Am Measg Nan Cudaigean

Le DOMHNULL GRANND

BHA sgioba iasgaich againne cho math ri gin an Camuschrann. Bha sin air a dhearbhadh an dà dhòigh, an snas leis an do làimhsich sinn am bàta, agus an t-iasg a bhiodh againn a’ tighinn dhachaidh. Chan innseadh sgiobachan nam bàtaichean eile riamh dé na fhuair iad, ach bha a’ chùiltearachd sin an còmhnuidh ’na dhearbhadh dhuinn nach d’fhuair iad uiread ruinne.

Cho math ’s gan cleitheadh na fir àireamh an éisg, cha b’ urrainn do na boireannaich a chumail aca fhéin, agus mar sin gheibheamaid forfhais air an là-rne-mhàireach. An corra uair a rinn iad an gnothach oirnn, bha an triùir againne riaraichte gum b’ann le seòrsa de bhuidseachd a fhuair iad làmh-an-uachdair, agus bha an smuain sin ’na shòlas nach bu bheag dhuinn.

Chan eil math dhomhsa bhith ro abartach mu’n chùis, oir cha robh mi aig an ám ud ach ’na mo bhalach, an deidh tighinn gu aois a bhith air mo mheas mar aon de’n sgioba mi fhìn. Bha deagh bhàta againn co-dhiùbh; bhuineadh e do Eachann Mór fhéin, duine sgairteil aig an robh mór-chliù mar sheòladair is mar iasgair. Bha e air Astràilia a ruigheachd iomadach uair. Chuir e Rudha na h-Adharc fodha barrachd is aon uair. Ciamar a dh’fhàg sin e na b’ fheàrr air iasgach shaoithean an Loch Chamuschrann, chan aithne dhomh, ach chan eil teagamh nach tug a chuid siubhail àite sònraichte dha am measg iasgairean a’ bhaile.

Mar sin b’ e urram mór a bh’ ann dhomhsa a bhith am bàta Eachainn. Gu dearbh b’ e sòlas do-thuigsinneach a bhitheadh ann a bhith am bàta sam bith aig an aois ud. Nach e mo chridhe a bheireadh an leum as, is mi ri obair na bochdainn ud, a’ bhuachailleachd, nuair a chithinn Eachann a’ tighinn is na fuaidreagan aige fo achlais, is a theireadh e, “A bheil thu a’ tighinn?”

Bha nì àraidh a’ foillseachadh gum b’ e Eachann am prìomh

sheòladair anns a’ bhàta againne—b’ ann aige a bhiodh na slatan. Anns na bàtaichean eile chitheadh tu fear mu seach an dràsd ’s a rithisd a’ fàgail an ràimh agus a’ gabhail speil anns an deireadh. Cha robh sin a’ tachairt uair sam bith anns a’ bhàta againne.

A nise, chuireadh an t-eadar-dhealachadh so friamh a’ chòmhstri am bàta sam bith, oir b’ e suidhe aig na slatan riamh an t-saothair a b’ inntinniche na bhith fad an fheasgair aig na ràimh.

Tha mi cinnteach gun canadh am misionaraidh còir rium gu bheil feum anns a h-uile seòrsa obair, agus gu bheil urram co-cheangailte ris an obair as ìsle. ’S dòcha gu bheil am fear a tha ’na thàmh a’ smaoineachadh gur e fhéin as fheàrr air an stiùir. Tha sin a’ ciallachadh, tha mi cinnteach, nach deanadh am fear a tha ’na thàmh feum an t-saoghail air an stiùir. Bitheadh sin mar a bhitheadh, gun eas-urram sam bith a thoirt do’n mhisionaraidh, bha mise an uair ud, agus tha fhathasd, dhe ’n bheachd gum bu chòir am fear a tha ’na thàmh greis fhaighinn air an stiùir, agus am fear a tha ag iomramh greis fhaighinn aig na slatan. Dh’fhàg am misionaraidh agus Eachann Mór tìr nam beò o chionn iomadh bliadhna, agus tha mi cinnteach nach cuir mo bheachdan faoine-sa dragh orra tuilleadh.

