18. Oighre na h-Oighreachd
Bha Màiri duilich nuair a chuala i mu bhàs Mgr Mills. Cha robh esan idir coltach ri na seann uachdarain mum biodh i a’ cluinntinn aig a seanair. Bha i fhèin a-nise an ìre mhath cho aost ’s a bha a seanair nuair a chaochail e. Ach fhathast bha dealbh gu math soilleir aice air na h-inntinn, duine mòr a choisich tro iomadh stoirm, le falt liath os cionn an aodainn phreasaich. Sin mar a bha Màiri a-nise cuideachd. Cha robh i fada bhon ochdad. Cha do phòs i a-riamh, agus bha i a’ fuireach na h-aonar san taigh. Bha comasan cuirp agus inntinn aice nach nàraicheadh cuideigin a bha trithead bliadhna na b’ òige. Cha robh i a’ faireachdainn aost gus an tòisicheadh i a’ cunntadh nam bliadhnaichean.
Cha robh fios aig Màiri gun robh Mgr Mills air a bhith tinn. Cha robh eadhon fios aice gun chaochail e gus an d’ fhuair i an litir. B’ ann bho Sheumas Waddington a bha an litir. Fhuair gach teaghlach sa bhaile an dearbh fhios. Cha robh ann ach baile beag le sia taighean, suidhichte air iomall an tuathanais. A rèir coltais, b’ e Seumas Waddington ogha Mgr Mills, oir bha e air an oighreachd a ghabhail a-null. Cha aithnicheadh duine de mhuinntir a’ bhaile e, oir, cho fada ’s a b’ aithne dhaibh cha do thadhail e sa bhaile a-riamh. Ach bha fios aca gun robh a leithid de neach ann, agus bha iad a’ smaoineachadh gur e bancair a bh’ ann sa bhaile mhòr.
Cha do chòrd an litir ri Màiri. Bha Waddington ag iarraidh an taighe. Agus chuimhnich i air na seann làithean agus air mar a bhiodh a h-athair, agus i fhèin na dhèidh, ag obair bho mhoch gu dubh gus
“Tha mi a’ dol a thadhal Dimàirt,” ars an litir, “ach an cuir sinn cùisean air dòigh agus gum fàg thu an taigh.”
Bha Màiri ag ullachadh fad Diluain. Ghlan i an taigh bho chabar gu ùrlar, agus rinn i sgonaichean agus aran-coirce.
Feasgar Dimàirt, mu cheithir uairean, chuala i gnogadh aig an doras. Thug i sùil tron uinneig agus chunnaic iMercedesmòr, spaideil shìos air taobh a-muigh a’ gheata.
Fhreagair i an gnogadh.
“Mgr Waddington, tha mi a’ creidsinn,” ars ise.
“ ’S mi,” ars an duine.
Sheas iad greis a’ coimhead a chèile, agus choisich esan a-steach gun chuireadh. Chaidh e an toiseach don chidsin agus an uair sin don t-seòmar-suidhe. Sheall e mun cuairt ris an t-seann àirneis, a bha cho deàlrach ri prìne ùr às dèidh an lìomhaidh a rinn Màiri Diluain. Na seann chathraichean agus am bòrd. Bìoball anns an uinneig.
Shuidh Waddington ann an cathair a seanar. Chuir sin fearg oirre.
“Am faod mi Màiri a ràdh riut?” dh’fhaighnich e.
“Bha mi duilich cluinntinn mu Mhgr Mills,” arsa Màiri.
“Tiud, am bumailear, bha làn thìd’ aige falbh,” fhreagair Waddington. “Cha robh e ach anns an rathad. A’ cur an aghaidh mo phlanaichean gun sgur.”
Chuir am freagairt uabhas air Màiri. Lean Waddington air.
“Tha planaichean mòra agamsa airson na h-oighreachd … airson an tuathanais.”
“Feumaidh sibh cupain tì a ghabhail,” arsa Màiri.
“Chan eil an t-acras idir orm,” ars esan.
