An Sgeilp Leabhraichean

“The Silver Bough” Le F. Marian NicNeill. Vol. I— (Scottish Folk-Lore and Folk Belief. )Clò-bhuailte le Uilleam MacGillFhaolain (21/ -)

[Dealbh]
F. Marian NicNeill

’S e là mór a bh’ann, chan ann a mhàin do Mharian NicNèill, ach dhuinn uile nuair a thàinig an leabhar so amach á clò. ’S iomadh bliadhna mhór bho thug a’ bhan-sgoilear-sa ionnsaigh air a’ cho-chruinneachadh mhór so a dhèanamh. Chuir an cogadh mu dheireadh stad oirre car àm, agus ’na dhéidh, ’s ann a bha mór thrioblaid aice neach fhaotainn, a ghabhadh air leithid na h-oibreach ionnsaichte-sa a chur an clò. Dh’aontaich MacGillFhaolain, agus ’s cinnteach gu robh e ’na thogail misnich dhi gun thionail grunn de càirdean, aig a bheil ùidh an litreachas gleusda Albannaich, suim airgid, mar urras tòisich a thoirt do’n clò-bhuailidh.

Chan eil an so ach a’ chiad leabhar do cheithir, agus is fhada ’n t-saoghail bho nach d’fhuair Alba a leithid—làn sgoileireachd, gidheadh am briathran air an ruig am mór phobull aig a cheairt àm.

Có a rugadh no a thogadh anns na h-eileanan air nach toir a’ chiad chaibdeil leum cridhe?

Is ann air creidsinn agus dòighean ar sìnnsribh a tha i cur amach cho ealanta. Ann am briathran làn ùghdarrais tha i ag ìnnse mu na mór shaothrach gu’n deidheadh iad air sgàth buidheachais nan diathan a chosnadh. A sin tha i gu reusanta a’ cur soillseachaidh air gné nan creideamhan a tha againn fhathast bho lìnn nan Drùidhean, agus nan sean ghnàthan Ceilteach. Nuair a tha clann bog, fliuch, a’ strì ri ùbhlan a ghreimeadh á mìos bùirn aig Oidhche Shamhna, nuair chrochar pìos de’n uil-ìoc, mar leisgeul pògaidh, nuair chuirear an àird geugan

uaine san dachaidh mu chrìch na bliadhna, is ann a’ cumail féistean Drùidheach air cuimhne a tha sinn—féistean a thug dùbhlan do luchd teagaisg na Crìosdachd. Chì sinn gu robh na mnathan gu teòma, gnìomhach san obair Chrìosdaidh, gu robh an sluagh a’ faotainn stiùiridh mu chuspairean spioradail cho math ri gnìomharran cleachdail, mar àm cur an t-sìl, gur dòcha gur h-ann an Leódhus a lean an gròilleachan mu dheireadh de na Drùidhean, greis mhath as déidh tir-mór, agus gum b’e Arcaibh bu dheireannaich air gabhail ris a’ chreideimh Chrìosdaidh.

Tha pailteas an so, gu h-ionnsaichte, réidh, mu gach gné dhiathan, gach dòigh buidseachd, gach seòrsa drùidheachd, mu gheasan gealaich,

“Ri faicinn domh na gealaich ùir,
Is dùth domh mo shùil a thogail,
Is dùth domh mo ghlùn a leagail,
Is dùth domh mo cheann a bhogadh.”

Is ealanta a mhìnicheas i mar a thòisich sgeulan mu na daoine beaga, ’s mu na sìdhichean. Tha i tighinn air drùidheachd teine, talaimh, uisge agus cloich. Coinnichidh sinn a’ bhean-nighe an so, maille ris a’ ghlaistig uaine, a’ chaoineag, an sluagh, na cailleachan, is “an oiteag sluaigh a’ falbh air chuiseagan treòrach.” Tha so uile ann am briathran cho rianail, pongail, dòigheil, le sgeulachd bheag an sud ’s an so, no na dha no trì fhocail thuigseach, ghrinn, ris a bheil làn dùil againn a nise bho Mharian NicNèill.

Cha mhór nach cuireadh a’ chaibdeil air na lusan an leughadair fo gheasaibh san sgrùdadh. Cha ghabh e bhith nach eil ameasg gach rann agus eachdraidh, rud no rudeigin a dhùisgeas cuimhne gach neach agus a thogas déidh, mar an rann-sa,

“Badan de’n chaorunn
Thig o aodann Ealasaid,
Cuir snaithn’ dearg is sreang as,
Cuir sud an ceann a’ chrathadair,
’S ged thigeadh buidseach Endor,
Gun ceannsaicheadh Ailein Dall.”

Aig a’ chrìch tha leth-cheud duilleag làn eòlais, an rosg ’s an rann, agus tha sia-deug deilbh eireachdail ann. Thug i an t-ainm so air a prìomh obair le cuimhne air an sgeul ud, mu’n gheug airgid, le ùbhlan òir a’ ghliocais agus an eòlais, a thug na sìdhich do Chormac, agus a chàirdean; nach ann aice fhéin a tha an t-eòlas a tha tomadach cuideachd.

Chan eil mi ag ràdh gur h-e so leabhar nach cuirear sìos gu deònach gu ruigear a’ chrìoch. Chan è, a bharrachd, so an seòrsa leabhair a chuirear gu bràth air chùl ’s as cuimhne. Tillear thuige an dràsda ’s a rithist. Thig e do’n aire daonnan. Tha leabhraichean, air cuspairean Albannach, a dh’fhaodar a chur san t-sreath mhullaich, cho gann ’s gu bheil sinn a’ dol nas motha ’s nas motha an comain Marian NicNèill, airson dìlseachd a sgoilearachd agus a sgrìobhaidh air na seann chùisean so.

Cha chaillear bonn-na-sia de’n ghini a phàidhear air an leabhar-sa, agus mo bhriathran gun dean e gibht Nollaige, a bhios a’ dol nas prìseil leis gach là thig air a cheann. Is e obair mhór a tha againn an so.

MURDAG NICCOINNICH.