8
’S e boireannach làidir a bh’ ann an Anna NicLeòid, màthair Lili. Bha i làidir na bodhaig agus na h-inntinn, agus cha robh dà thaobh oirre – chanadh i an rud a bha i a’ smaoineachadh. Le a h-aghaidh aoigheil, fhosgailte, bha mòran ann mu a deidhinn a bha tlachdmhor. Ban-Sgitheanach a phòs Hearach. Bha Dòmhnall Iain air a bhith na phoileas ann an Glaschu airson deich air fhichead bliadhna agus nuair a leig e dheth a dhreuchd cho-dhùin iad gum biodh e math a dhol a dh’fhuireach a dh’Inbhir Nis. Bhiodh iad na b’ fhaisge air na càirdean anns na Hearadh agus san Eilean Sgitheanach agus cuideachd bha an dithis aca a’ smaoineachadh gur e baile math a bhiodh ann airson daoine a bha a’ fàs beagan sean mar iad fhèin agus a bha a’ leigeil dhiubh an dreuchd. Agus cuideachd bha an nighean aca air obair fhaighinn le buidheann leasachaidh sa bhaile agus dh’fhaodadh i fuireach còmhla riutha seach nach robh i pòsta.
Chan e baile ro mhòr a bh’ ann, ach an dèidh sin bha a h-uile goireas ann faisg air làimh, bùithtean, ospadail, dotairean agus an eaglais. Agus bha iad air taigh snog fhaighinn ann an sgìre a’ Chrùin. Chan e taigh ùr ach aon de na seann taighean cloiche faisg air Taigh-òsta Heathmount. Chaidh an taigh a thogail ann an linn Bhictòria agus bha e cho eadar-dhealaichte
Bha an ailtireachd na samhla air mar a bha a h-uile càil ag atharrachadh – coimhearsnachd is dàimh is daoine – iad a’ fàs nas faoine agus nas coma co-dhiù. Bha cuimhne aice a bhith a’ bruidhinn ri a mac mun dearbh chuspair nuair a bha e dhachaigh à Uganda, far an robh e na lighiche ’s na mhiseanaraidh.
“Tha fhios a’m, a mhàthair, tha sibh ceart; tha an dòigh-smaoineachaidh a th’ aig daoine a’ ceangal a-staigh ris an ailtireachd. Tha an ailtireachd na fhaileas den anam. Ach chan urrainn dhuinn an cloc a chur air ais.”
“A bheil t-anam a’ fàs faoin agus aotrom cuideachd?”
“Chan eil daoine fiù ’s a’ creidsinn gun bheil anam aca.”
Thuirt e sin agus fios glè mhath aige gun robh i fhèin agus athair gu math traidiseanta nam beachdan. Bha an corp agus an t-anam ann a chaidh a chruthachadh le Dia agus bhiodh an t-anam a’ dol a nèamh no a dh’Ifrinn às dèidh a’ bhàis.
“Tha a’ bhuil,” thuirt i, agus bha a h-aodann a’ cur an cèill cho leamh ’s a bha i mu mar a bha an saoghal ag atharrachadh timcheall orra. Bhiodh i tric a’ smaoineachadh air ais gu làithean sona a h-òige anns an Eilean Sgitheanach nuair a bha a h-uile càil cho seasmhach agus cho cinnteach. A-nis bha a h-uile dad a’ tuiteam às a chèile. Nuair a ghluais iad a dh’Inbhir Nis o chionn còrr agus dà bhliadhna air ais bha i coimhead air adhart ris an
Bha còrr is bliadhna gu leth on latha a thachair e, on latha a chaill i an caraid a b’ fheàrr a bh’ aice san t-saoghal mhòr, an leannan a bh’ aice bho làithean a h-òige. Chan fhaigheadh i seachad air gu bràth. Bha fios aice air sin. Bhiodh i an-còmhnaidh ga ionndrainn. Ach bha tìm na lighiche agus bha an creideamh a bh’ aice na dhaingneachd dhi agus bha Dia na chòmhnadh agus beag air bheag bha am pian ’s an t-ionndrainn air a bhith a’ lùghdachadh beagan, ged bu bheagan e.
