B’ E ’n Uair E
Nuair a bha morghan air an rathad agus eich ann agus cruachan-mònach agus na lotaichean air an àiteach bho chùl nan iodhlainnean sìos chun a’ chladaich le coirc agus snèap agus buntàta; agus nuair a bha daoine ann an aodach dubh, aost ged nach robh iad aost, a’ smocaigeadh tombaca dubh agus a’ dùsgadh chlachan, agus boireannaich a’ fighe ’s a’ bleoghan ’s ag ràdh, “Meal is caith do bhrògan ùra” – an uair sin, ’s b’ e ’n uair e, cha choisicheadh tu rathad Chnoc nan Cruach gun clach a thighinn ort bho thaobh a choreigin, no co-dhiù caoran, nuair bu lugha shaoileadh tu.
Agus an latha bha seo nach do thachair mo mhàthair ri fear air an rathad sin air an robh ad mhòr Ameireaganach, ad mhòr Texan, agus colas an dearg Thucsain air. Bha ise na bòtannan a’ slaodadh mult air an robh An Toban – cha b’ ann às dèidh an Tobain a bha ’n Dail a Thuath, ach seach gu robh toinntean buidhe-ruadh a’ fàs a-mach às a mhaoil. Agus ghabh e iomraidh, an Toban, a’ faicinn a’ choigrich seo a’ tighinn nan coinneamh. Agus thug e leum às, ’s chaidh an fheist air an robh e ma chasan mo mhàthar, theab i tuiteam a’ feuchainn ri ceannsail a chumail air, ’s cha b’ urrainn dhi guidheachdan gun fhios cò bh’ ann – dè nam b’ e deucon a bh’ ann, an duine leis an ad Ameireaganach?
“Nach e tha mear,” thuirt e. Cha do dh’fheuch e ri cuideachadh ’s bu mhath nach do dh’fheuch, an t-aodach a bh’ air cho glan.
Co-dhiù, an ceann greis, shìolaidh an Toban, mac a’ choin, sìos, agus thuirt an duine gu robh am mult a’ cur umhail air seach nach robh bonaid à bùth Chraig air agus brògan tacaideach agus briogais serge no deisedungaree ,liorcach le ‘Lybro’ sgrìobht’ oirre. ’S an uair sin thuirt e cho iongantach ’s a bha e an rathad ud a ghabhail gun clach no caoran fhaighinn ma chùl a’ chinn, eadar dà shlinnean.
“ ’S bha ’n donas na shùilean,” thuirt mo mhàthair. “Na shad e fhèin dhiubh na latha.”
’S a chula cnapanach eile a chaidh a-riamh ann am polo-boban; a chula cnàmhanach caol balaich, le stocainnean-moban is crèabailtean, càil ach a’ tilgeil chlachan, iongnadh nach deach an eanchainn a chur à cuideigin: Catrìona Aonghais Ailein le làd bùirn, Seonaidh Sgiogarstaidh le bara mònach.
B’ ann às na sitigean seo fhèin a fhuair an t-Ameireaganach am bainne agus an gruth ’s am bàrr agus am meug. ’S fòghnaidh siud dhan “Ameireaganach” – Iain a bh’ air, John Macdonald, no, mar a b’ fheàrr a dh’aithnichte e anns na làithean fad’ o chian, am Portan.
Esan bu shine san teaghlach aca – well, cha b’ e: Anna bu shine. Bha Anna as an taigh, i fhèin ’s a màthair, ’s tha cuimhn’ a’m orra nuair a bhiodh sinn a’ ruith air na taighean ’son rudeigin ’son na Callainn – “Ithidh sinn an t-aran gun an t-ìm, ithidh sinn an t-ìm gun an t-aran”; Dòmhnall Ailean le craiceann caorach ma dhruim. Bha nighean eile ann, ach cha robh i ann; agus bha mic ann nach robh ann: bha iad ann an Detroit, Chicago, New York, Buffalo – na bruailleanan sin.
