuirich ann an sin, thuirt an duine, a’ tarraing sìos an trilby. Bha an dràibhear airson innse dha mun tagsaidh a bha ga leantainn, ach cha b’ urrainn dha. Na b’ fheàrr a bheul a chumail dùinte agus dèanamh mar a theireadh a’ chùis-uabhais.
Cho luath ’s a chaidh e às an t-sealladh a-steach an clobhsa, chunnaic an dràibhear an tagsaidh eile a’ tighinn suas gu sàmhach gu chùlaibh. Leig e às duine bacach nach b’ aite gnùis ’s nach b’ eireachdail. Bha e dubh bho bhàrr a chinn gu sàil na coise crùbaich: duine air cheann gnothaich, ann an cabhaig a’ tarraing uime miotagan dubha leathair. Choinnich an sùilean san dol seachad dha a-steach às dèidh an fhir eile. Agus dh’aithnich an dràibhear an uair sin gu robh e ann an cunnart, ’s nach b’ e seo baile a mhaireadh agus thuirt e ris fhèin, To hell… a’ bualadh air falbh aig peilear a bheatha. Shaoil leis gun cual’ e an ràn a bhios aig càraichean nam poileas. Cha chual’ e idir am Beretta ga leigeil no a’ ghlaodhaich iutharnail a thàinig às dèidh sin.
22.10
Chuir iad fàilte air a’ bhourbon. Am fògarrach a thàine leis, cha d’ fhuair e àite. ’S cha do dh’òl iad a dheoch-slàinte. Dh’fhàg fear nan uinnean na h-uinneanan a’ losgadh, agus spìon e am botal on fhear chnàmhach. Leum am fear cnàmhach air, ’s an dèidh slaodadh is tarraing is dha na thrì charan an aghaidh na grèine, thuit iad chun an làir – dà aiseal ann an lèig lager, a’ slàraigeadh air càch-a- chèile. Thàinig e a-steach air fear a’ bhourboin a dhol a shàbhaladh a’ bhotail, ach smaoinich e an uair sin nach bu theiche dha, gu robh e air an t-slighe a-mach co-dhiù a’ dol a choinneamh an t-saoghail. Lorgadh e Riach. Dhèanadh iad suidhe. Dhèanadh iad bruidhinn. Mus cuireadh e an ceann às an amhaich aige.
—Hee! dh’èigh an duine le na tionaichean. Beans !
Bha i na seasamh anns an doras, a’ lìonadh an dorais, boireannach mòr nam pocannan plastaig. Thuirt i gu robh gu dearbhabeansaice dha, an robh i a’ dol gan dìochuimhneachadh, an robh? Na measan a bu cheòlmhor, binn.
—Beans !
—Braich! dh’èigh an dà arrachd eile, air an casan caol a-rithist, na h-iosgaidean a’ critheadaich, critheadaich an cùl a’ chinn.
Thuirt i gu robh gu dearbha braich aice, na galain dheth, a chumadh iad a’ dol fad na h-oidhche fada dhan mhadainn, litre an dèidh litre dheth gu bràth gus an spùtadh e na theine teth a-mach air an cluasan! Nach robh i math dhaibh – pòg-pòg, pòg bhon a h-uile fear, naeFrench .
—Well, arsaJacques MacDaniel, chan ann sgìth dha ur
cuideachd, ach ’s fheudar dhòmhsa togail orm. ’S cho luath ’s a labhair e, thàinig aithreachas; duilich gun dh’fhosgail e a bheul.
Bha iad ga choimhead.
Bha iad ga aithneachadh.
A dhìreadh nam Pentlands, thuirt e.
Thuirt an Anarag gum b’ ann leise-san, homh!, a bha an còta a bh’ air a’ mhadadh.
Agus thuirt an Cnàmhach ris a’ bhoireannach:
—Carson, ma mharbh thu mac ifhreann, nach do mharbh thu e ceart?
—Sssghlomh! thuirt e.
—Mur do mharbh, marbhaidh! ars amBouille de Soeuf, a’ leigeil sìos nam pocannan, a’ dubhadh an dorais ’s an t-saoghail air an duine. Bu dìomhain dha feuchainn ri teiche, ged a dh’fheuch e: chrom e a cheann is dh’fhalbh e na dheann nan coinneamh. Ach cha do thog e astar math, cha d’ fhuair spionnadh no idir neart, agus leag iad e.
Thàinig i sìos air a mhuin. Bha teàrnadh iongantach an siud, ultach nan ochd clach deug le uspairtich: Avalanche, a dhuine, mar a chanadh Tormod Mhurchaidh Ruaidh bràthair a sheanar. Fhuair na h-asnaichean am bruthadh nach b’ fheàirrd’ iad agus laigh e na chlod – foetal, finito – air a chliathaich. Chluinnte cràidh agus gàirich ghoirt.