A’ chiad turus a chaidh mise a mach am bàta Eachainn Ruaidh, bha mi ro bheag airson iomramh. Bha mi ’nam ghiobal anns an deireadh agus greim agam air aon de na fuaidreagan. Gheall Calum Peutan dhomh, car le faoineas, mar gum b’e a ghnothach-san a bh’ ann, nam beirinn air iasg gu faighinn dhomh fhìn e. Fhuair mi dà liùtha bhrèagha, agus cha d’ rinn mo chompanaich an aon mhearachd a rithisd.

Dà bhliadhna eile agus leig Domhnull Uilleim seachad an t-iasgach buileach. Dh’fhas e fhéin no a bhean ro dhripeil mu obair na cruite, gus mu dheireadh an do sguir e a thighinn. Bha mise mar sin air m’ àrdachadh an inbhe agus bha ràmh agam dhomh fhìn. An rud a bu chudthromaiche, bha m’ earrann a’ dol dhachaidh uiread ri càch.

Mhair so seachdain no dhà. Bhon a chaidh leam cho math, carson nach deanainn na b’ fheàrr? Carson nach fhaighinn tac aig na slatan?

Gòrach ’s mar a bhà mi, cha robh mi a’ dol a dh’ iarraidh cead air Eachann Mór. Ach aon là, chuir mi mo chomhairle ri Calum Peutan. Bha sinn a’ tighinn a mòine an Tota Chloiche. “Ni e deagh oidhche iasgaich a nochd,” arsa mi fhìn. “Thu fhéin is d’ iasgach,” fhreagair Calum, “chan eil nì ’na do cheann ach iasgach.”

A nise thainig e ’nam cheann-sa uair no dhà gum faodadh Calum sguir dhe ’n iasgach mar a rinn Domhnull Uilleim. Chuireadh sin a’ mhì-shealbh air a’ ghnothach uile gu léir. “Cha toigh leibh an t-iomramh,” arsa mise, car mar gum bitheadh co-fhaireachadh agam ri Calum. “Carson nach fhaigheamaid greis an urra aig na slatan?” Bha dùil aig Calum gum b’ ann as mo chiall a bha mi. Bha aon aobhar agus dà aobhar aige. B’ ann le Eachann Mór am bàta; bha e ’na sheòladair barraichte; bha e èasgaidh aig na slatan; bha e ris an obair fad nan ochd bliadhna a bha Calum còmhla ris. Ach cha robh Calum cho gorm. “ ’S tu fhéin,” ars esan, “a tha ag iarraidh greis aig na slatan.”

A dh’ innseadh na fìrinn, dh’iarradh Calum air mo sgàth-sa rud nach iarradh e air a shon fhéin, agus aig a’ cheann thall, dh’aontaich

e gun deanadh e oidhirp am feasgar sin fhéin nam faigheadh e leisgeul idir.

Bha feasgar iasgaich air leth ann, deireadh reothairt, pìos lìonaidh aig seachd uairean, aidhireag de ghaoith an iar-eas. Chuir sinn a mach am bàta bho chùl Sgeir nan Caorach. “Tha deagh sheòl-mara againn a nochd,” arsa Eachann Mór, is e a’ cur a mach a’ chiad slat gu sgiobalta aig ceann Eilean A’ Sgadain. Bha na cóig aige a muigh mun d’ ràinig sinn Port a’ Chaladh, agus chuir e a mach na fuaidreagan aig Sgeir na Ceàrdach.

Thog e dà smalag aig Leac an Dùna agus aig Bogha na Seana Chreig bha iad a’ gabhail cho math is gun tug sinn sgrìob eile oirre.

Cha robh so ro ghealltanach. Mar a b’ fheàrr an t-iasgach ’sann a bu duilghe a bhitheadh e do Eachann Mór na slatan fhàgail. Chan e nach fhaodadh iomraichean raga móran millidh a dheanamh air an iasgach nam biodh mìorun fo ’n aire; cha robh dad dhe ’n spiorad sin annamsa, gun tighinn idir air Calum. Dh’fhaodainn-sa gun teagamh buille a chall nam biodh an t-iasg a’ leum air na slatan, agus thionndaidheadh Eachann le spochadh, “Cumaibh rithe, illean, cumaibh rithe.”

Chaidh sinn timcheall Rudha an Tuirc agus ràinig sinn an Fhaoilinn. Cha b’ fhada gus an robh an t-ám againn tilleadh dhachaidh. Bha crochadh na poite againn mar thà agus greis iasgaich romhainn fhathasd.

