Uile Bheist Loch Nis

Le IAIN CAMSHRON, nach maireann.

CHAN eil móran ri chluinntinn an diugh mu uile-bheist Loch Nis. Is beag iongantas a tha sin a’ cur orm-sa, agus ma ghabhas sibh m’ fhacal-sa air, bithidh iomadh latha mun cluinnear iomradh air, mo mum faicear e a rìs. Tha daoine creideasach ann ag innseadh dhuinn gum faca iad e agus chan eil aobhar sam bith againn teagamh a chur ’nam briathran, ach, a chàirdean, chunnaic mise e, is innsidh mi dhuibh a chruth is a dhealbh gun aon fhacal bréige.

Air an t-samhradh so chaidh, bha mi air chuairt am baile mo bhreith, is air là bha sud smaointich mi gun gabhainn ceum air feadh nam bruaichean far am b’ àbhaist dhomh bhith cluaineas ann an làithean na h-òige. Thàinig mi gu toman uaine bòidheach ris an abrar Cnocan na Cuthaige, agus a chionn is gun robh là brèagh, grianach ann, shuidh mi sìos air dos fraoich a’ leigeil mo sgìos dhiom, agus las mi mo phìob. Bha mi ’nam shuidhe gu socrach an sud is a’ meòrachadh air gluasad an t-seillein luainich a bha a’ falbh gu h-aotrom am measg nam bruach, an uair a mhothaich mi do chuideigin a bhith a’ tighinn an rathad. Có bha so ach an “Guile Gùg!”

Bha an “Guile Gùg” ’na sheòladair is ’na iasgair ainmeil agus tha mi creidsinn nach eil port eadar ceithir rannan ruadh an domhain nach do lorg e. Thug e fhéin is a bhràthair—am Musgan—àireamh mhór bhliadhnachan ’s a’ chuan a tuath an tòir mhucan mara, agus bu taitneach gu dearbh a dh’innseadh e mu na h-àitean iongantach ’s an robh e.

An uair so, bha e ag innseadh dhomh mar a b’àbhaist dhaibh a bhith a’ ruith nam muca mara ann am bàta beag le morghath, is tha cuimhne agam fhathast, a cheart cho math is ged a thachradh e an diugh mar a thàinig am balachan beag aig Seumas a’ Chotain far an robh mi le litir mhór bhrèagha ’na làimh. Gu dé bha so ach fios bho mhac do Dhomhnull nan Ribeanan a Lunnainn.

“Ullaich thu fhéin” ars esan, “agus falbhaidh tu cuide rium-sa air Di-h- aoine so tighinn aig dà uair dheug a latha gu Loch Nis feuch gu dé a ghabhas dèanamh air son na h-uile-bheist a tha sin a ghlacadh.”

Cha robh fios agam gu dé a dhèanainn no gu dé a theirinn. Nach b’ e Di-h- aoine a bh’ ann mar thà, agus nach robh an uair dìreach a’ dlùthachadh air dà-uair-dheug. Bhrùchd fallas fuar am mach orm agus a’ toirt sùl’ os mo chionn thug mi fa-near do choltas fìor-eun mór ag iathadh a nall thar mullach Beanntan Chorobheinn, agus a chàirdean, mun robh cinnt agam càite an robh mi, thàinig i gu srath is sgaoil i mach a sgiathan ann am Pàirc nan Reithichean—speur -long cho àillidh is a chunnaic sibh riamh. ’S ann a shaoil leam an toiseach gur e an donas fhéin a bh’ann, is e air faighinn ma sgaoil, ach cha robh mi fada an imcheist. Leum mac Dhomhnuill Mhóir nan Ribeanan a mach— ’s e “Rudolf” a b’ainm do’n fhear so. “Gabh a stigh Iain,” arsa “Rudolf,” “falbhaidh i so cho math air a’ mhuir is a ghluaiseas i ’san adhar,” agus fhearaibh, is a chlann, nam faiceadh sibhse an t-astar a chuireadh i as a déidh! A’ dol troimh na tonnan ged a bha an fhairge bronnach barragheal a’ stealladh seachad air a sròin. Bha sinn an Loch Nis cha mhór nach