“O, tà, feumaidh,” ars ise. “Rinn mi sgonaichean an-dè, agus aran-coirce cuideachd. Rinn mi iad a dh’aon ghnothaich.”
Bha i a’ coimhead cho aost, smaoinich e. Rudeigin coltach ri a sheanair. Cha robh iad cho furasta dèiligeadh riutha nuair dh’fhàsadh iad aost. ’S dòcha gun còrdadh e rithe nam feuchadh e na sgonaichean agus an t-aran-coirce. Dh’fhaodadh an uair sin gun aontaicheadh i ri na planaichean aige gun cus de spàirn. Ach chan fhaodadh e fàs lag. Bha beatha fhada air a bhith aice san taigh ud, agus b’ ann leis-san a-nise a bha an taigh.
“Ceart gu leòr, ma-tà,” ars esan. “Gabhaidh mi cupan tì, a Mhàiri.”
Sin nuair chuimhnich i nach tug i cead dha ‘Màiri’ a ràdh rithe. Ach cha tuirt i càil mu dheidhinn.
Cha b’ fhada gus na thill i leis an tì. Truinnsear làn sgonaichean le uachdar agus le silidh, agus aran-coirce le ìm. Thòisich Waddington ag ithe agus thuirt e gun robh na sgonaichean blasta.
“Ithibh ur leòr dhiubh,” arsa Màiri, “oir chan eil fios cuin a dh’itheas sibh biadh a-rithist.”
Dh’ith e dhà de na sgonaichen.
“A bheil sibh pòsta?” dh’fhaighnich Màiri.
“Chan eil,” fhreagair e.
“Agus,” ars ise, “dè thachras don oighreachd nuair … uill … nuair a … ?”
“Tha mi an dòchas gum pòs mi fhathast,” ars esan, “agus gum bi teaghlach agam.”
Ach bha fios aig Màiri, agus aig uile mhuinntir a’ bhaile, gun robh cùmhnant ann an reachdan-gnìomhais na h-oighreachd a bha ag ràdh gun tilleadh an oighreachd chun na stàite nuair dh’fhalbhadh am bàs le oighre gun theaghlach. Bha sin a’ ciallachadh gum biodh ceannas aig an t-sluagh air a’ bhaile agus air an tuathanas. Ach cha robh Waddington ach òg fhathast. Cha robh e a’ coimhead mòran a bharrachd air trithead.
“Tha fios agaibh carson a tha mi an seo, a Mhàiri,” ars esan.
Bha fios aice. Bha cuimhne aice air an litir.
“Tha mi ag iarraidh nan taighean,” ars esan, “ach an leudaich mi an tuathanas. Agus co-dhiù bhiodh sibh na b’ fheàrr ann an taigh na bu lugha. Agus àirneis ùr. Faodaidh sibh an seann àirneis seo a reic.
Gu dearbha, tha caraid agamsa agus tha mi cinnteach gum biodh e deònach a cheannach. Bheireadh e dhuibh prìs iomchaidh air, seadh cho fad’ ’s nach eil raodain ann.”
Bha amharas air Màiri gun robh Waddington a’ feuchainn ri dhol na muinchill. Prìs iomchaidh, gu dearbha. Ged a bha Màiri sean, bha fios aice air luach an t-seann àirneis. Raodain? Cha robh a leithid san fhàrdaich.
Bha i a’ coimhead cho neo-chiontach, smaoinich Waddington. Cha dèanadh i cron air duine sam bith. Agus bha an taigh cho grinn. Bha ise cho grinn cuideachd, le a h-aparan geal. Ach dh’fheumadh e na smuaintean sin a sguabadh à inntinn. Cha robh càil na bheatha an-dràsta cho cudromach ri leasachadh a dhèanamh air an tuathanas. Agus nan goirticheadh e cuideigin air an t-slighe, cha bhiodh cothrom air. Dh’fheumadh duine a bhith làidir agus cruaidh san t-saoghal, gun a bhith air fhiaradh le sòghalachd a leithid cogais.
“An gabh sibh cupan eile tì?” dh’fhaighnich Màiri.
