6 MÜLHAUSEN AGUS ALABÀMA

Duine sam bith a chunnaic Barrags nan Camhshronach am baile Inbhirnis mar a bhà iad, tuigidh e nas fheàrr an dealbhachadh a ni mise air an àite-fuirich againn ann a Mühlhausen. Bha na togailaichean na b’ aird e — coig no sia do stòiridhean — agus iad ceithir — thimchioll na sguair anns a robh bonn do chlachan càsaichte, no mar a theirear sa bheurla “Cobble-stones.” Tha mi dén bheachd gur e Barrags shaighdearean a bh’ annta, ged a bha iad a nis nan cairtealean do phriosanaich — cogaidh. ’S ann troimh aon gheat mór iaruinn a gheibheadh neach a mach no stigh ann, agus mar a bhiodh nádurra, bha dà shaighdeir ghearmailteach air geàrd a dh’ oidhche ’s a latha taobh a muigh a gheata. Bha tomhas math do chomhfhurtachd againn a’ so, le deagh leapannean — trì os cionn a cheile. Cha robh am biadh cho pailt, ach bha parsalean na crois-dheirg againn, ’s mar sin, gu ìre mhath, cha robh sinn an taing.

Mar a thachras an comhnuidh far am bi grùnn dhaoine cruinnichte, bi cuideiginn na measg a bhios a seasamh a mach eadar — dhealaichte bho chàch ann a seòl sònraichte air choireiginn. Bha am fear ris an abradh mid “Alabàma” air fear dhiubh so, agus bu mhath leam iomradh a thoirt airsan gu h’ àraid anns a chùnntais so.

’S ann a Amerigaidh a bha “Alabama” agus tuigidh sibh gur ann a a’ stait a tha dol fo’n ainm sin anns na Stàitean. Aonaichte a chaidh a bhreith is àrach.

’S e “Tom Jones” a b’ ainm nàdurra dha, ach ged a dh’ ainmicheadh neach anns an doigh sin e, cha tuigeadh duine có bh’ air a chiallachadh mar a canadh tu “Alabama.” Mu bha duine no creutair do sheòrsa sam bith a toirt cìnn ghoirte agus trioblaid-inntinn dha na gearmailtich be sin

‘Alabama.’ Ged a bhiodh e a deanamh glaoic agus dearg amadan dheth fhein mar bu trice, ’s e duine air leth eòlach agus fiosrachail a bh’ ann ’s cha’n fhaca mi fear eile a bheireadh a char as.

’S ann anns na “U.S. A. Marines” a bha Alabama an toiseach. Theich e as a bhuidhean ainmeil sin bliadhna no dha ro ’n chogadh, agus chaidh e tarsuinn na crìche do Chanada. Ghabh e an uair sin anns an arm Chanàdianach, agus b’ ann còmhla riutha-san a thàinig e nall aig toiseach a chogaidh, ’s chaidh a ghlacadh aig Dieppe.

Bha mi fhin ’s e fhein gu math mór aig a cheile, agus cha b’ ann air nithean faoin a bhiodh mid idir a seanachas, oir bha fiosrachadh is tuigse aig Alabama a bha os cionn a mhór chuid. Chanadh e rium fhìn — “If you want to play the fool, Mac, you must play him to perfection, ”agus gu dearbh dheanadh esan sin. Leigeadh e air gur e dearg amadan a bh’ ann.

Bha e dol a mach gu camp-oibreach a “Mühlhausen” comhla ri buidhean eile agus aig a gheata, ’s ann a thoisich mo liagh air caoineadh ’s air lasagaich, ’s a g’ iarraidh tilleadh a dh’ fhàgail beannachd is pòg aig a chommandant. Thìll fear dheth na geàrd còmhla ris, ’s e tachus a chinn, ’s chaidh thu Alabàma suas chun a chommandant ga phògadh ’s ga phlapaigeadh, ’s a g’ iarraidh fuireach far a’ faiceadh e gach latha e. Cha b’ urrainn dhaibh a bhi strì ris ’s chaidh fhàgail as an deaghaidh.