Ach cha b’ ann bhuaithesan a-mhàin: chaidh falbh leis an Anarag air ghoic amhaich ’s leis a’ Chnàmhach mar an ceudna; ’s chaidh an cinn a sgailceadh ri chèile agus an tilgeadh air ais dha na lòinlagerann an tuainealaich às nach tilleadh iad a’ chiad ghreis. Agus ise – a thogadh ’s a shadadh bolla mine, poca saimeant, clach-chinn an oisein: leig i às a grèim agus leig i aiste
sgreuch agus smaoinich an duine a bha air a bhithflatgun anail foidhpe: À, oxygen! Chaidh a sàthadh chun dàrna taobh chun an t-sòfa, tron an t-sòfa, nabooteesan-àirde slàinte na drathars odhar. Agus smaoinich e: Cò idir a tha seo a thàinig ’s a rinn fuasgladh orm am fheum?
Thionndaidh e na èiginn gu dhruim gus am faiceadh e a shlànaighear. Agus chunnaic eShrapnelan sin. Walter Anthony, trom-laighe agus trom-èirigh.
Chaidh e air mhiathapadh. Thòisich rudan a’ ruith nam broileis tro cheann: cha bu mhise a bh’ ann! Mo mhionnan air Dia a th’ ann an nèamh!! William James Smith, esan a rinn e, esan a thug orm… faighnich dhan an leadaidh-miseanaraidh, faighnich dha Ulla – chan innseadh ise breug, thigeadh breitheanas oirre!
BhaShrapnela’ toirt sgian às a phòcaid, flick knife – faobharach, caol, cho glan ris a’ phrìne – clig.
—Get up.
Cha b’ urrainn dha. Cionnas a b’ urrainn dha? Le na h-asnaichean – asnaichean – mar a bha iad…
Fhuair e gob na bròig eadar na casan.
Chuir e peiriligean air, hearse a’ dol seachad le ràn air an t-sràid a-muigh. Chluinnte gul.
—Get up.
’S bha e air a ghlùinean: O Dhè, deònaich… deònaich nach bi thu nam aghaidh.
Bha Fatsboy a’ seinn: All ’alba vincerò!A shùilean a’ sileadh fala. Thuirt Eòin Iosèphus: All of Alba, a Mhòrag, ’s na ho-ro gheallaidh, m’ eudail…
Agus an uair sin guth cruaidh Gallta à cùil-shràidean a’ bhaile.
’S cha b’ e pioc broileis-cinn a bh’ ann; cha b’ e gin a bhruaillean; bha an duine a-staigh, air an stairsich, ’s bha a ghnothaich riShrapnel .
—Remember me, you bastard?
B’ e seo, ma-thà, mu dheireadh thall an uair agus a’ mhionaid. Ged nach b’ ann anTombstoneair an t-sràid, ged nach b’ ann aig àird a’ mheadhain-latha, bha an t-àm a-nis gun teagamh sam bith air teachd.
—Buster Hind, thuirt Buster Hind na ghuth fhèin. ThrèigSean Connerye.
—Remember Fairlies, you bastard?
Thog Shrapnel bil na h-aid le corrag agus sheall e ris. Chunnaic e far an robh a làmh air a’ ghunna ann am pòcaid a’ chòta.
Chunnaic e na brògan.
—Well ?arsa Shrapnel.
Bha a shùilean fuar. Bha sgian aige.
Dh’fhairich Buster Hind crith a’ dot troimhe. Dh’fhairich e fuachd, mar a dh’fhairich aon uair
Charlton H. Bulloch
Arthur James MacIlwraith
Francis Ignatius Coyle
agus Riach, John – gus an sgaoil na sgàilean.
—Tell you what, you hirplin’ wee shite,arsa Shrapnel a’ dol thuige. I ’ll fix the other one for you.
Tharraing Hind an gunna.
Sheall Shrapnel ris ’s rinn e gàire nimheil, gàire tàireil.
—Look at him!ars esan. Look at the tough guy – wi’ a lady’s gun!
Cò bha dol a shealltainn?
An duine bha droll – tachais isplonk – nach do thog a shùil bho na tionaichean a bha e a’ cunntadh; agus am boireannach treun, a thàinig timcheall ’s a dh’iarr Panadol? Bha càch nan sìneadh air a’ bhlàr is cha do charaich gus na thòisich an gunna a’ losgadh. H-abair onghail an uair sin, a mhic onfhaidh – glaodhaich dhaoine, ceò is pronnasg.
