Ski-eadh Ann An Albainn

Le CAIRISTIONA DICK

O CHIONN dhà no trì bhliadhnaichean a nis tha mi air toirt an aire gu bheil na leòidean a’ sìor fhàs cas, na staidhrichean nas duilghe ’n dìreadh, na busaichean a’ tarraing air falbh mun ruig mi iad, agus a 34-19-36 agam a’ tighinn nas fhaisge air figeirean Sabrina. Bha mi làn àm mo chluasan a shùghadh thugam agus car a chur dhìom fhéin.

Ach dé dhèanainn?

Bha na madainnean ro fhuar airson a bhith ruighinn air m’ òrdagan; cha bhi duine a’ cluichd badminton ach na Sgitheanaich; cha robh gillean an iomain airson bloigh-caillich a bhith ’nan cuideachd ann; cha robh còrr air ach a dhol a ski-eadh.

Aon oidhche, nuair a bha m’ athair is mo mhàthair ann an deagh ghleus, thuirt mi, gu ciùin, socair,

“Tha mi falbh a ski-eadh Di-Sathuirne gu ruige Aviemore.”

“Dé air thalamh a th’ ann a ski-eadh?” arsa mo mhàthair.

“Och, bidh thu ceangal pìos maide air do bhrògan is a’ coiseachd air an t-sneachda,” arsa mi fhéin.

“Cha leig thu leas a dhol a dh’ Aviemore airson rud gòrach mar sin a dheanamh,” ars ise, “fóghnaidh dhut a dhol amach gu cùl an tighe.”

“Falbhadh i,” arsa m’ athair. “Bithidh e math dhi agus is fheàirrde i beagan crathaidh.”

“An e rud cunnartach mar sin a th’ ann?” arsa mo mhàthair. “Thug mise chun an ìre so i gu slàn fallain is a nis tha i a’ falbh ’ga marbhadh fhéin. Chan eil a cas a’ dol amach as a so mar a falbh Lachaidh còmhla rithe” —sin mo bhràthair.

Gu fortanach bha Lachaidh aontach gu leòr ris a so, agus madainn Di-Sathuirne lìon sinn an càr leis a h-uile treallaich a dh’ fheumamaid— —fhuair sinn leabhar a bha ag innse sin dhuinn—briogaisean, drathaisean clòimheadh, miotagan, geansaidhean móra bh’ aig m’ athair nuair a bha e ris an iasgach, sia paidhrichean stocainnean Gaidhealach a dh’ fhigh mo mhàthair dhuinn ann a seachdain, botul-teth, brògan, ski-ichean, agus flasc branndaidh air eagal ’s gun tòisicheadh a’ chasadaich agam! Rud nach toilleadh ’na bhroinn cheangail sinn air mullach a’ chàr e. Bha sinn deiseil airson falbh is mo mhàthair ag éigheach,

“Fiach nach brist sibh ur n-amhaichean;

“Fiach a Lachaidh gun cùm thu gréim air a’ chreutair chearbach sin;

“Fónaibh dhachaidh a h-uile h-oidhche;

“Chan fhaigh mise norradh cadail gu ’n till sibh co-dhiùbh;

“Turus math leibh is fiach gun toir sibh an aire dhuibh fhéin.”

Bha sinn a’ siubhal cho luath is a b’ urrainn dhuinn, oir bha sinn ri bhith aig ar ceann-uidhe—Lodge Ghleann-móir—ro àm suipeir. Mu dheireadh ràinig sinn an rathad corrach suas chun an doruis, le craobhan àrda giuthais ’ga dhìon air gach taobh.

Lodge a’ Ghlinn Mhóir is Meall a’ Bhuachaille.

Ban-Innseanach a bha còmhla ruinn.

Aig bonn a’ Choire Chais.

Aig àm suipeir thachair sinn ris an luchd-tadhail eile as gach ceàrn de ’n t-saoghal—Innseanaich, Sasunnaich, Gearmailtich, Albannaich, Ameireaganaich, Colónialaich—a’ chuid bu mhotha aca ri fòghlum ann an Oil-thighean Bhreatainn. Agus ’s e na Sasunnaich a bu duilghe dhòmhsa an tuigsinn aca air fad.

A’ chiad rud a dh’ innseadh dhuinn an déidh ar breacbhaist an ath mhadainn, ’s e gum feumadh sinn dìreadh gu math àrd—mu thrì mìle troigh—mu faigheamaid de shneachda na dheanadh a’ chùis. ’S beag a bha dh’ fhios agam dé bha romham! Chuir sinn aodach gu leòr oirnn, thog sinn na ski-ichean is na maidean air ar gualainnean is dh’ fhalbh sinn.