An toiseach aig tuathanaich san Talamh Fhuar – cò nach cuala? Cha b’ e siud fearann a’ Chòmhnaird, far an itheadh tu ’n t-aran-eòrna, far an goideadh tu snèapan à clàr mòr Shilibhidh oidhche gealaich. B’ ann an taigh Iain Alasdair – ’s e sin ri dh’ràdh, Fox – a bhiodh iad ag ithe nan snèapan, ’s chan itheadh duine uimhir ri Cumm, rùsgan ’ all,dh’itheadh ged a bhiodh i làn chnuimhean. Cumm agus am Portan, dà bhràthair; Fox, cha robh e idir càirdeach, bodach air being ann an taigh-dubh. Thuirt e gur
“Ho!” thuirt Fionnaghal, a phiuthar. “Siud a’ stais.”
“Na diabhail mholanan an ath rud,” arsa Fox.
Na balaich ud as an deathach gha choimhead, làn dhan fhear-mhillidh, ag ithe shnèapan Shilibhidh.
Bha còignear dhiubh ann. Cha deach am Portan a thogail còmhla riutha idir, ach an taigh a sheanmhar, muinntir Bùrn, air an leth-sear.
Agus carson Bùrn, an duirt thu: an cuala mi thu ag ràdh carson Bùrn air Bùrn? Dè fios a th’ a’mas? Carson Silibhidh air Silibhidh? Mànaga air Mànaga? An robh am Biugalair na bhiugalair?
Na gàrlaich sin a fhuair an togail an taigh an seanmhar, bha rudeigin fa-near dhaibh ’s cha b’ e ’n rud a b’ fheàrr. Dh’fhaodainn a bhith ceàrr, ach bha iad air am bòidheanachadh le na seanmhairean; deiseil gu seasamh an tulach fhèin, gun adhbhar a dh’òrdaich Dia, fead aig a’ chaoran seachad toll do chluais. ’S ann agam tha fios: mo bhràthair ann an taigh mo sheanmhar, bha gàrannan aige agus cruachan-coirc agus sìg-feòir agus cruachan-mònach; taigh nan cearc agus an stàball – cha robh càil a dh’fhios agad dè ’n taobh bhon tigeadh clach. ’S bha e cinnteach leotha, mac na galla. ’S bha còir a chur dhan a’ ‘raggin school’ .Ach an cuireadh.
“An-diugh,” thuirt am Portan, “bhiodh sinn fo chuing aca.”
“As a’ phrìosan,” thuirt mo mhàthair rium, “go ’n dubhadh am fiaclan.” Bha sin a-rithist, às dèidh siud, ’s gun ann ach an dithis againn aig an teine agus Pòisidh, an cat cadalach, agus an telebhisean le snugar ’s i mionnan dhan fheadhainn a bha toirt ùine na bids mus buaileadh iad bàla.
“An deigheadh e shabaid nam bràithrean a-rèist? dh’fhaighnich mi.
“Nan deigheadh duin’ idir.”
Bha iad cunnartach, na diùlnaich ud thall taobh thall Chnoc nan Cruach. Nuair a thigeadh iad dhan bhaile, bhiodh na coin
Cha do rug an Cogadh Mòr air duin’ aca ’s cha robh obair ann dhaibh. Agus dh’fhalbh iad. Dh’fhalbh dithis dhiubh, dà Aonghas, air an ànradh Metagama: Angus Senior agus Angus Junior. Agus Tiley: Ruairidh Ruairidh Dhoil ’ic Dhòmhnaill – “bha chòmhnaidh as an Àird”, mar a thuirt an t òran ‘Bàthadh Dhail’, ged nach b’ esan a bha sin ach Iain mac Dhoil ’ic Dhòmhnaill, seanair balaich Sheumais agus clann-nighean Sheumais. B’ e brà’ir mo sheanmhar a rinn ‘Bàthadh Dhail’, ’s bidh mo phiuthar gha sheinnfull - outaig àm Bliadhn’ Ùir, brochan coirc is branndaidh, mise ma coinneamh, lànGrouseis mulaid, a’ bèiceil.