fhaodamaid a ràdh ann an tiota, agus ged a shiubhail sinn bho cheann gu ceann de’n loch, fad fion foineach an latha is e cho fèathail ri measair bhainne, chan fhaca sinn nì builgeach air an uisge na bu mhotha na tunnag fhiadhaich. Ach nuair a thàinig an oidhche ’s a thilg sinn a mach na h-acraichean, bha car eile an ruidhle a’ bhodaich. Mu dhà uair ’s a’ mhaduinn is sranndan grinn agam fhéin is aig “Rudolf,” chuala mi fuaim a thug orm sùil a thoirt thar na cliathaich. Bha an loch ’na lasraichean teine le meallan móra de theine sionnachain ’gan sradadh bho thaobh gu taobh. Thug mi leum air mo chasan agus ghlaodh mi àrd mo chinn “Bi air t-uilinn, a Rudolf, tha rud-eigin an so.” Ach ann am prioba na sùla dh’éirich sud a suas aig deireadh na luinge, agus b’e sin an sealladh oillteil. “Sin do chothrom an nis, a Rudolf, thoir dhà ’sa’ bhroilleach i” arsa mi fhéin, ach an uair a thug mi sùil air mo chùlaibh bha Rudolf ’na chrùban ’san toiseach is e air chrith mar dhuilleach air craoibh. Thog am béist a cheann na b’àirde. Bha a dhà shùil mar lasair dheirg—fiasag agus dosan mór ruadh air—a chluasan air tighinn thairis le bàirnich is clabha dubha—a bhroilleach mar sgeir na mara—is e air a chomhdach le feamainn is maoraich. Bha gath muin sios gu meadhon a dhroma, is ma bha e òirleach air fhad, bha trì fichead troigh ann, ’na lùban ’s ’na charan. Is có bha ’ga mharcachd ach an “Guile Gùg” agus “Am Musgan.” Dh’fhosgail e a bheul agus nam faiceadh sibhse am beul! Labhair e an sin, agus ars esan “Carson a thàinig sibh an so g’ am ghlacadh-sa agus g’ am mhilleadh? Tha mise an so bho chionn mìltean de bhliadhnaichean . . . . fada mun robh nì snàgach sam bith a’ gluasad air an talamh bha mise ann. Mun do chruthaicheadh an duine no an deach a dhealbh bha mise an so. Bha mi ann an uair a bha a’ Ghàidhlig aig uile-bheistean an domhain. Chunnaic mise an uair nach robh ann an abhainn mhór na h-Eipheit ach alltan beag, agus mun do ghabh a’ Mhuir Ruadh a dath.”

Dh’éirich an uilebheist an sin na b’àirde is na b’àirde is e a’ spùtadh uisge a mach as a shùilean, a cuinnleanan a shròine is a bheul le leithid de dh’fhuaim is gun saoileadh duine gur e eas mór Niagara a bh’ann. Thug e an sin aon ròic as. Shaoil mi gun do chrith na beanntan gu’m bunait! Dh’éirich an fhairge le tonnan barr-gheal dìreach mar gum biodh i air ghoil is thug e crathadh as. Chaidh e fodha agus le aon sgaileag d’ a earball chuir e an speur-long ’na sgealban air na creagan agus dìreach mar a chaidh Ionah o shean a thilgeil air cladach Ninibhi, chaidh mise agus “Rudolf” —mac do Dhomhnull Mór nan Ribeanan—a thilgeil air bràighe a’ chladaich aig Cill Chuimein.

Air dhomh mo shùilean fhosgladh is coimhead mun cuairt, có bha ri’m thaobh ach an “Guile Gùg” is e a’ glaodhaich rium dùsgadh mun cuireadh an seillean ruadh a bha a nis a’ ruith mu’m aodann an gath annam.

Ghrad dh’éirich mi is thog mi orm dhachaidh. Agus a chàirdean, chomhairlichinn dhuibh uile Cnocan na Cuthaige a sheachnadh air latha brèagha samhraidh, gu sònraichte an cuideachd a’ Ghuile Gùg is e ag innseadh ròisgeulan mu mhuca mara. Chan eil e furasda na h-uile rud a their an duine sin a chreidsinn. ’S e an fhìrinn a bu docha leam fhéin riamh. ’S i ’s fheàrr a sheasas!