32. A’ Bheing

Bha iomadh bliadhna bho sguir an dàrna Cogadh Mòr. Cha robh fada bho fhuair Mairead seachad air. Bha fhathast fuaimean nam plèanaichean agus nan gunnachan cho àrd ’s a bha iad, ged nach cuala i iad a-riamh. Ach dh’innis Tormod dhi mun deidhinn.

Nuair thigeadh e dhachaigh air fòrladh, bhiodh iad a’ coinneachadh far na choinnich iad gu bitheanta mus tàinig a’ chèis dhonn ’s mus do dh’fhalbh e. Bhiodh iad a’ coinneachadh aig a’ bheing fhiodha. Bha a’ bheing mu choinneamh bùth Luigi. “A’ bheing againn fhìn,” mar theireadh iad ri chèile gach uair a shuidheadh iad oirre.

Agus bha Tormod a’ falbh agus a’ tighinn, mar theachdaire gun robh an cogadh fhathast a’ dol, ach mar theachdaire cuideachd gun robh gach là a leanadh e ga thoirt na b’ fhaisge air a’ chrìch, na b’ fhaisge air bàs no air buaidh no air sìth.

Nuair shuidheadh iad còmhla air a’ bheing, bhiodh e ag innse do Mhairead mu na h-àitean san robh e bho chunnaic iad a chèile cheana, mun ùpraid a bha an t-sabaid a’ dùsgadh ann an àrainneachd an t-saoghail. Agus aig an taigh, air a’ bheing, bha an àile cho glan ’s a bha i air an t-siathamh là, nuair chrìochnaich Dia a chuid obrach. Cha robh an cogadh fhathast air bualadh air Mairead no air a pàrantan, oir bha ise ro òg agus iadsan ro shean airson cèisean donna fhaighinn.

“Bidh mi uaireannan gus mo thachdadh leis an duslaich,” ars esan. “Am peilear nach eil ag amas ort, bidh e gad sheachnadh, ach an duslach, is e tha sin rud eile. Is aithne dhomh feadhainn, agus cha ghabhadh na peilearan Gearmailteach gnothach riutha, agus

Ach ged a bha ùidh aig Mairead anns na bha Tormod ag innse dhi, bha e a’ dol seachad oirre mar oiteag na gaoithe samhraidh ag iadhadh na beinge. Agus an oidhche mus fhalbhadh e, cha robh fa-near dhi, no gu dearbha dhàsan, ach an ath chuairt dhachaigh, na làithean-fòrlaidh a bha ri thighinn. Bha earbsa aca le chèile nach robh ùidh aig na peilearan no aig na sligean ann an Tormod.

Agus thurchair gun robh iad ceart. Chaidh an t-sìth a ghairm, agus fhuair Mairead fios gun robh Tormod sàbhailt san Fhraing. Chaidh na seachdainean seachad, agus bha iongnadh mòr oirre nach robh e a’ tilleadh. Seadh gus an d’ fhuair i fios eile, bho shaighdear Frangach air an robh Jean-Claude, gun robh Tormod san ospadal agus e a’ fulang le tinneas.

Duilich ’s mar a bha e agus breislich a’ chogaidh fhathast sa h-uile àite, chuir Mairead roimhpe gun deigheadh i don Fhraing a dh’fhaicinn Thormoid. Bha e a’ coimhead gu math fada bho uchd bàis nuair ràinig i taobh a leapa. Agus dh’innis e dhi mar a thachair. Aon là, agus e a’ coiseachd air Rue St Germain ann am Paris, agus e a’ sireadh tiodhlac a bheireadh e dhachaigh gu Mairead, bhuail an cràdh a b’ uabhasaiche e sa bhroilleach. Bha e cinnteach gur e an cridhe a bha a’ gèilleadh. Chaidh a thogail don ospadal, ach bha e ro lag airson sgrìobhadh dhachaigh, agus dh’iarr e air Jean-Claude fios a chur gu Mairead.

Rinn iad a-mach san ospadal gun robh duslach a’ chogaidh, an duslach a bha air an àrainneachd a lìonadh le puinnsean, air buadhachadh air Tormod, mar bhuadhaich e air iomadh ceatharnach eile. Dà là a bharrachd, agus bhiodh na sgamhanan air dùnadh gu tur, thuirt iad ris. A dh’aindeoin sin, bha esan air an fheadhainn a b’ fhortanaiche.

