---

[49]

7. Am Bodach

B’ e an samhradh a bha ann. Bha an t-adhar gorm agus e air a bhreacadh le cuileagan. Bha an saoghal na thost agus e gan coimhead a’ cluich san adhar.

“Thèid sinn a chèilidh air a’ bhodach,” arsa Seumas.

“Am bodach?” arsa mise. “Cò am bodach?”

“Ceart gu leòr,” arsa mise. “Thèid sinn a chèilidh air a’ bhodach.”

Bha mi fhìn agus Seumas a’ gabhail cuairt air feasgar cho ciùin, feasgar cho blàth, feasgar cho sàmhach ’s a thàinig bho chionn fhada. Cha robh mi cinnteach idir cò am bodach air an robh e a’ bruidhinn. Ach co-dhiù, bha fios aig Seumas a rèir coltais. Bha na briathran a bha e a’ labhairt rium cinnteach gu leòr, agus ghabh sinn a-null thar nan cnoc, gus mu dheireadh an d’ fhuair sinn sealladh air abhainn a’ ruith air taobh-thall na beinne. Agus ri taobh na h-aibhne, air an fheur ghorm, bha bothag bheag. Agus ged a b’ e an samhradh a bha ann, ged bha am feasgar cho blàth, bha snàithleanan de cheò ag èirigh às a’ bhothaig, mar gum biodh teine beag samhraidh na broinn.

“Cò th’ anns a’ bhodach?” dh’fhaighnich mi.

“Dìreach am bodach,” fhreagair Seumas. “ ’S e am bodach a bha againne a-riamh air, ainm a thugte air nuair nach robh e na bhodach; eadhon nuair bha e na dhuin’ òg, ’s e am bodach a bhiodh ac’ air.”

Ghabh sinn sìos air ar socair chun na h-aibhne. Chan fhaiceadh sinn càil a’ gluasad. Cha robh cù, no cat, no cearc, no eile rim faicinn. Bha an abhainn fhèin a’ sruthadh air a socair sìos gu muir, agus

---

[50] cha mhòr gun cluinneadh tu càil san fheasgar ach torman fann na h-aibhne. Agus gu dearbha, b’ e torman fann, mall a bha aice air an fheasgar bhòidheach seo.

Mu dheireadh ràinig sinn doras na bothaig. Chaidh sinn a-steach. Bha am bodach na shuidhe an sin air seòrsa de stòl, agus e a’ sgrìobhadh. B’ e bodach a bha ann ceart gu leòr, feusag liath air, beagan fuilt fhathast air fhàgail air mullach a chinn, agus claisean na h-aoise follaiseach air a ghruaidh.

“Ciamar a tha sibh?” arsa Seumas.

Cha do fhreagair am bodach e. Cha do leig e air gun robh Seumas ann. Cha do leig e air gun robh duine den dithis againn ann. Agus bha e na shuidhe an siud a’ sgrìobhadh. Bha beagan de theine sa chagailt, mar sheòrsa de dhearbhadh air a’ cheò a chunnaic sinn a-muigh. Cha b’ e gun dèanadh e mòran blàiths ann am fuachd a’ gheamhraidh, ach cha robh mòran feum air teine am feasgar seo. Bha corra luideag de aodach sgapte air an làr, bogsa an siud ’s an seo, dà chupan shalach air bòrd fiodh thall ri balla na bothaig. Agus an crochadh bho bhalla gu balla bha sreang air an robh corra sheann stocainn, mar gum biodh cuideigin air uisge a mhaoidheadh orra a chum an nighe. Bha iad tolltach, agus lèine is geansaidh crochte rin taobh.

“Ciamar a tha sibh?” arsa Seumas a-rithist.

Cha do thog am bodach a cheann an turas seo na bu mhò.

“Suidh sìos,” arsa Seumas riumsa. Cha robh agam air ach sin a dhèanamh.

“Bidh am bodach a’ bàrdachd,” arsa Seumas.

“Am bi?” arsa mise.

“O, bithidh,” thuirt Seumas, “ach chan eil e airson gu leugh duine a’ bhàrdachd aige gus am bi e air bàsachadh. ’S an uair sin tha e ag iarraidh gun tig a’ bhàrdachd aige am follais.”

“Carson sin?” dh’fhaighnich mise.

Cha do fhreagair Seumas mi. ’S cha do chuir mi a’ cheist a-rithist air.