Chunnaic sinn bàta Ean Ruaidh aig Rudha an Tuirc. Bha spàglaich neo-iomchuidh a’ dol air adhart. “Dé an ùpraid a th’ orra sud,” arsa Eachann gu sgaiteach. “Tha Iain Ruadh a’ dol a dh’iomramh” arsa Calum. “Mur a toir e ’n aire, bithidh e thar na cliathaich,” arsa Eachann.

Bha sinn air ais aig ceann an Oib agus corra fhear a’ leum air maghar fhathasd. “Dé tha ceàrr air ur làimh,” arsa mise ri Calum, is mi cho mór as mo sheòltachd fhìn. “O, gheàrr mi ris a speal i,” fhreagair Calum, ach bithidh i ceart gu leòir.” “Gabhaidh mise an dà ràmh,” arsa mise, rud a dh’fhiachainn ris cuideachd, nam b’ e ’s gun cuireadh am Freasdal a leithid ’nam char.

Chaidh sud troimh chraiceann Eachainn Mhóir fhéin. “So,” ars esan ri Calum “tiugainn a nuas is thoir dhomh fhìn an ràmh.” ’S gann a chreidinn gu robh e fìor. Rinn Calum beagan gorachail ’na sgòrnan, mar nach biodh e deònach a bhith air àrdachadh gu a leithid so a dh’inbhe. Bha mi dìreach a’ smaointeachadh gun cumadh e air ro fhada a’ diùltadh nuair a chunnaic mi a ràmh a’ tighinn a stigh agus Calum ag éirigh ’na sheasamh. “Glan,” thuirt mise rium fhìn, “thig mo sheal-sa aig na slatan an ùine ghoirid, an ath-oidhch, ’s dòcha, co aig a tha fios.”

Bha an là a’ ciaradh agus bha mise an dòchas gun tigeadh iasg an rathad Chaluim mum fàsadh e ro anmoch. Cha mhór nach do dh’éigh mi nuair a thòisich an t-slat a b’ fhaide muigh a’ crith agus a’ bragadaich air beul a’ bhàta.

Thog Calum i le sitheadh uamhasach. Leig e as i nuair a chunnaic e iasg air an ath te, agus air an ath te a rithisd. Chùm mi orm le buille shocair coltach ris an fhear stòlda a bha mu’m choinneamh. Thill

Calum gu’n chiad shlat, ach bha an t-iasg air falbh dhith. Thog e an dara te. Cha chailleadh e am fear so. Chaidh an t-iasg seachad os ar cionn agus chuala sinn an sgleog a rinn e air an uisge air thoiseach oirnn.

“ ’Se rionnach a th’ann,” arsa Eachann Mór, “gabh air do shocair e. Cha b’e an t-àgh a chuir rionnach an àite saoithein rathad Chaluim. Thog e slat eile. Bha na driamlaichean a nise air suaineadh. Cha robh dòigh air an toirt as a chéile.

Mu dheireadh thug e slat is driamlach is iasg a stigh, a’ gabhail air a shocair. Bha e ag ionnsachadh mar thà. Ach cha d’rug an làmh cheàrr air an driamlaich a’ chiad turus. Chunnaic mi sealladh de rionnach a’ dol seachad air mo lethcheann agus air an rathad air ais dé rinn e ach laighe gu socair air gualainn Eachainn. Bha sàmhchar mhì-nàdurra anns a’ bhàta. Cha do shaoil mi riamh roimhe gu robh am bàta cho cumhang. Aig a’ cheann thall tharruing Calum an driamlach agus thuit an rionnach am broinn a’ bhàta. Cha robh aige fiù is an dubhan a thoirt as. Air son nan slatan eile cha robh air ach breith orra ceart còmhla agus an slaodadh a steach do’n bhàta.

Ma bha na driamlaichean air an toinneamh roimhe bha an truaighe buileach a nis orra. “So” arsa Calum, “ ’s fheàrr dhut fhéin am pasgadh, Eachainn.”

Dh’éirich Eachann gun aon fhacal agus chaidh e sìos gu’n deireadh. Cha deachaidh na slatan a réiteachadh an oidhche ud; b’fheudar fuireach gu solus latha.

Bha sinn a muigh ag iasgach a rithisd, sinn a bhà. Bha mi riamh de’n bheachd. agus cha chuir duine as mo bharail mi, gun do thoill Calum aon oidhirp eile co-dhiùbh leis na slatan.

[Sanasan]