Bha Buster Hind a’ sgreuchail, a’ dol an comhair a chùil, am Beretta a’ lasadh na làimh.
Cha robhShrapnela’ tuiteam, ach a’ gluasad thuige ceum air cheum.
Bha na peilearan a’ dol a h-uile taobh. Chaidh fear a thaobh D/S Tait nuair a bhris e a-steach dhan fhàrdaich. Bha e deiseil le a ghunna fhèin, ach thàinig am peilear ud agus thuit e. Ruith WPC Turnbull thuige; dh’fhuirich an dithis eile – PC Ritchie agus PC MacCafferty – reòthte ris a’ bhalla, an gunnaichean an-àirde. Bha an duine droll a’ sadadh nan tionaichean ’s ag èigheachd ’s a’ mionnan dhaoxtail soup. Bha fear na h-anarag ’s a charaid cnàmhach gu cabhagach critheanach a’ dèabhadh botalplonk. Bha am boireannach mòr armaichte le cas bùird, ullamh gu gearradh cloigne is smòis is fèitheannan. Agus fear a’ bhourboin, a dh’aindeoin pian is dòrainn, bha esan air a cheann a thogail ’s a’ coimhead ris a’ chluich uabhasach a bha a’ gabhail àite thall aig an stòbha.
Cha robhShrapnela’ tuiteam.
Bha e làn thollan, ach cha robh e a’ tuiteam. Cha robh e fiù ’s a’ lùbadh.
Bha Buster Hind a’ lùbadh.
Bha Buster Hind a’ call a lùiths agus a’ lùbadh. RugShrapnelair mun amhaich agus thuit an gunna.
Sguir an sgreuchail. Sguir an èigheachd.
Bha iad gu lèir, le eagal is uabhas, a’ faicinnShrapnela’ fàsgadh air sgòrnan an duine le aona làimh, a bha mar an stàilinn. Bha an sgian anns an tèile, faobharach caol. Rinn e reubadh an cliathaich a’ chòta agus chunnaic iad e a’ sàthadh na sgithinn suas eadar na h-asnaichean. Chunnaic iad an fhuil a’ spùtadh agus a’ dòrtadh. Fuil Buster Hind agus fhuil fhèin cuideachd.
Na bh’ ann dhith. O, gu sealladh Dia ort, na bh’ ann dhith!
23.40
Bha e na laighe air a dhruim agus a’ cluinntinn guth a’ bhròin le osnaich ga chronachadh:
—Cha b’ e siud a dh’fhoghlaim thu od òige, a dhil-dèirig na bochdainn. Dè chanadh iad nam biodh iad gad fhaicinn a-nis mar sin mar a tha thu? O mo nàire agus mo mhasladh…
Dh’fhosgail e a shùilean agus chunnaic e i na h-uile chumhachd agus thug a chridhe grad-leum as! Chaidh gathan goirt tro chorp, cha mhòr nach deach e fo laige.
— ’S math an airidh, thuirt i.
Sheall e rithe. Bha E.J. Mackay sgrìobht’ air a broilleach.
—Co-dhiù thuirt i, ’s math d’ fhaighinn beò. Ged a bha an guth trom, sòlamaichte’, bha a sùilean làn dhan fhear-mhillidh.
—D’ ainm, ars esan. Dè tha sin, E.J. ?
—Uffie Joan, thuirt i, a’ tionndadh air falbh. Chan e gur e càil dha do ghnothaich-s’ e.
—Hoigh! dh’èigh e às a deidh. ’Eil an trèan’ ud fhathast a’ ruith eadarQueen Streetis Mallaig? A’ fàgail tràth anns a’ mhadainn!
Ma chual’ i e, cha do leig i oirre.
Thionndaidh i sìos an solas, dhùin i an doras agus dh’fhalbh i.
’S bha e leis fhèin.
Bha e toilichte a bhith leis fhèin, a’ smaoineachadh air an treana - Cowlairs, Crianlarich – ’s fear de dh’òrain Eòin Iosèphus a’ cinneachadh na chom:
Bheir mi hò, ro-bha hò,
’S mithich dhuinn èirigh,
Mo nighean donn.
’S mithich dhòmhsa dhol dhachaigh,
Tha mi fad’ air mo chèilidh,
Mo nighean donn.
Bheir mi hò, ro-bha hò,
Hinim bo hè rim,
Mo nighean donn.
| title | OK Corral |
| internal date | 2006.0 |
| display date | 2006 |
| publication date | 2006 |
| level | |
| reference template | Caimbeul Shrapnel %p |
| parent text | Shrapnel |