Ach a-nis bha i air a bhith aig tiodhlacadh eile agus ge b’ oil leatha cha b’ urrainn dhi na deòir a chasg. Cha b’ e dìreach am bàs fhèin ach an suidheachadh a bha a’ cuairteachadh a’ bhàis. Bha Daibhidh na sheasamh ri a taobh anns a’ chidsin. Chuir e làmh air a gualainn airson a cofhurtachadh. Cha robh esan e fhèin a’ tuigsinn a’ ghnothaich idir. Bha e fhèin agus a phiuthar, a bha dà bhliadhna na b’ òige, air a bhith glè fhaisg aig a chèile nuair a bha iad a’ fàs suas. Agus ged a bha iad air fàs na b’ fhaide bho chèile, gu h-àraidh nuair a chaidh e a-staigh airson na ministrealachd, bha iad gu math càirdeil gach uair a choinnicheadh iad. Agus bha spèis aige dhi. Bha e an-còmhnaidh dhen bheachd gun robh i glic na dòighean agus balaisteach, ged a dh’fhaodadh i a bhith gu math spòrsail cuideachd. Cha b’ urrainn dha a chreidsinn nuair a chuala e gun do chuir i às dhi fhèin.
“Tha mise coltach riut fhèin, a mhàthair,” thuirt e mu dheireadh. “Chan eil mi a’ tuigsinn carson a chuireadh Lili às dhi fhèin. Chan eil e dèanamh ciall.”
“Chan eil fhios agadsa air a leth ... ,” fhreagair i agus a guth a’ briseadh.
Thug e a làmh far a gualainn agus sheas e air a beulaibh. Choimhead e oirre gu ceasnachail. “Dè tha sibh a’ ciallachachadh?”
Chuimhnich i mar a fhuair i a-mach an toiseach mun dol a-mach a bha aig an nighinn aice. Mar a dh’inns banacharaid às an Eilean Sgitheanach a bha a’ fuireach an Inbhir Nis agus aig an robh nighean a bha ag obair aig CML mu Lili dhi; mar a bha i a’ dol a-mach le daoine pòsta. Ise a chaidh a thogail fon t-Soisgeul. An sìol a chuireas duine ...
“Thainig atharrachadh mòr air Lili bhon latha a thòisich i ag obair san àite ud ... ”
Bha sùil gheur aig a mac oirre.
Lean i oirre. “Chan e atharrachadh ach cruth-atharrachadh. Sguir i a dhol dhan eaglais. Thaobh i ri saobh-chreideamhan, ach chan e sin uile ... ”
Stad i. Bha am pian a’ sealltainn gu soilleir na h-aodann. Sheall e oirre le truas agus co-fhaireachdainn. Chuir e a làmh air a gualainn a-rithist. “Tha fhios gu bheil seo doirbh dhuibh ach ma tha fios agaibh carson a rinn i seo, innsibh dhomh.”
Dh’inns i dha a h-uile càil a bha fios aice air. Mar a chuala i bho Oighrig NicDhòmhnaill gun robh Lili a’ dol a-mach le fear Crombie a bha na Cheannard air a’ Chomann, gun robh i a’ dol còmhla ris airson faisg air bliadhna agus an uair sin gun robh i a’ dol a-mach le fear Iain Murchadh MacLeòid, a bha na Oifigear a’ Chultair no rudeigin neònach mar sin. Ach ’s e an rud bu mhiosa, thuirt i ris, gun robh an dithis aca pòsta.
