An Oidhche Bha I Sileadh A’ Bhrochain

[’Sann aig Lachlann Macleòid, a Barraidh, a tha a nis a’ fuireach ann an Glaschu, a chuala mi an sgeulachd éibhinn so, is chuir mi air pàipear i dìreach mar a dh’innis esan i. —FIONNLAGH DOMHNALLACH. ]

CHA bu toigh le duine sam bith na bàillidhean. Ach, co-dhiùbh, bha aon chailleach ann am fear dhe na h-eileanan a bha gu math fada am mach orra—air na bàillidhean. Agus bha i sìos leis a’ mhàl—bha dha no trì de bhliadhnachan air a dhol seachad nach do phàidh i sgillinn ’s bha eagal oirre, an uair a thigeadh am bàillidh, gun cuireadh e mach as an tigh i.

Co-dhiùbh, latha bh’ ann an so, thainig i dhachaidh— ’s cha robh aice ach gille nach robh sian de dhòigh ann, bha e car faoin dheth fhéin— ’s thubhairt i ris . . . .

“Tha ’m bàillidh san ath bhaile an diugh; bithidh e ’n so am màireach, agus bithidh sinn air ar cur a mach as an tigh agus as an fhearann cho cinnteach ’s a tha sinn ann an so.”

“ ’Se naidheachd bhochd tha sin, a mhàthair” ars’ esan.

“ ’Sè” ars ise “ach tha ’m bàillidh a’ tighinn an nochd, air feadh na h-oidhche, agus theid thusa agus bheireadh tu leat an gunna—agus cuiridh mi fhéin an iurchair ann mun fhalbh thu—agus theid tha dha leithid so a dh’àite agus nuair a bhios am baillidh a’ dol seachad ort, dìreach marbh ann an sin e.”

“Ceart gu leòir” ars esan.

Nuair thainig an oidhche, thug a’ bhantrach an gunna làn dh’an ghille agus dh’fhalbh e agus ràinig e’n t-àite bha so, ’s cha robh e fada ann ’s an oidhche air dorchnachadh, nuair a thainig am bàillidh ’s as an dol seachad a bh’ aige chuir e crìoch air a’ bhàillidh. Cho luath ’s a chuir e crìoch air a’ bhàillidh thill e dhachaidh.

Ach, co-dhiùbh, nuair a dh’fhalbh esan, dh’fhalbh ise agus chuir i air poit bhrochain agus rinn i làn na poite de bhrochan, agus nuair bha i a’ smaoineachadh a bhiodh esan air tighinn faisg air an tigh—bha craobh goirid dh’an tigh—agus dhìrich i suas air a’ chraoibh agus shuidh i air meangan ann an sin, agus a’ phoit aice, agus nuair a bha esan a’ dol seachad thòisich i ri sradadh a’ bhrochainn an sud ’s an seothach— ’s a’ bualadh airsan ’s a’ bualadh anns a h-uile àite.

Co-dhiùbh, chaidh esan dhachaidh ’s cha robh ise a stigh idir, ach ghabh i car ma chnoc agus thainig i dh’ionnsaigh an tighe air rathad eile agus chaidh i stigh.

“Seadh” ars ise. “Ciamar a chaidh dhuit?”

“O mharbh mi am bàillidh!”

“Glé mhath!”

“Ach, a mhàthair, ’s ann ann a tha ’n oidhche iongantach an nochd—nach eil i sileadh brochain.”

“Brochan!” ars ise.

“Seadh, tha i sileadh a’ bhrochain an nochd—nach seall sibh m’ aodach.”

“An dà thà gu dearbh fhein” ars ise “agus feumaidh mi do ghlanadh.”

Thug i ruith air a ghlanadh agus thug i dha a bhiadh.

“ ’S fheàrr a nis falbh” ars ise “agus tiodhlaicidh sinn am bàillidh far nach fhaigh duine greim air. Agus dh’fhalbh iad agus thiodhlaic iad am bàillidh agus thill iad dhachaidh.

“Faodaidh tu nis” ars ise “a dhol a chadal; cha tig e’m màireach co-dhiùbh, agus cha tig e airson lathaichean!”

“O cha tig” ars esan “tha e marbh.”

Co-dhiùbh, chuir i ’n gille a chadal agus dh’fhalbh i fhéin air n-ais a rithist agus thog i’m bàillidh as an àite . . . as an uaigh as do chuir iad e, agus fhuair i seann chlosnaich de chaora, agus chuir i as an aite chianta e agus thiodhlaic i gu math e, agus dh’fheuch i ri fhalach cuideachd. Agus thill i dhachaidh.

’S dh’éirich iad an lathairne-mhàireach, ’s chaidh naidheachd nach d’thainig am bàillidh idir. ’S thainig an naidheachd as a’ bhaile eile gun d’ fhàg e. Cha robh ach feumaidh gun do dh’éirich rud-eiginneach do’n bhàillidh, agus chaidh an naidheachd ma chuairt. ’S ann a thòisich a h-uile duine ri siubhal airson a’ bhàillidh ’s cha robhar a’ faighinn sgeul na iomradh air.

Ach, co-dhiùbh, ’s iad a’ siubhal, có a bha dol seachad ach an t-amadan—mac na bantraich—agus dh’fhoighnich iad e . . . .

“An fhaca tusa no ’n cuala tu guth mu dheidhinn a’ bhàillidh?”

“Och” ars esan “mharbh mise am bàillidh!”

“An do mharbh thu e?”

“Mharbh.”

“ ’S dé a rinn thu ris?”

“Thiodhlaic mi e?”

“Cà ’n do thiodhlaic thu e?”

“O, thall ann an so—thugnaibh,” ars esan“ ’s coimhididh mise dhuibh far am bheil e.”

Dh’fhalbh iad ’s thòisich iad ri cladhach ann a sin ’s thainig a’ chlosnach orra.

“O ghaoil an àireimh, na bithibh a’ toirt feairt air an amadan ad, air neotha fàgaidh e a h-uile duine agaibh nas miosa na e fhéin. Thugnaibh dhachaidh!”

“Ach ’s iongantach gum bheil fios aig’ air rud-eigin . . .”

’S chaidh fear eile an null far an robh e, ’s dh’fhoighnich e dheth . .

“Cuin a mharbh thu ’m bàillidh?”

“Och, mharbh mi e ’n oidhche bha i sileadh a’ bhrochain!”

“An oidhche bha i sileadh a’ bhrochain?”

“Seadh, sin an oidhche mharbh mise ’m bàillidh.”

“Och, thugnaibh dhachaidh airson Nì Maireann no ni ’n duine sin amadan dh’an h-uile duine tha so. Bithidh e gàireachdaich gu bràth oirbh.”

’S cha robh ach dh’fhalbh iad dhachaidh ’s cha d’ fhuaireadh am bàillidh fhathast.

Chan eil fhios ’am dé cho fada ’s a fhuair a’ bhantrach as an fhearann ’s as an tigh, ach, co-dhiùbh, fhuair iad na b’ fhaide na bha dùil aca. Nam biodh am bàillidh air faighinn thuca an lathairne-mhaireach, bha iad air an cur as an tigh.

Sin mar a chuala mis’ e.