Thug mi sùil mun cuairt am broinn na bothaig, agus b’ ann a shaoileadh duine gur ann a bha i air a cruthachadh bho thùs an siud

---

[51] nuair chaidh an saoghal fhèin a chruthachadh. Cha robh i coltach idir ri gun thog duine a-riamh i. Bha i ann bho thoiseach tòiseachaidh. Agus fhad ’s a bha mi a’ coimhead mun cuairt, bha mi a’ faicinn a’ bhodaich a’ sgrìobhadh ’s a’ dian-sgrìobhadh. B’ e seann phàipear glas a bha aige, pàipear ’s dòcha a bha uaireigin geal, ach a-nis a bha air fàs glas leis an t-salachair ’s leis an aois. Agus dhèanainn a-mach gur e bàrdachd a bha e a’ sgrìobhadh air a’ phàipear, gun teagamh. Agus gu dearbha ma bha e a’ sgrìobhadh na bha siud ’s ga dheasachadh aig a’ cheart àm, le cho luath ’s a bha e ga dhèanamh feumaidh gun robh liut aige air bàrdachd a dhèanamh.

An ceann ùine stad e. Thog e a cheann agus sheall e ri Seumas.

“Tha mi gu math,” ars esan. “Ciamar a tha thu fhèin? Agus cò tha seo còmhla riut?”

Thuirt Seumas gun robh esan gu math, agus bheannaich e am feasgar dha. Rug mise air làimh air a’ bhodach.

“Tha sibh a’ sgrìobhadh,” thuirt Seumas.

“O, tha,” fhreagair am bodach. “Tha mòran ann fhathast a dh’fheumas mise a sgrìobhadh. Tha mòran a’ tachairt san t-saoghal ged nach eil mise ga fhaicinn, ged nach eil mise ga chluinntinn, ach feumaidh mi sgrìobhadh mun t-saoghal. Feumaidh mi dìleab air choreigin fhàgail aig an fheadhainn a thig nam dhèidh.”

“O, feumaidh gu dearbha,” arsa Seumas. “Agus gu cinnteach tha fadachd orm fhìn gus an leugh mi a’ bhàrdachd.”

Dh’fhàs am bodach rudeigin greannach.

“An e gu bheil fadachd ort gus am bàsaich mi?” dh’fhaighnich am bodach.

“O, chan eil, chan e sin idir a th’ ann,” arsa Seumas. “Is ann a tha fadachd ormsa gus an leugh mi a’ bhàrdachd, agus gu dearbha b’ fheàrr leam fhìn gu foillsicheadh sibh cuid de na tha sibh a’ sgrìobhadh mus bàsaich sibh. Smaoinichibh air an t-sàsachadh a bhiodh ann dhuibh fhèin leabhar de ur cuid bàrdachd fhaicinn air fhoillseachadh, fhaicinn ann an clò.”

“Chan fheum mise,” ars am bodach, “sàsachadh bhom bhàrdachd. ’S ann a tha mise a’ faighinn sàsachadh bho bhith ga sgrìobhadh, chan

---

[52] ann bho dhaoine eile a bhith ga leughadh. Agus chan eil fios agam ciod a smaoinicheadh iad mum dheidhinn aon uair ’s gu leughadh iad i. Co-dhiù, chan eil i deiseil fhathast. Is fhada mus bi i crìochnaichte.”

“Uill,” thuirt Seumas, “ann an dòigh ’s math leam sin a chluinntinn, gu bheil dùil agaibh a bhith beò greis mhath fhathast.”

“O,” ars am bodach, “eadar gum bi mise beò no nach bi, ’s fhada mus bi a’ bhàrdachd deiseil. Nach eil sibh a’ faicinn bàrdachd mun cuairt oirbh fad na h-ùine? Nach eil sibh a’ faicinn bàrdachd anns na creagan, anns na h-uillt, anns gach bileag feòir? Tha òrain air leth annta uile.”

Bha sinn greis a’ còmhradh a-null ’s a-nall mar sin, mu bhàrdachd, mu nàdar ’s mu na cnuic, mu na cuileagan ’s mu na h-eòin, agus mu gach nì eile anns an robh ùidh aig a’ bhodach. Agus abair gun robh liut aige air còmhradh. Bha mi ag ràdh rium fhìn gum feumadh e bhith gun robh mòran sgeulachdan aige. Co-dhiù, cha robh sinn uabhasach fada a-staigh nuair thuirt Seumas gum bu chòir dhuinn a-nise falbh. Agus dh’aontaich mise gum bu chòir dhuinn falbh. Cha robh mi air a bhith an siud a-riamh roimhe agus cha robh mi ach air aoigheachd.