Bha mo cheum gu math aotrom airson ceud slat, ach thòisich na ski-ichean air fàs trom, bha na deòir a’ ruith as mo shùilean leis an fhuachd is bha mo chasan a’ dol ’nan lùban air an reothadh. Bha na ski-ichean a’ gearradh astigh ’nam ghualainnean ga brith dé ’n dòigh air an cuirinn iad, ’s a h-uile turus a thuitinn bha mi a’ faighinn sgal an cùl a’ chinn.

Ghabh sinn fois aig oir na coille, ach bha nis Druim na Gaoithe romhainn—agus gu dearbha cha tugadh an t-ainm air ann am mearachd. Mur a b’ e na brògan trom a bh’ ann am poca air mo dhruim bha mi air siabadh air falbh. Fhuair sinn gu ceann sin co-dhiùbh, ach chan e fuachd a bha cur dragh orm a nis ach am blàths agus an laige. ’S ann le éiginn a bha dol agam ri aon chas a thogail ’s a cur seachad air an t’éile. Obh, obh! nam biodh mo mhàthair ’gam fhaicinn, bhristeadh e a cridhe. Bha Lachaidh air mo chùlaibh a’ toirt putag dhomh an dràsd ’s a rithist, nuair a bhithinn gus mo dhòchas a thoirt suas.

Sheall mi timchioll orm, air na gillean is am beagan nigheanan a bh’ anns a’ chuideachd, agus leis cho dùrachdach ’s a bha gach aon dhiubh a’ deanamh air ar ceann-uidhe is ann a thug iad ’nam chuimhne na Commandos a bha deisealachadh aig àm a’ chogaidh, anns an dearbh àite so, airson an cruadal a bha rompa, a’ dìon an rìoghachd is an dachaidhean. Thug eiseimpleir na gaisgeich threuna sin misneachd dhomh, is bha nàire orm gun do smaointich mi air tilleadh dhachaidh, nuair a chuimhnich mi air a liuthad beatha a chailleadh anns na bliadhnaichean cruaidhe a bha sin os gum bitheadh na cothroman so againne an diugh. Shuidhich mi na ski-ichean aon uair eile air mo ghualainn is lean mi càch.

Thug sinn dà uair an uaireadair air an t-slighe, ach ràinig sinn ar ceann-uidhe ma dheireadh. B’ e sin “Bothag Sìne” (Jean’s Hut) aig bonn a White Lady mar a chanar ris a’ gheodha mhór tha ruith anuas bho ’n Choire Chas. Air clàr air dorus na Bothaig tha sgrìobhte ann am Beurla:

“Mar chuimhneachan air Sìne Nic-na-Ceàrdaich a thàinig an rathad so gu h-inntinneach anns a’ Mhàrt 1947,”

Agus ann an Gàidhlig,

“Cha till i tuilleadh.”

Chaidh a marbhadh a’ ski-eadh ann a sin. Cha robh i ach naoi-bliadhna-deug.

Ghabh sinn fois car greise anns a’ bhothaig, agus air a’ Charn-ghorm chan eil a leithid a rud ri “boireannaich an toiseach” a’ dol. Ma thàrras tu àite-suidhe ’s math, ’s mur a tàrr chan eil agad ach suidhe air an ùrlar. Fhuair sinn deoch de chócoa teth làidir—rud nach gabhainn astigh air na chunnaic mi riamh, ach abair gu robh e math ann a sud. Dh’ ith sinn cuideachd na pìosan a rinn sinn mus do dh’ fhàg sinn, agus mean air mhean bha an diog a’ tilleadh annainn gus mu dheireadh a robh de neart againn na thug amach sinn gu bonn a “White Lady.”

Bha sinn ann a sin, gach buidheann cruinn mu ’n fhear-cuideachaidh aige fhéin. ’S e fear-teagaisg á Cambridge a bha còmhla ruinne—Wylie Gregory. Cheangail sinn na ski-ichean ri ar brògan is sgap a h-uile buidheann do ’n àite aca fhéin. Sheas an sgioba againne air oir an t-sneachda deiseil airson a’ chiad leasan. So e.

“Cumaibh na ski-ichean an còmhnaidh tarsainn air an leathad air neo cha bhi gréim agaibh air an t-sneachd. Cuimhnichibh, tarsainn air an leathad!”

Bha e ro fhada gun a’ chiad leasan a thoirt dhuinn. ’S ann leathach sìos an leathad, air mo chliathaich, a chuala mise

“Cumaibh na ski-ichean tarsainn— .”

Cha do stad mi gus an ràinig mi bonn a leothaid; cha b’ ann gu brèagha ’nam sheasamh ach air mo dhruim dìreach is mo chasan mu ’m amhaich— ’s as a sud chan fhaighinn.