Cha robh dìth bròin is bèiceil an latha a sheòl am Metagama. Bha Steòrnabhagh a’ cur thairis, chan fhacas a-riamh ’s chan fhaicear uimhir a dhaoine a’ tighinn còmhladh, sailmean aca ghan seinn, pìoban-ciùil air ghleus – ’eil fhios dè na fuinn, dè na puirt? ‘Dia fèin as buachaill dhomh’ ’s ‘Gun gabh sinn an rathad mòr’ … an triùir ud a chuir cùl ris an Àird, bha suigeart nan ceum, a’ leum an àirde fhèin leis an toileachas. Cha robh dùil ri aognaidheachd New Brunswick, tuiltean agus fuachd an toiseach a’ Chèitein, gun dà sgillinn ruadh a shuathadh iad ri chèile.
Chaidh am fàgail ann am fàsach aig tuathanaich, ag obair o mhoch gu dubh air bheag-thuarastal ach gu robh am biadh nam broinn. Cho math cìobaireachd an geàrraidh na beinne, suidhe san Tom Gheur ’s do thòin a thachais. Ach nach do laigh iad fodha: latha de na làithean, thug am fear a b’òige, king of the wild frontier – thug e sùil air each ’s gun an còrr a dh’ràdh, leum e air ’s a-mach leotha:
“Yippee-ai-è! agus Yippee-ai-ò! ”
B’fhoghain siud dhan a’ phrèiridh, cèilidh ann no às. Bha ceòl gu leòr as na Stàitean. Agusbrozeagus bogsaigeadh …
“Faca tu riamh ag òl e?” dh’fhaighnich Robert Shuathainn.
“Chan fhac.”
“O, bhoill, a bhalaich,” ars esan, “dh’òladh an duin’ ud man duine gun slogan.”
“Tha cuimhn’ a’mas” thuirt Doilidh a bhràthair rium, ’s sinn a’ buain na mònach a-muigh ma Loch Drollabhat; “tha cuimhn’ a’m a bhith airleaveann an Glaschu oidhche Bliadhn’ Ùir. Ann an Govan ann an taigh Iain Aonghais Shiadair. Dè b’ fheàrr na dhol gu pinnt mus dùineadh iad aig naoi. ’S dh’fhalbh sinn. Ach gu sealladh tròcair ort, nuair a chunna sinn a’ sluagh a bha siud a’ dòrtadh a-mach as an taigh-sheinns’ chun na sràid – well, cha robh dòigh air domhain faighinn faisg mìle air a’ bhàr, ’s h-abair tàmailt oidhche Bliadhn’ Ùir. ’S b’ ann an uair sin a nochd mo liagh, ad air: ‘Dè,’ ars esan, ‘a tha sibh ag iarraidh? Thoiribh dhòmhsa,’ ars esan, ‘an t-airgead, agus gheibh mi e. Agus pinnt dhomh fhìn.’ Well, ’il fhios ai’d air a seo: cha teid e às mo chuimhne gu bràth a bhith gha fhaicinn a’ tilleadh leotha ’s iad aige mo sho, ’il fhios ai’d, na h-uilinnean an-àirde agus na bh’ ann an siud a dhaoine a’ teiche go gach taobh a’ dèanamh rathad dha. Cha do shamhlaich mi e ach ri Maois a’ dol tron a’ Mhuir Ruadh, a’ fear-millidh na shùilean.”
Dè ’n taobh a ghabh e fhèin ’s an t-each chan eil càil a dh’fhios a’m. Dè ’n taobh nach do ghabh? ‘Riding the rods, ’bhiodh lorg aige air daoine: na bh’ ann an Cleveland dhiubh agus Detroit aigGeneral Motors;ann am Buffalo aig a’ Hydro; NaLakes ,mìosan an t-sàmhraidh, sìos a’ St Lawrence River,a’ tarraing gual is gràn a-nuas bhoLake MichiganisLake Superior.Thogadh e ceann ann an New York, far an robh clann-nighean air mhuinntireas; ruigeadh eTrail B.C. far an robh am Portan agus luchd-eòlais: an t-Sùisd, bha e ann, agus Seòras Dhòmhnaill Sheoc, agus Dòmhnall Ailein Smiot, a chailleadh ann. Consolidated Mining and Smelting Company – cha do stad e riutha, cabhaig air.