“ ’S fhada leam, a Mhairead chòir,” ars esan, “gus am faigh mi air tilleadh gu àile ghlan na h-àrainneachd againn fhìn.”

Rinn i gàire ris, oir bha i cinnteach nach tigeadh càil tuilleadh ach piseach.

“A bheil a’ bheing an siud fhathast?” dh’fhaighnich e.

“Tha,” fhreagair i, “agus tha an àile cho glan ’s cho cùbhraidh ’s a

Rinn Tormod osann bheag agus dhùin e a shùilean. Bha e a’ coimhead cho toilichte, agus bha Mairead cinnteach gun robh e a’ smaoineachadh air an àile agus air a’ bheing. Cha b’ fhada gus am biodh iad còmhla uair eile, fada bho chogadh agus bho dhuslach.

Ach, mar a bha san dàn, b’ ann na h-aonar a thill Mairead dhachaigh às an Fhraing. Cha robh airgead ann airson corp Thormoid a thoirt air ais. Agus chaidh a chàradh na dhachaigh dheireannaich, còmhla ri saighdearan eile a thuit fo bhuaidh shligean is pheilearan. Thadhail am bàs airsan le innleachd a bha a cheart cho marbhtach. Bha an cogadh air àrainneachd an t-saoghail a mhilleadh, agus ged dh’fhàsadh lusan-a’ -chadail às an talamh bhreòite, bha Mairead cinnteach gum biodh iad gu tric air an còmhdach le sneachd dubh a’ chogaidh, oir bha i cinnteach gur fhada mus tigeadh aiteamh na sìthe.

Ged a dh’fhàg Mairead cuibhreann de a cridhe san dùthaich chèin, cha robh air ach tilleadh gu tìr a h-eòlais. Cha chuireadh na peilearan no an duslach dragh air Tormod tuilleadh. Agus gach feasgar, an dèidh dhi tilleadh, bhiodh i a’ dol chun na beinge mu choinneamh bùth Luigi, agus a’ suidhe san àite àbhaisteach, mar gum biodh i a’ fàgail àite fhèin aig Tormod gun fhios nach tilleadh e. Ach bha a tuigse a’ faighinn buaidh air mealladh cruaidh-chridheach na h-inntinn.

Shuidheadh i air a’ bheing fad uair a thìde, uaireannan a’ coimhead suas chun nan speuran agus uaireannan a’ coimhead a-steach a bhroinn a h-inntinn fhèin. Bha an saoghal a’ dol seachad oirre gun fhios dhi, agus bha coigrich nach robh eòlach oirre a’ faighneachd da chèile ciod a b’ adhbhar don fhaire mhuladaich. Ach cha robh freagairt aca don cheist.

Bhiodh i daonnan a’ toirt baga leatha chun na beinge. Anns a’ bhaga bha criomagan bìdhe a bhiodh i ag ithe nuair bu dèine an t-acras, agus bu tric a bha criomag no dhà air fhàgail a bheireadh i do na calmain no do na faoileagan. Bha iadsan mar gum biodh iad ga feitheamh gach là.

Agus bha clobhd aice anns a’ bhaga cuideachd, ’s bhiodh i a’ glanadh na beinge leis a’ chlobhd, mar gun robh i a’ suathadh air falbh

Agus bha cladh a’ bhaile a’ lìonadh, oir bha na seann daoine, agus gu dearbha a co-aoisean fhèin, a’ gèilleadh do theachdaireachd na sìorraidheachd le na galairean cumanta a bhios a’ cur dragh air mac ’s air nighean ’s air ogha an duine. Mu dheireadh cha mhòr gun robh neach a’ dol seachad air a’ bheing air an robh Mairead na suidhe, ach ginealach ùr, ginealach nach robh eòlach air cogadh, no air peilearan, no air duslach cogaidh.

“A bheil sibh ceart gu leòr?” theireadh cuideigin, agus Mairead mar gum biodh i a’ bruidhinn ri neach air choreigin nach robh ann.

“Tha,” theireadh i. “Tha mi ceart gu leòr.”

