THA cuimhne aig móran againn air na làithean anns do thòisich an gramafon air a rathad a dheanamh do dhachaidhean an sud ’s an so air feadh na Gaidhealtachd. Obair an Donais! Gnothach an-diadhaidh! Faoineas! Ach, leana beag is beag, sguir na cailleachan a choimhead fo’n bhòrd feuch càit’ as an robh an guth a’ tighinn, agus thòisich eadhon an fheadhainn a bu dùire ri gabhail ris a’ bhocsa iongantach a bheireadh Ruaraidh MacLeòid agus Earchaidh Grannd agus Niall Mac’Illeathain gu taobh thall an teine. Gus an tàinig an ràdio fhéin, cha robh a leithid de chur-seachad riamh air a’ Ghaidhealtachd.

Rinneadh agus reiceadh na mìltean clàr eadar an dà chogadh. Cha robh seinneadair Gàidhlig no fear Mòid nach robh an greim air ball aig na buidhnean móra, mar H.M. V. agus Parlophone agus Columbia, agus ’s fheudar gun do rinneadh fortain air na clàir Ghàidhlig ged nach do rinn na seinneadairean móran. Ach chuir an cogadh, gu ìre mhóir, casg air deanamh chlàr, agus stad buileach air deanamh chlàr Gàidhlige. An uair a bha an cogadh ullamh, bha prìsean agus cosgais de gach seòrsa air a dhol suas cho mór agus nach robh probhaid ann an deanamh chlàr na bu lugha na bha reic chinnteach air na mìltean dhiùbh. Cha toireadh buidheann thall no bhos sùil air clàr Gàidhlig tuilleadh, agus, bhon a sguir an cogadh, cha do nochd barrachd air ceithir clàir ùra—Seumas Mac a’ Phì agus Seoc Caimbeul agus duine no dhà eile. B’e ’bhuil a bh’ann, nach robh clàr de dh’òran Gàidhlig r’ a fhaotainn thall no bhos.

Mu dheireadh thall, tha coltas gu bheil atharrachadh a’ dol a thighinn air a’ chùis. Tha buidheann ùr ’ga cur air chois ann an

[Dealbh]
Evelyn Chaimbeul

Glaschu—buidheann nach buin, anns a’ chiad dhol amach co-dhiùbh, ach ri òrain Ghàidhlig a mhàin. Is e so “Gaelfonn.” Anns an dealbh so shuas, chithear dealbh de’ n chiad chlàr a chuir a’ bhuidheann so amach bho chionn seachdain no dhà.

Air cùl “Gaelfonn” tha dithis dhaoine aig a bheil ùidh ann an cùisean Gaidhealach, agus b’ann ann an seanachas ri Murchadh Fearghastan—an seinneadair Leódhasach—a thàinig an gnothach fo’n ùidh an toiseach. Tha e ’nam beachd clàir a dheanamh de mhóran de luchd a’ bhuinn òir, agus rinneadh a’ chiad tòiseachadh mar thà, le Aonghas MacLeòid a Scalpaidh, agus le Evelyn Chaimbeul a Leódhas. Tha iad sin a’ deanamh trì clàir an urra, agus, cho luath ’s a ghabhas e deanamh, bithidh an tuilleadh anns na bùthan. Anns an t-sanas reic a tha an so shìos, chithear ainmean nan seinneadairean eile a tha, mar tha, air gealltanas a thoirt gun dean iad clàir.

Tha bliadhna a nise bhon a thòisich a’ chiad obair co-cheangailte ri “Gaelfonn.” Mun tugadh gealladh sam bith, no eadhon iomradh sam bith air a’ chùis, chuireadh litrichean amach air feadh an t-saoghail feuch de an iarraidh a bha air clàir de dh’ òrain Ghàidhlig. Thainig freagairtean as gach ceàrnaidh. AsFort William, Ontario, sgrìobh Dòmhnall Màrtainn:—

[Dealbh]
Aonghas Macleoid

“B’ann le tlachd a leugh mi gum bheil e ’nur beachd clàir Ghàidhlig a chur amach. Tha iarraidh mhór air clàir de’n t-seòrsa ann an Canada agus ann an Ameireaga, agus tha mi cinnteach gun teid gu maith leibh. Cuiribh sìos m’ainm-sa, agus feuch gun toir sibh dhuinn uair-eigin clàr de dh’ òrain luaidh a Leódhas . . . .”

Chuir Ealasaid Cowie fios a Connecticut:—

“Cuiribh thugam fear de na clàir aig Aonghas MacLeòid, agus, mas urrainn dhuibh, thoiribh dhomh eadar-theangachadh de na h-òrain aige, oir chan eil Gàidhlig agam ann . . . .”

Sgrìobh Dòmhnall MacAsgaill a Nyasaland ann an Afraca:—

“Cuiribh thugam fios mu gach clàr Gàidhlig a nì sibh . . .”

Agus thuirt Lloyd Leland aPennfield Ridge, New Brunswick:—

“Tha feum mhór air clàir Ghàidhlig, agus is ann ’na làn àm a tha sibh a’ dol an greim. Feuch gun cuir sibh thugam a h-uile gin de dh’ òrain Aonghais MhicLeòid, agus feuchaibh gun dean sibh, uair-eigin, clàir de fheadhainn de na mith-òrain Ghàidhlig. Buaidh agus piseach leibh . .”

Agus mar sin air adhart. As gach ceàrnaidh tha litrichean a’ tighinn leis gach posd a’ nochdadh gu bheil daoine toilichte an cothrom fhaighinn aon uair eile air òrain Ghàidhlig a cheannach.

Tha “Gaelfonn” a’ deanamh strì òrain de gach seòrsa a chur amach. Air gach clàr, bithidh òran aotrom agus òran mór (no òran tomadach air choir-eigin) agus, leana beag is beag, tha dòchas gun dean iad clàir de cheòl Gaidhealach eile cuideachd. Tha sinn uile an dòchas gun teid gu maith leis an fheadhainn a tha air cùl gnothach.

[Sanas]