“A’ sealladh ma dheireadh a th’ agams’ air Aonghas,” thuirt Alasdair a bhràthair, “ ’s e bhith faicinn a dhà bhonn-dubh a’ dol a-steach air uinneag trèana. Cha chuireadh an t-Arm Dearg stad
“Sin,” ars esan, “càil a b’ fheàrr leamsa a rinn mi riamh.”
Bha sinn a’ coimhead Ken Buchanan air an telebhisean ann an taigh mo sheanmhar, Dihaoine na coinneimh sheachdonach. Thàinig e steach às dèidh na coinneimh – deucon a bh’ ann – agus shuidh e ri taobh Iain Mhòir aircouch .Bha an telebhisean ann an còrnair an ruma, ’s dh’fheumadh iad sìneadh air ais ’s an cinn a thionndadh ’son an t-sabaid ud fhaicinn – am bogsair bòidheach ud, Mr Ken Buchanan, fhaicinn.
“ ’S fhada,” ars esan, “bho nach fhaca mi fear cho math.”
“Robh thu fhèin math air?” dh’fhaighnich mi.
“Dhèanainn a’ chùis.”
Sheall mi ri Iain Mòr. Bha e man beinn, a’ toirt an àirde trì-chairteil dhan a’ chouch. Cha robh unnsa saill air an fhear eile.
“An dèanadh tu a’ chùis airesan?”
Sheall e ri brù is bothaig Iain Mhòir. “Tha e ro mhòr,” thuirt e.
Rinn Iain gàire liugach rium, man balach beag gha mo choimhead. Chunna mi e air a dhruim-dìreach aig an dùn chloich, mo sheanmhair na ruith thuige e le mias bùrn teth agus clabhdan. Ach nach b’ e a bh’ ann …
Buamastair à saoghal eile a bh’ ann, a chualas a’ buamastaireachd latha de na làithean ann an Taigh-òsta a’ Chrùin. Agus cò thainig a-steach ach esan, na ad ’s a chòta glas.
“A thighearna, nach seall sibh air Al Capone, mac an diabhail!”
Cha do leig e air gun cual’ e e ’s dh’iarr e pinnt air fear a’ bhàir. Fhuair e sin, ’s chuir fear a’ bhàir a-nall a cheann ’s thuirt e ris gu socair fo anail: “Nam bithinn-s’ nad àit, dh’fhalbhainn cho luath ’s a dh’òlainn i.”
“Carson?”
“An fheadhainn a th’ air do thaobh suas. Tha iad ghad aithneachadh ’s tha iad a-mach airson buaireadh.”
Bha triùir dhiubh ann, ’s dòcha ceathrar, am fuamhaire mar iodhal-adhraidh aca a’ sèideadh teine tro chuinnleanan.
“Chì sinn, a mhadaidh, dè cho math ’s a tha thu.”
“Null dhan a’ Square ,” thuirt gocaman. “Square go. Marquis of Queensberry rules. ”
Dh’òl e a phinnt an toiseach, ’s an uair sin, a’ leigeil soraidh le fear a’ bhàir, dh’fhalbh e tarsainn sràid a’ Mhoil a Tuath gun màill air a cheum, a’ dol gu dìreach gu Ceàrn Phercival. Iain Rochaidh, a’ gabhail seachad leis an each ruadh ’s a’ chairt, a chuala an èigheachd. Stad e, mar a stad iomadh neach eile a bha a’ gàdaireachd mun cuairt aig an àm. Agus chunnaic iad an t-iorcall duine seo a’ tilgeil a sheacaid, a’ truisigeadh a mhuinichillean, ag èigheachd nan creachan, a’ gealltainn briseadh ghèillean, fiaclan a thòin slugain. Agus chunnaic iad le iongnadh am fear a dh’adhbhraich a’ bhòilich a’ dùnadh suas a chòta ’s a’ tarraing sìos na h-aid. Agus dè thachair an uair sin cha robh duine a bh’ ann glè chinnteach. Ach gu robh Primo Carnera air a thòin flat fuar gun bhliam, a bheul fosgailt’, beul truisg.
