Tuathanachas Ann An Rhodesia
Le MONTROS

THA am fearann aig gach tuathanach ann an Rhodesia cho mór taca ri tuathanachas Albannach—gun ghuth idir air croit—agus nach eil móran stàth ann a bhith ag innse dhuibh mar a tha sinn ag obair.

Mun do thòisich an cogadh, bha a’ chuid bu mhotha dhinn ag obair fhathast le daimh airson tarraing nan crann agus nan cairtean. Ach, an diugh, is ann letractorsa tha sinn ag obair ged a tha sin a’ toirt barrachd oibreach á tuathanach fhéin. An uair a bha sinn le daimh, cha d’ rachadh móran ceàrr nach b’ urrainn gille dubh a chur ceart. Ach le draibhearan dubha air natractorsfeumaidh an tuathanach a bhith ’na dheagh mhecanic, oir eadar an luaths a th’ anns na crainn ’s gach inneal eile, agus cho mall ’s a tha inntinn nan daoine dubha, chan eil ann ach briseadh eadar moch is anmoch; cha bhi fios aig draibhear gu bheil dad ceàrr gus an stad antractoraige.

Tha e nas fhasa dhuinn a bhith a’ bruidhinn air àrach cruidh far am bheil cùisean anns an dà dhùthaich nas coltaiche ri chéile. Ged a bhios an tìde a’ cur dragh oirnn, chan ann airson an aon aobhair agus a bhios i a’ cur dragh air tuathanaich air a’ Ghaidhealtachd!

Anns a’ chiad àite, tha an t-ionaltradh ann an Afraca a cheart cho garbh dona ’s a tha e air a’ Ghaidhealtachd, ach ann an Afraca tha e bochd le dìth uisge oir chan eil fras ann fad seachd mìosan! Air a’ Ghaidhealtachd, tha tuilleadh ’s a chòir de uisge ’s de dh’ fhuachd a’ cur gu bàs an fheòir.

Matà, anns an dà àite ’s e beathach a bhios deònach biadh garbh ithe a tha feumail, agus ’s e rud math a tha ann am beathach a dh’ fhàsas luath airson dà bhliadhna agus air an tig stad fàis as déidh sin: có aige tha fios nach bi a’ chiad no’n dàrna geamhradh cruaidh is fada? Ma bhitheas, ’s e am beathach a tha a’ sìor fhàs, ged is mall e, am beathach as fheàrr an ceann ceithir bliadhna.

A bharrachd air sin feumaidh beathach air a’ Ghaidhealtachd a bhith còmhdaichte le fionnadh fada tiugh airson an t-uisge a thilgeil dheth agus a chumail blàth. Ach feumaidh am beathach againne fionnadh goirid agus craicionn freagarrach airson fallus a leigeil dheth. Is fheàrr dath soilleir air an fhionnadh, ach dath dorcha a bhith air a’ chraicionn fhéin.

Bha na beathaichean a fhuaradh bho na daoine dubha a’ freagairt sin, agus ged a bha iad beag ’s ann uapa agus bho thairbh Bhreatannach a dh’ fhàs suas a’ chuid as motha de na treudan anns an dùthaich. Tha e cheart cho feumail dhuinne a thaobh profaid a bhith ag obair le crosaichean ged nach bi iad cho trom ris a’ chrodh bhon tàinig iad.

Anns an leth-chiad bliadhna a dh’ fhalbh, dh’ fhàs na treudan uidh air n-uidh nas dlùithe ri treubh Breatannach agus chaill iad dualchas an dùthcha fhéin. Thòisich na tuathanaich ri beachdachadh dé a b’ urrainn dhaibh a dhèanamh airson an nàdur Afracanach fhéin fhaighinn air ais ann am beathach a bhiodh mall a’ meudachadh.

Smaoinich mi fhéin anuairsin air a’ chrodh Innseanach a tha aca ann an Texas. Chaidh an crodh sin do dh’ Amaireaga o chionn ciad bliadhna agus rinn iad obair mhór an sin a thaobh cruth is meudachd. Sgrìobh mi gu fear àrach cruidh de’n t-seòrsa sin a tha ainmeil ann an Texas agus fhuair mi tarbh is deich aighean bhuaithe. B’e sin a’ chiad fheadhainn de’n t-seòrsa a ràinig Rhodesia agus tha mi’n dòchas gun tig profaid asda. ’S e mo bheachd gum bi am feum as motha annta mar thairbh airson an nàdur cruaidh a thoirt air ais do na treudan marsantachd gun a bhith a’ call meudachd. Agus, as déidh sin, bidh na tuathanaich airson gineal no dhà eile a’ tionndadh gus na tairbh Bhreatannach.

Tha mi ’n dòchas gu bheil mi ceart, oir mur eil, cha bhi mo sporan ach gann.

[Dealbh]
Crodh air tuathanachas Mhontrois