“Tha sibh a’ coimhead brònach.”

“Thug mi mo bhròn leam às an Fhraing,” theireadh i.

Agus an uair sin dh’fhalbhadh iadsan a bha a’ bruidhinn rithe, oir cha robh iad ga tuigsinn. Cha robh iad a’ tuigsinn càil idir, bha i a’ smaoineachadh.

Nam biodh Tormod air a mharbhadh le slige no le peilear, is dòcha gun robh cuideigin air bonn fhaighinn às a leth, air sgàth a dhìlseachd don rìgh. Ach air a mharbhadh leis an duslaich, b’ e bha sin gnothach eile. Cha robh e gu leòr dhaibh a bhith a’ marbhadh nan daoine, ach mharbh iad an àrainneachd cuideachd.

Chaidh na bliadhnaichean seachad, agus bha an aois a’ laighe air Mairead, an dà chuid air a corp agus air a spiorad. B’ ann a dh’fhàs i aost mus tàinig an aois oirre. Theireadh cuid gun robh am bròn a bha i fhathast a’ fulang a’ goid air falbh nam bliadhnaichean. An dèidh gach cùise, nach b’ e am bròn a bha ga fàgail a’ tadhal air a’ bheing. Bha bròn ann ceart gu leòr, ach cuideachd bha an saoghal air atharrachadh gun fhios dhi. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

Thug Mairead còrr air leth-cheud bliadhna a’ dol chun na beinge an dèidh dhi tilleadh às an Fhraing. Bhiodh i a’ coimhead nan daoine a-mach ’s a-steach à bùth Luigi, ged nach robh sgeul air Luigi fhèin

Agus chan eil fada bho chaidh mi fhìn seachad air a’ bheing. Ach cha robh Mairead ri a faicinn. Bhuail an tinneas i. Grèim uabhasach na sgamhanan. Chaidh a toirt don ospadal. Agus cha robh Jean-Claude air fàire airson fios a chur gu a càirdean. Gu dearbha cha robh mòran dhiubh sin air am fàgail, oir bha na bliadhnaichean air a dhol seachad.

B’ e. Grèim uabhasach na sgamhanan. Rè na h-ùine a bha i a’ caoidh air a’ bheing, bha i a’ slugadh ceò nan càraichean, agus bha i a’ slugadh na duslaich a bha iad a’ fàgail às an dèidh. Deireadh a’ chogaidh mu dheireadh thall, an dèidh caogad bliadhna is còrr.

“Nach neònach an saoghal,” ars am ministear an dèidh an tiodhlacaidh. “Dh’fheuch na Gearmailtich ri Tormod Friseal a mharbhadh leis a’ pheilear agus leis an t-slige. Ach cha deach leotha. Chaidh a mharbhadh leis an àrainneachd thruaillte a chruthaich sinne agus iadsan.”

“Tha mi a’ tuigsinn,” thuirt cuideigin. “Mairead bhochd. Chaidh ise a mharbhadh leis an àrainneachd thruaillte a chruthaich sinne, agus i a’ caoidh air sgàth àrainneachd thruaillte eile.”

Thug mi leam aon lus-cadail chun an tiodhlacadh aig Mairead. Cha robh mòran dhaoine an làthair. Dh’fhuirich mi gus na dh’fhalbh iad uile. Agus chuir mi an lus air uachdar na h-uaighe. Dhanns an lus greiseag anns a’ ghrèin, agus an uair sin thuit e mar gun robh fios aige dè bha a’ tachairt. No, is dòcha gun robh eagal air ro shneachd dubh na h-àrainneachd. Cò aige tha fios?

Chan eil fada bho chaidh mi seachad air a’ bheing a-rithist. Tha i an-diugh air a dath a chall le sùich dhubh nan càraichean. Beagan lobhaidh an siud ’s an seo. Bhiodh dùil ri sin. Chuimhnich mi air an tinneas a dh’fhalbh le Mairead.

Agus thàinig e a-steach orm nach seas an cuimhneachan as maireannaiche, eadar gur e saighdear no being, no boireannach a bhios a’ caoidh, rim chomas-sa agus rid chomas-sa air àrainneachd Dhè a thruailleadh.