“Thachair e,” ars Iain Rochaidh, “ann am priobadh na sùla. Ach ’s e man a dhùin e a chòta, suas gu a sgòrnan … sin rud.”
“Na mharbh e duine?” dh’fhaighnich mi dha mo mhàthair ’s mi piortachadh an teine ’s a’ tionndadh dheth an telebhisean, Dallas seachad.
“Bhiodh e tighinn a shealltainn air d’ athair,” thuirt i, “ ’s ag innse rudan dha nach innseadh iad dhòmhsa na dha boireannach sam bith. Co-dhiù, aon uair ’s mi ann, dh’innis e man a chunnaic e a dhealbh fhèin air postair ann anrailway station – cha chreid mi nach e ’nGrand Central Railway Stationann an New York: aodann fhèin am measg aodainn eile gha choimhead eadar an dà shùil. Agus sgrìobhte bha‘Wanted – hatless man’.”
Dìreach man naWesterns : ‘WANTED – Gun-totin’ FRANK MOLLOY. REWARD $1000 DEAD OR ALIVE. ’No‘DESPERATE DUDE MACGHIE’ .No‘Liver-eatin’ MACEACHAINN’ .Agus dealbh dhan duine, dubh na h-oidhche, nach do shèibhig bho chionn ceala-deug, le sùilean dubh agus molanan dubh a’ tighinn gu chèile, man duine à Càrlabhagh.
“Thug e dòrn,” ars ise, “dha fear a choreigin air an robh ad. Bha e na ruith, bròinean, sìos na steapaichean roimhe agus leag e e ’s chuir e ’n ad aige air a cheann fhèin, gha tarraing sìos toight gun fhios nach deigheadh aithneachadh ’s falbh leis. Cha chreid mi gun mharbh e e. ’S ann a thàinig e gu gàireachdainn dhaibh, d’ athair ’s e fhèin. ‘Hatless man. ’”
‘Illegal’a bh’ ann. Bha na Stàitean làn dhiubh, a’ dol bho àite gu àit’ a’ lorg obair. Bochdainn mhòr. Sheinn Bing Crosby, “Brother, can you spare a dime? ”Ach fhad ’s a bhiodh na h-overallsagad agus deise – dh’fheumadh tu an deise, sin co-dhiù, a’ dol chun a’ chommissioner a dh’iarraidh obair nach robh idir ann.
“Fiach smoc chan eil an seo,” thuirt iad ri fear à Tàbost. “Get the high speed back to Buffalo. ” ’S thug iad dha còta-mór, an geamhradh a’ dlùthachadh. Am fuachd. Cha robh aig Louis Armstrong na cheas ach ancornetagustuxedoa’ dol gu Chicago. Ach rinn a mhàthair cinnteach gum biodh nalong johnsair, an t-àite sin man am puinnsean eadhon san t-samhradh. Thàinig iad bho deas nan dròbhaichean a’ lorg bith-beò, thàinig Louis a chluich na trompaid, an toiseach còmhla ri a charaid, King Oliver, ’s an uair sin le a chòmhlan fhèin, chuala Chicago rud. ’S bha teas ann. Jazz music – ba-beh-doo-bop; New Yorkcuideachd làn dheth: Fats Waller air a’ phiàno, àmhailteach as a Waldorf ann an ceò namfags ;Duke Ellington ann a Harlem – na boireannaich air an t-sràid a’ danns, an gàirdeanan an-àirde, na tòinean aca:
“Hurry, hurry, hurry,
Take the A-train … ”
– Johnny Cornelius Hodges. ”
Agus sheinn Bing Crosby:
“Once I built a railroad,
Now it’s done.
