Mean-fhàs

Tha aobhar air an lìonmhorachd seo de cheallan sìl agus uighe eadar-dhealaichte. ’Sann ás a sin a tha atharrachadh (bith-eòlasach) anns an t-sluagh ag éirigh. Faodaidh bràithrean is peathraichean, is oghaichean, a bhith coltach ri chéile, ach, nas lugha na gur h-ann do chàraid cho-ionnan a bhuineas iad (a tha a’ tighinn ás an aon ugh torrach), chan eil iad co-ionnan. Agus tha càraidean ann nach eil co-ionnan: ’sann bho uighean eadar-dhealaichte a tha iad sin a’ tighinn.

Tha ar coimhearsnachd ag atharrachadh fad na tìde, ged is ann mean air mhean, tre chuairt nam mìle bliadhna. Tha na h-atharraichidhean sin a’ beantainn ris an t-sluagh air a leithid a dhòigh ’s gu bheil iad a’ cur ás do’n fheadhainn nach fàs suas riutha. Tha daoine a’ fàs suas ris a’ choimhearsnachd ùr a chionn ’s gu bheil iad air an “taghadh” mar an fheadhainn as comasaiche air mairsinn. Mura biodh atharrachadh anns an t-sluagh, ma tha, rachadh e bàs beag air bheag.

Tha e soilleir gu bheil meiósis a’ deanamh atharrachadh ann an sluaghan fhàs-bheairtean. Ag obair air an atharrachadh seo, tha taghadh nàdurra ga dheanamh air feadh nam mìltean, no nam milleanan bliadhna, air dhòigh ’s gur h-e an fheadhainn as fheàrr a tha air fàs suas ris a’ choimhearsnachd ùr as motha dh’fhàgas de shliochd. ’Se sin ri ràdh, tha an feadhainn as comasaiche a’ mairsinn, agus mar a tha na ginealaichean a’ dol air adhart tha iad ag atharrachadh nas motha ’s nas motha bho’n phrìomh shluagh. Tha mean-fhàs a’ tighinn orra. Mura bheil atharrachadh ann an sluagh, chan fhàs iad suas ri coimhearsnachd a tha ag atharrachadh, agus cha bhi mean-fhàs ann. Theid sluagh anns an staid sin bàs

Tha mar sin dà thoradh air meiósis:

(1) sìol a dheanamh, no poilean, agus ugh-cheallan; ’sann haploid a tha iad uile.

(2) atharrachadh a thoirt gu buil ann an sluagh: ’sann ás a seo a tha mean-fhàs a’ tighinn.

Tha àireamh nan ceallan a tha air an dèanamh le fàs-bheairtean eadar-dhealaichte diofaraichte gu mór a rèir ’s dé ’n t-àite anns a bheil an torrachd a’ tòiseachadh. ’Se àireamh bheag de ugh-cheallan a tha air an dèanamh aig àm sam bith le crodh, coin no cait, a chionn ’s gur h-ann ’nam broinn a tha an torrachd a’ tòiseachadh. Ach tha iasg a’ breith nan uighean anns an uisge, far a bheil iad air an deanamh torrach. ’Se sin as coireach gu bheil cuid de dh’iasg a’ breith milleanan de dh’uighean aig an aon àm, oir anns an fhairge tha seo a’ toirt barrachd cothrom dhaibh a bhith air an deanamh torrach.

Aireamh uighean aig

Iasg gach àm sìolachaidh

Sgadan 20,000–40,000

Trosg 3 millean–9 millean

Lèabag-leathann c. 2,182,000

Adag 169,000–c. 1,839,000

Rionnach 41,000–546,000

Bradan 7,000

Breac 200–6, 000

Thoir an aire gu bheil nas lugha de dh’uighean aig a’ bhradan ’s aig a’ bhreac, a tha a’ breith nan uighean ann an aibhnichean, na aig iasg na fairge. Tha seo a chionn ’s gu bheil sìolachadh agus torrachadh a’ tachairt mu’n aon àm a-measg iasg nan aibhnichean is nan lochan, agus sin ann an ionad nach eil ro fharsaing. Tha e mar sin nas dòcha gum fàs na h-uighean torrach, agus cha leigear a leas uiread dhiubh a bhreith. ’Se comharradh neo-adhartachd a th’ann móran uighean a bhreith, oir tha ana-caitheamh ’na chois.