Bha Alabama còmhla rium cuideachd ann a’ “straf-Lagar” “Masbach.”

Bha e g’ obair ri mo thaobh fhin a lionadh bara chlach, agus latha bha so, thàinig e nall far a’ robh mi.

“Now. Mac, ”ars’ esan, “you must play this one with me. I’m going to throw a fit. I’ll make it look very realistic, foaming at the mouth accompanied by violent convulsions. You will rush over to me and call for help. ”

“Gle cheart,” arsa mise.

Nuair a bha an gaffair a coiseachd faisge dhuinn, bha mi

fhìn a cumail sùil gheur air Alabama, feuch cuin a bha ’n “tubaist” a dol a dh’ eiridh dha.

Chuala mi sgiamh; chunnaic mi Alabama ga bhualadh fhein ’s an eabar ’s anns a chlàbar puill ri taobh a bhara. Leum mi nùll, ’s dh’ eubh mi dha ’n ghaffair tighinn gam chuideachadh. Thàinig e.

Bha cop geal mu bheul Alabama ’s e ga luairgneadh fhein ’s a pholl. Chlisg an gaffair. Cha robh fios no fàth aige-san gun do chuir Alabama cnap siabain na bheul agus gur ann bhuaidhe sin a bha ’n cop geal so a brùchdach a mach troimh lipean. Dh’ eubh mi fhìn air fear no dhà eile bha faisg a làimh, agus thuirt mi ris a ghaffair gu feumamaid Alabama a thoirt air ais chun a champa. Thug sinn an toiseach dha ’n “hut” bhig far am biomaid a gabhail nam piosan arain e, agus shin sinn air a bhòrd e. Thug e leth-uair an uaireadair mun do dheònaich e tighinn mun cuairt, agus an uair sin cha robh fios aige — ma b’ fhior — càit’ a’ robh e. Chaidh mi fhìn is fear eile air ais comhla ris chun a champa, agus cha tàinig oirnn tighinn a mach a’ feasgar sin tuilleadh.

Bha e maduinn eile ann a Masbach a gearain gu robh e uamhasach dona le “piles,” agus a g’ iarraidh chun an dotair. Cha d’ fhuair e taing bho na gearmailtich, agus chiureadh air a rathad dha ’n chuarraidh còmhla rinn e. Ach bha Alabama a coiseachd agus a dhà chois cho fada mach bho cheile ’s a ghabhadh iad cur, agus nuair a chunnaic an geàrd e ’s e dhol dheth fhein a gàireachdaich a rinn e, ’s thill e Alabama air ais a stigh.

’S e esan cuideachd a dh’ ìnntrig an dòigh a bhi bualadh do ghlùine le pocan beag lan saluinn. Le cumail air a so an dràsda ’s a rithist fad oidhche mun rachadh tu chun an dotair, bhiodh at mór nad ghlùin ’s a mhaduinn, agus gheibheadh tu latha no dhà dheth bho obair gus a’ rachadh an t-at sios. Dh’ fhaodadh duine an t-at a chumail suas na ghlùin cho fad ’s a thogradh e. Co aig tha fios nach e na fhuair mo ghlùinean sa do bhuìllean bho’n phocan saluinn a

dh’fhàg cho goirt an diugh iad!!

Nochd e dòigh eile air an car a thoirt as na dotairean, cuideachd, ’s e sin cnap beag do phàipear-airgid (silver paper) a chagnadh nad bheul agus an cnap beag, no ’s dòcha dhà dhiubh, a shluigeadh mun rachadh an “X-Ray” ort. Bha so a sealltainn air an dealbh, agus a deanamh follaiseach gu robh “ulcers” air do stamaig.