“O uill,” thuirt mi rium fhéin, “Thig Wylie g’ am chuideachadh.”

Thàinig Wylie gun teagamh.

“A bheil thu air do ghoirteachadh?” ars esan.

“Chan eil,” arsa mi fhéin, ged a bha mi cinnteach gu robh m’ amhaich briste is mo chasan ’nan sprùileach. On a thàinig mise an

Mise—a’ ski-eadh!

“Glé mhath,” arsa Wylie, “éirich ’nad sheasamh, is thig anuas far a bheil càch.

“C-c- cuidich mi ma tha— —— ,” ach bha Wylie a’ deanamh cnàimh-sgadain suas os mo chionn (dòigh air faighinn suas leathad nuair a bhios sgi-ichean ort).

Ach ciamar a bha mi dol a dh’ fhaighinn as an so? An déidh móran suaineadh fhuair mi éirigh air dòigh-eigin is chunnaic mi gu robh móran eile anns an aon staid rium fhéin.

Bha mi nis ’nam sheasamh ach bha agam fhathast ri faighinn suas far an robh an còrr de ’n bhuidheann. Furasda gu leòr—bheirinn dhìom na ski-ichean is choisichinn suas. Chrùb mi, chuir mi mo làmh air mo bhròig, agus chuala mi eubh Wylie,

“Fàg ort iad, cuir oir na ski ris an leathad agus thig anuas.”

“Ai, ai,” asa mi fhéin le osna. Thòisich mi ri dìreadh ’s ri tuiteam, ’s ri éirigh ’s ri tuiteam, ’s ri— — —.

An ceann leth-uair ràinig mi an t-àite as an do dh’ fhalbh mi—ach cha robh sgeul air Lachaidh no air Wylie. Cha robh ach greimeachadh ri buidheann eile a bha air a chur air chois airson mo leithid fhéin ’s chan fhaca mise Lachaidh aig bonn a “White Lady” tuilleadh.

Cha robh sin ach airson na luidean—is cha d’ fhuair mise as fhathast. Bha mi ann a sin a’ tuiteam ’s ag éirigh, ’gam stialladh fhéin leis na ski-ichean is a’ sìor fhàs fliuch. Ach mu robh am feasgar seachad cha robh mi a’ tuiteam cho tric is bha mi faighinn ruith bheag tarsainn corra uair. ’S ann aig na h-amannan sin, is mi sguabadh na gaoithe as mo dhéidh, a thuig mi gum bu mhath a b’ fhiach a h-uile àmhghair a dh’ fhuiling mi fad an latha.

Gu fortanach cha robh againn ri na ski-ichean a thoirt sìos a rithist, agus nuair a thàinig an t-anmoch rinn sinn air a Lodge cho luath is a dhèanamaid.

An oidhche sin thòisich fear de ’n luchd-cuideachaidh air dannsaichean Albanach ionnsachadh dhuinn. Smaointich mise gum b’ fheàrr dhomh mo leabaidh a thoirt orm. Chan eil fhios agam dé seòrsa coguis a th’ agam a nì eadar-dhealachadh eadar sgi-eadh air an t-Sàbaid agus dannsa—cha tug Knox no Calvin iomradh air ski-eadh ann!

Chaidh na làithean seachad mar sin, a’ ski-eadh ’s a’ coimhead àilleachd an àite air feadh an latha, ’s a’ dannsa ’s a’ seinn ’s a’ còmhradh air an oidhche. Bha sinn a’ fàs na b’ fheàrr gu ski-eadh a h-uile là is cha robh an dìreadh tuilleadh cho dona ’s a bha e a’ chiad turus. Is mar a bha an ùine a’ dol seachad bha sinn a’ fàs na b’ eólaiche air a chéile is a’ teannadh ri thuigsinn cuideachd ga brith dé an dath a bha air ar craicinn na dé an cànan a bha sinn a’ cleachdadh, nach robh eadar-dhealachadh sam bith annainn fhéin. Nach bochd nach gabhadh na daoine móra tha riaghladh an t-saoghail an toirt còmhla ann an àite mar sud.

Sin agaibh ma thà mar a chuir sinne seachad an Nollaig so chaidh. Chan eil a ski-eadh agam ach ma làimh is tha mo chasan nas reamhra na bha iad riamh, ach ’s e mo chomhairle-sa do dhuine sam bith a tha faireachdainn gu bheil an aois a’ tighinn air ro luath, na ghlacas e fhéin a’ crathadh a chinn ’s ag radha air a shocair, “Clann a là-an-diugh!” aghaidh a chur air Gleann Mór sa’ gheamhradh so tighinn. ’S dòcha gum faic mi ann sibh!

A’ dìreadh Carn-gorm.