Brother, can you spare a dime? ”
Na droch làithean a thàinig, cha robh air ach dèanamh às. Cha b’ ann gu Harlem no Chicago ach tuath dhan Talamh Fhuar, far na chuireadh cas air tìr an toiseach ’s iad a’ dòrtadh a-mach às a’ Mhetagama. Slàn, ma-tha, le New York ’s naparties: gheibheadh e lorg orra, Louis a’ cluich na pìob – cha b’ e Satchmo na dhrathars chlòimh ach Louis Thormoid Dhòmhnaill Ruaidh à Lìonal, a thill cuideachd ’s a thòisich a’ dèanamhlemonade ,Kola agusCream Soda,cha robh na b’ fheàrr, le briosgaid Ròigein. Thill mòran, eadar Toronto agus Detroit … b’ ann an Detroit a bha Toull, Dòmhnall Dhòmhnaill Tàilleir à Sgiogarstaidh, agus na bha siud a dh’Eithigean: Eithig Ailein Bhàin, aig an robh stocainnean sìoda agus brogan le cnuip àrd, size 7.Chan fhaca clann-nighean bheaga Sgiogarstaidh an leithid a-riamh, ’s bha fadachd am bàis orra gus am faigheadh iad air falbh ’s a dhol air mhuinntireas a dh’Ameireagaidh. Na stocainnean ud, le srianag dhubh unnta, agus brogan nan cnuip àrd, ’s mòr a bhiodh tu cunntadh.
Tèile a thill, Eithig Aonghais Bhig a’ Loch, ’s bha bùth aice ann an Tàbost às nach robh mòran sam bith ach tofaidhean-bò agus hama. Rudeiginich man bùth Dhòmhnaill Bhàin Aonghais Smiot as a’ bhaile seo fhèin. Nam biodh trì sgi’nn ann an sporan, dheigheadh tu na do ruith thuice a dh’iarraidh tofaidh-bò; ’s mura bitheadh, dheigheadh tu thuice co-dhiù a dh’fhaicinn Dhòmhnaill Bhàin leis an sgian mhòr a’ gearradh na hama. ’S chanadh e ris an nighean seo: “Dè man a thaToronto Number Twoan-diugh?”
B’ e sin a màthair, Màiri, bean Aonghais Shuathainn, bràthair dha Robert agus Doilidh air an tug mi iomradh. Chunnaic Aonghas am Metagama a’ seòladh a-mach seachad ma Ghob an Rubha, ’s thuirt e ri Iain Mòr, brathair-athar: “Bidh mis’ air an ath thè.” Agus bha – am Marloch, 1924.
Toronto Number One,b’ ise Mairi Rochaidh – Thimotaidh – piuthar dha Iain Rochaidh – a chunnaic an t-sabaid: A. MacDonald Junior v Primo Carnera, air an tug mi geàrr-iomradh, bu gheàrr am batal.
Chan eil fhios a’m an tàinig e tarsainn air na h-Eithigean ’s na
“Cha mhòr gun creidinn mo dhà shùil,” thuirt Louis rium, a dhà shùil air stad na cheann latha ’nGeneral Election ’s e cuimhneachadh. “Chaidh mi dh’Àird Dail,” ars esan, “le lod morghain go fear a bha togail taigh an sin. ’S cò bh’ ann ach esan …
‘ “Gu sealladh orm,” arsa mise, “cionnas air an dà shaoghal a landaig thu an seo? ”’
Cha b’ e siud a’ fàsach.
Fhuair e air soitheach gun fhiost dha duine: ‘stowaway’ – cha robh ’n còrr a dhìth air. Ach a-muigh meadhan an Atlantic, ’s e air a tholladh leis an acras, b’ fheudar dha a nochdadh fhèin.
Thuirt e gun obraicheadh e gus an ruigeadh iad – obair sam bith, gun thuarastal ach corran bìdh a chumadh beò e. ’S thuirt an caiptean ’s e ri freagairt gu robh sin glè mhath agus ri mholadh, ach gu tuaireapach gu feumadh esan a chur a làmhan nan ùghdarrasan aon uair ’s gum buaileadh iad doca ann am baile Lunnainn. Aon uair ’s gun bhuail iad doca, mus deach aon ròpa a cheangal, cha robh sgeul air. Cionnas agus ciamar fo ghrian nan speuran? Dèan thusa sin a-mach.
Agus bha e a-nis air ais. ’S bha an t-àite mar a bha e riamh: iodhlainnean is cruachan-mònach, crodh is caoraich agus coin a’ comhartaich; na fir nam brogan tacaideach a’ dalladh air an tombac, agus na boireannaich nanoveralls ,nam beannagan, ag radh: “Nuair a theid a’ phrais lit air, gleidhidh sibh na smugaidean sin agaib’ fhèin.”