Cha robh dad ri ionnsachadh do dh’ Alabama. Chaidh a chur a mach a Mühlhausen turas gu Meinn shaluinn. Cha rachadh esan sios gu h’ iosal gun an companach leapadh a thoirt leis — an guitar. Thòisicheadh e an sin ri cluich dha na gearmailtich, agus mar a bha nadurra gu leòr, cha robh so mì-thaitneach idir leis na gearmailtich, a g’ éisdeachd ri òrain “Hill-Billy” Ameriganach, ach cha robh e còrdadh ris na gaffairean. Nuair a chaidh an “guitar” a bhacadh air Alabama, cha bhiodh e ach a caoineadh anns a mheinn fad a’ latha, ’s bha e na bu lugha dragh is trinnleach Alabama agus an ‘guitar’ a thilleadh an taobh as an tàinig e — gu Mühlhausen.

Bha còmhlan-ciùil anabarrach math air a cur air bonn ann a Mühlhausen. B e fear Sassunach do’n ainm Dick Tanner agus gille Albannach d’on ainm Jimmy MacFarlane an dà phriomh cheannard a bh’ oirre. Chaidh roinn mhath de na h’ innealean-ciùil fhaotinn troimh an chrois-Dheirg, agus cuid eile dhiubh a cheannach sa Ghearmailt fhein. Bha suas ri siànar fhear anns a chòmhlan-ciùil, agus inneal air leth aig gach fear agus abair thusa gu robh pailteas do luchd-eisdeachd ann nuair a ghleusadh “Dick Tanner’s Band.”

A thaobh ’s nach e camp-oibreach a bha ann a Mühlhausen, faodar a thuigsinn nach robh am biadh cho math no cho pailt. Mar sin ’s ann ri parsalean na crois-Dheirg a bha beatha gach aon an crochadh, measgaichle ris a bheagan a bhiodh ga roinn oirnn do bhiadh na dùthchadh. Ach fhuair mi fhìn agus gille “Tich Ellis” a Norfolk dòigh air ar cuibhrionn bidhe a leasachadh gu ìre mhath.

Nuair a rachadh ar cur a mach air pàirti-oibreach timchioll a bhaile — rud a thachradh an dràsda ’s a rithist nam biodh buidheann sam bith sa bhaile a g’ iarraidh luchd-oibreach, bhiodh mid an comhnuidh a forfhais air fear a sud ’s a so an deanadh iad iomlaid airson crogan cofaidh no chocolàt no dad sam bith dòn t-seorsa sin. Anns an dòigh so fhuair sinn an an caraibh aon ghearmailteach sònraichte a bha sinn a g’ uisneachadh na fhear-meadhoin eadar sinn fhìn agus margadh gu math torach, se sin mar a theireadh iad ’s a bheurla“Black Market. ”Gheibhinn dusan ubh air son crogan cofaidh agus lof do dh’ aran seagail air son bàr no dhà chocolàt. Faodaidh gu robh an gearmailteach e fhein a faighinn dà dhusan air a chrogan cofaidh, ged nach robh sinne faighinn ach aon dusan, ach bha sinne pàighte gu leòr Bha esan cho dligheach air beagan profaid a dheanamh anns a mhaláirt ’s a bha sinn fhìn. ’S ann dhà-san bu mhotha cunnart nan tigeadh a chùis a follais: cha ’n fhaigheadh mide ach peanas beag air choireiginn, ach bhiodh esan an cunnart a bheatha chall.

Ach cha ghabh a nàdar daonnda cìosnachadh gu tur. Ged bha an cunnart so ann, agus sluagh no dùthchadh air an cumail sios fo dhòrn iaruinn riaghladh na Nazi’s, bha fear a sud ’s a so a bhristeadh air a lagh nam biodh a bheag no mhór do bhuannachd aige ri fhaotinn as. Bha is bi cùisean mar sin fhad ’s a bhios aig a chinne-daonnda ri an aran a chosnadh le falus am bathaisean ’s an gruaidhean.