Sheas a mac aig an uinneig a’ coimhead a-mach air a’ ghàrradh
Nuair a chuala e an toiseach gun robh a phiuthar air i fhèin a mharbhadh, cha b’ urrainn dha a chreidsinn. Lili a’ dol ga marbhadh fhèin, cha ghabhadh e a bhith. Ach ’s e a mhàthair fhèin a bha air ceann eile a’ fòn agus chan innseadh ise breug gu bràth, gu h-àraidh mu rud mar siud. Fhuair e plèana gun dàil a Lunnainn agus an uair sin gu Inbhir Nis. Bha deireadh-seachdain duilich air a bhith aige fhèin ’s a mhàthair ach bha iad trang cuideachd. Ag ullachadh airson an tiodhlacaidh agus daoine a’ tighinn chun an taighe ag ràdh cho duilich ’s a bha iad mu Lili, oir bha mòran dhaoine measail oirre agus i cho faisg agus cho càirdeil.
Bha e an-còmhnaidh doirbh aig àm mar seo fios a bhith agad dè chanadh tu ri daoine agus bha a’ cho-fhaireachdainn a bha aca riut ga dhèanamh nas duilghe buileach. Bha seo gu h-àraidh fìor a thaobh a mhàthar. Bha i air a bhith a’ dèanamh tòrr gal. Ged nach robh e a’ smaoineachadh oirre riamh mar thè a bhiodh a’ caoineadh. Bha an naidheachd mu dheireadh a bha seo, gun robh a phiuthar a’ dol a-mach le fireannaich phòsta na bhriseadh-dùil mòr dha. Agus bha rudeigin ann air cùl inntinn a’ dèanamh dragh dha, agus cha b’ e a-mhàin gun do mharbh i fhèin no eadhon gun robh i a’ dol a-mach le daoine pòsta. Cha b’ e, cha b’ e sin a bh’ ann ach rudeigin eile ach cha b’ urrainn dha a chorrag a chur air.
Smaoinich e gur dòcha gur e e fhèin a bh’ ann. Uaireannan nuair a bhiodh rud uabhasach a’ tachairt ann am beatha duine, bhiodh e a’ cur fiaradh air an inntinn. Bha fios aige gun robh a thaobh a-staigh na bhrochan agus a-nis bha an naidheachd uabhasach a bha seo ann bho a mhàthair.
Thionndaidh e thuice bhon uinneig. “Tha mi duilich,” thuirt e. “Tha sin ga dhèanamh nas miosa, gun robh i mar sin.”
Choimhead e oirre agus a sùilean cho dearg. “Dè a rinn mi ceàrr?” thuirt i. “Dè, a Dhaibhidh, a rinn mi ceàrr?”
Rug e oirre na ghàirdeanan agus dh’fhàisg e thuige i. “A mhàthair, a mhàthair,” thuirt e cho còir socair ’s a b’ urrainn dha, “na bi a’ cur na coire idir, idir oirbh fhèin. Chan eil fhios againn dè as coireach gun do thachair seo, ach bithibh cinnteach à aon rud, cha b’ e ur coire-se a bh’ ann idir.”
Às dèidh sin a ràdh, chaidh an dithis aca balbh. Chùm iad grèim air a chèile airson greis, a’ faighinn cofhurtachd bho bhith an glacan a chèile. Bha iad mar sin nuair a sheirm clag an dorais. Leig a mac às a mhàthair agus chaidh e air a shocair chun an dorais aghaidh. Cò bha seo a-nis? Carson nach fhàgadh daoine aig fois iad, co-dhiù airson latha no dhà?
“Gheibh mi fhìn seo,” thuirt e ri mhàthair. “Theirigeadh sibhse dhan leabaidh airson greis. Chan eil adhbhar sam bith ann dhuibh bruidhinn ri daoine. Siuthadaibh.”
Chaidh i troimhe dhan t-seòmar-cadail, toilichte gun robh a mac cho cùramach mu a deidhinn. Cha b’ urrainn dhi dèiligeadh ri duine sam bith anns an staid san robh i.
| title | 8 |
| internal date | 2010.0 |
| display date | 2010 |
| publication date | 2010 |
| level | |
| reference template | Caimbeul Teas %p |
| parent text | Teas |