Air an t-slighe dhachaigh thòisich Seumas ag innse dhomh mun bhodach. Nuair dh’fhàg e an sgoil aig aois còig bliadhna deug, smaoinich e gun togadh e a’ bhothag seo ri taobh na h-aibhne. Cha robh e ag obair a-riamh. Cha robh e ann an colaist. Cha deach e na b’ fhaide leis an fhoghlam na an sgoil fhèin. Agus bha fadachd a bheatha air gus an d’ fhuair e air an sgoil fhàgail. Agus thog e a’ bhothag, ’s chaidh e a dh’fhuireach innte. Bhiodh e a’ tighinn don bhaile ’s dòcha uair a h-uile deich là ach am faigheadh e gnothaichean a bhiodh a dhìth air, mar bhiadh. Agus a-mach air sin, cha robh duine ga fhaicinn a shamhradh no a gheamhradh, ach corra dhuine mar Seumas fhèin, a bhiodh a’ tadhal air bho àm gu àm.

“Agus dè mun bhàrdachd a tha seo?” arsa mise. “Saoil cò mu dheidhinn a tha e ga sgrìobhadh?”

“O,” fhreagair Seumas, “chan eil fios aig duine air sin. Tha e fhèin ag ràdh gur ann mu bheatha a tha e a’ sgrìobhadh na bàrdachd. Ach cha shaoil sinne, mise no thusa, gum fac’ esan mòran den bheatha, na shuidhe feasgar bho fheasgar, là an dèidh là, air an t-seann stòl ud, ag

---

[53] èisteachd ri na siantan, a’ coimhead ris a’ ghrèin, ag èisteachd ris an abhainn a’ ruith air a slighe chun na mara.”

“Agus,” arsa mise, “a bheil duine beò a bhuineas dha?”

“Tha,” arsa Seumas. “Tha càirdean gu leòr aige. Tha bràithrean aige. Peathraichean. Agus càirdean eile.”

“Agus am bi iad sin ga fhaicinn?” dh’fhaighnich mi.

“Cha bhi,” thuirt Seumas. “Cha bhi iad a’ dol na àrainn. Chan eil e gan iarraidh. Tha e ag ràdh gu bheil iad a’ dol san rathad air nuair thig iad. Tha e coltach gun deach fear de a bhràithrean agus aon de a pheathraichean chun na bothaig aon uair ceart gu leòr, ach cha b’ i an taing a b’ fheàrr a fhuair iad. Agus cha deach neach a bhuineadh dha ann bhon uair sin. Bidh mise bho àm gu àm a’ tadhal air gun teagamh, ach, mar a chunnaic thu, cha bhi mi a’ fuireach fada. Bidh eagal ormsa cuideachd gu bheil mi san rathad air, gu bheil mi a’ cur dragh air, air a’ bhàrdachd aige.”

Uill, bho chionn ghoirid, agus an samhradh ud air a dhol seachad, ’s am blàths air gèilleadh do fhuachd geamhraidh, thachair mi ri Seumas a-rithist. Ghabh mi naidheachd a’ bhodaich. Cha tuirt Seumas facal. Ach thug e pasgan ann an cèis ghlais a-mach às a phòcaid. Shaoilinn gur e leabhar a bha am broinn na cèise. Agus gu dearbha cha robh mi ceàrr. Thug Seumas an leabhar às a’ chèis agus sheall e dhomh e. Sgrìobhte air còmhdach an leabhair gu h-àrd bha am facal BÀRDACHD, agus na b’ fhaide shìos na facail LEIS A’ BHODACH. Thuig mi an gnothach.

“Chaochail am bodach?” arsa mise ri Seumas.

“Chaochail,” fhreagair e. “Chaochail am bodach.”

Shaoil mi gun robh fras uisge gus tighinn. Choimhead mi suas don adhar ’s mi gam mhallachadh fhìn seach nach robh còta orm. Ann am briseadh san adhar, eadar na sgòthan agus sìorraidheachd, bha mi cinnteach gun robh mi a’ faicinn ìomhaigh air choreigin.

Bha.

Bha mi a’ faicinn ìomhaigh.

Bodach na shuidhe air seann stòl ... agus e a’ sgrìobhadh!