“Cha ghabh,” ars esan. ’S an uair sin, mar gum b’ ann le ath-smuain, “Cha ghabh, tapadh leibh.”
“Bha sibh a’ bruidhinn mun taigh,” ars ise.
“Bha,” fhreagair e. “Tha mi an dòchas gun tig sinn gu co-chòrdadh,” thuirt e.
“Bha fear bho na pàipearan-naidheachd an seo an-diugh,” ars ise.
Cha do smaoinich e air na pàipearan-naidheachd. Agus thòisich e a’ faicinn nan ceann-naidheachd mu Waddington, am fear-fuadachaidh. Carson a dh’innis i do na pàipearan-naidheachd? Cha robh seo gu bhith cho furasta ’s a bha e an dùil. Nighean an fhir ud ’s an fhir ud eile, bha e a’ smaoineachadh.
“Bha iad a’ dol a sgrìobhadh pìos mu Mhgr Mills,” ars ise. “Thuirt mi riutha gur e duine snog a bh’ ann.”
“Agus na dh’fhaighnich iad … ?”
Chuir i stad air.
“Dh’fhaighnich,” ars ise.
“Agus?” ars esan.
“O, cha tuirt mise càil riutha. An robh sibh a’ smaoineachadh gun
“An t-sitig,” ars esan. “O, chan eil. Chan eil rian nach fhaigh sibh taigh an àiteigin. Chan e duine cruaidh a th’ annamsa idir.”
“Co-dhiù, tha mi a’ creidsinn gum feum mi falbh,” ars ise.
“Tha sibh deònach gluasad?” arsa Waddington.
“Tha,” ars ise.
Cha robh e ga creidsinn.
“Mus eil mise a’ dèanamh mearachd,” ars esan, “a bheil sibh ag ràdh gu bheil sibh deònach falbh?”
“Tha,” ars ise a-rithist.
“ ’S math gu bheil sibh ga ghabhail mar sin,” ars esan.
Sheas e agus rinn e airson falbh. Thug e taing dhi airson na tì.
“Chan fhaod sibh falbh gus an gabh sibh drama,” ars ise. “Tha uisge-beatha sònraichte agam an seo.”
“Tha mi a’ dràibheadh,” ars esan. “Chan urrainn dhomh.”
“Dìreach tè bheag bhìodach,” ars ise, “gus dearbhadh nach eil gamhlas sam bith agam dhuibh … agus gus an seall sibhse dhòmhsa nach eil fòirneart sam bith air ur n-aire lem fhuadach às an taigh.”
“Siuthad, ma-tà,” ars esan.
Chaidh Màiri a-mach don chidsin. Shaoil e gun robh i a’ toirt caran fada a’ faighinn na drama. An ceann dhà no thrì mhionaidean thill i.
“Òlaibh siud a-nis,” ars ise.
“Slàinte mhòr,” ars esan. “Agus cha chan sibh facal ri na pàipearan-naidheachd?”
“Cha chan gu dearbha,” fhreagair i. “Faodaidh sibh a bhith cinnteach à sin.”
Dh’òl e an drama ann an aon bhalgam. Thug e taing do Mhàiri, agus chaidh i còmhla ris chun an dorais. Chaidh e a-steach don chàr, agus dh’fhalbh e.
Dh’fhuirich Màiri gus an cuala i am fuaim. Bhuail an càr sa ghàrradh-cloiche a bha shìos an rathad. Bha Seumas Waddington an
Ruith Màiri a-steach don chidsin. Chuir i an t-uisge-beatha air ais don phreas. An uair sin dhòirt i na bha air fhàgail den phuinnsean sìos don t-sinc, maille ri steall math uisge a bheireadh air falbh e.
“Obair na deoch,” arsa na poilis.
Agus cha robh oighre eile ann a ghabhadh ceannas air an oighreachd!
| title | 18. |
| internal date | 2014.0 |
| display date | 2014 |
| publication date | 2014 |
| level | |
| reference template | MacÌomhair Caogad san Fhàsach %p |
| parent text | Caogad san Fhàsach |