Bha cuimhne aig Murdag agus Anna air an uair sin ’s iad nan clann-nighean òg: duine a bh’ ann an Ameireagaidh cho iongantach leotha.
“Cairstìona bheag, bha i dol fear nan casan às a dhèidh.”
“Bhiodh e a’ ruith suas is sìos bàrr a’ chladaich. Sinne as a’ choirc, gha choimhead. Bha càrdagan air.”
“Bha. Càrdagan gorm.”
“ ’S bhiodh e a’ leigeil anail ann an doc a’ Rosaich.”
Dh’fheumainn faighneachd dha mo mhàthair, mus dùineadh a sùilean: “Cò,” arsa mise, “bh’ as a’ Rosach?”
“Murchadh mac Dhòmhnaill Òig,” ars ise, “athair a’ Phàraig – carson a tha thu a’ faighneachd?”
“ ’S cà robh an doc as am biodh e?”
“An doc … bha, shìos ma bhàrr a’ chladaich, eadar Tangaideir is Tàisir. Gohon?”
“Dè bha e dèanamh anns an doc?”
“Ag ùrnaigh.”
“Ann an doc?”
“ ’S ann. Duine diadhaidh a bh’ ann, ’s bha feadhainn dhiubh as a’ latha sin a bhiodh ag ùrnaigh ann an docannan. MacRath Beag, bha ’n doc aigesan as an Druim Fraoich … seall a bheil snugar air.”
Agus smaoinich mi: am b’ ann an sin, a’ leigeil anail ann an doc a’ Rosaich, a thàinig an cùram air? Bhiodh e air innse nam bithinn air faighneachd – cò ’n duine a dh’fhuiling e nach innseadh? Roll on.Ach na b’ fheàrr, bhiodh e air innse mar a dh’èirich dha an Ameireagaidh, gun chàil fhàgail as, uncut – Thia, an leabhar a bhiodh agam: còrr air dà cheud duilleag co-dhiù, trì cheud, trì fichead ’s a naoi deug, ’s far am biodh beàrna lìonainn an-àird’ i, clachaireachd àlainn, breuganan ’ all.
Bha ’n teine cho teth … an geamhradh a-muigh, cha b’ e ’n geamhradh a bh’ ann acasan– Fats Waller na mo cheann a’ seinn:
“We ain’t got no place to go,
We ain’t goin’ to Buffalo,
No, no … ”
Iain Chai-land as an Talamh Fhuar ann an clàr-shnèap, greis beò air snèapan. Eadar iad fhèin is snèapan Shilibhidh …
Dh’fhaodainn a bhith air faighneachd: a liuthad triop ’s gun ann ach an dithis againn air Leac Bhàn Geodh’ na Muic, esan leis a’ haversack ,a’ plugadh chudaigean leis an fhaochag, dà dhubhan … Ach nach bu dùraig dhomh. Bha e diadhaidh: “ ’g aidmheil m’
An cùram sin.
“Hoigh!” thuirt mi rithe, mus tigeadh srann. Well, cha b’ e srann ach “Puh … puh … ” agus “ … puh”, dheigheadh e air do nut.
“ ’Eil iad air?” thuirt i. “Higgins.”
Leig mi dhi. Agus cho-dhùin mi as a’ cho-dhùnadh gun tigeadh e, an cùram, nuair bu lugha a shaoileadh tu:
crith ort as an dorchadas ’s tu fon chuibhrig, agus esan, an-àmhailtear, le ghàire gha do choimhead;
no mar chlach an cùl a chinn oidhche chiùin gealaich ’s tu le ceum socair leat fhèin a’ gabhail a-mach rathad Chnoc nan Cruach.
| title | B’ E ’n Uair E |
| internal date | 2015.0 |
| display date | 2015 |
| publication date | 2015 |
| level | |
| reference template | Caimbeul Sgeulachdan sa Chiaradh %p |
| parent text | Sgeulachdan Sa Chiaradh |