Ju-jitsu

AILEAN MACGILLEATHAIN (MUILE)

AN do dh’ fhiach thu riamh cearc a chur ás an amhaich? Bha mi uair anns an Eilean Dubh faisg air àm na Nollaige agus chaidh mi oidhche chéilidh air fear aig a bheil sgaoth chearcan. Mas deach an oidhche seachad thuirt bean-an-tighe gu robh dhìth oirre cearcan a mharbhadh airson an cur air falbh anns a’ mhadainn. Chaidh sinn le solus a steach do thigh nan cearc. Thòisich a’ chailleach a’ taghadh nan cearc bu rimhe a bha air spiris agus té mar a shìneadh i do ’n bhodach bheireadh e fàsgadh oirre an cùl a’ chinn agus bha i cho marbh ri sgadan am brioba na sùlach.

Ach chunnaic sinn feadhainn eile a’ fiachainn ri circ a chur ás an amhaich agus bhiodh blàr ann mar gum biodh abhagan an caraibh a’ chéile—toinneamh a’ dol an amhaich an eòin mar a chunnaic mi iad a’ fiachainn ri càraichean a chur a dhol an uair a thainig iad do Na Hearadh an toiseach. Uair a chanadh tu bhiodh a’ chearc marbh, agus uair a thigeadh i cho beò ri cat-fiadhaich. Mu dheireadh bheireadh i suas an deò; dheadh a tilgeadh air an ùrlar agus an uair a shùigheadh a’ murtair fhallus bheireadh e làmh air a phìob agus e cho uailleil ás fhéin agus ged do bhiodh e air Joe Louis a chur air slaisnich a dhroma. Ach an uair a bha an tumbaca air a ghearradh ’na dhòrn bheireadh a’ chearc plabadh aisde; bheirteadh oirre mas toireadh i a mach am blar-a- muigh—agus thòisicheadh Ju-jitsu a rithist.

Có nach cuala iomradh air circ a chaidh a thoirt a steach an tigh rag-mharbh airson na poite agus a chuir an tigh bun-os-cionn an uair a fhuair i a h-anail air ais far a deach a cath a steach fo ’n bhòrd.

Is tric a chualas, “Chan eil lùths circe ann.” Chan i creutair gun lùths a tha sa’ chirc idir. Tha ceann agus amhaich air a’ chirc cho cruaidh ris na gadan—gu math nas cruaidhe na tha air a bhuileachadh air mac-an-duine.

Bha coileach cho briagha agus a chunnaic mi riamh aig feadhainn a chleachd a bhith fuireach an ath dhorus ruinn; bha e cho spaideil ris an fhear a chì thu air Gairm, no am fear a tha aig “Pathe” anns na dealbhan. Chan e mhàin gun robh e spaideil ach bha e cho seòlta ri sionnach agus cho olc ri sàtan. Cha tigeadh cat no cù mu astar dha. Cha robh coileach anns a’ choimhearsnachd ris an deanadh e sabaist, agus ’s e an cur-seachad a bha aige a bhith a’ leum air a’ chuile duine a thigeadh an rathad. Duine gun diù dh’a bheatha a dheadh air àrainn gun arm ’na làimh. Bha eagal mo bheatha orm gun toireadh e na sùilean ás a’ chloinn; agus chan eil teagamh nach do rinn e sin nan d’ fhuair e an cothrom. Seòlta! An uair a chitheadh e a’ tighinn thu thigeadh e cho dòigheil ’na do choinneamh agus ghabhadh e seachad ort air a thaobh fhéin de ’n cheum cho modhail ri morair agus cho neo-chiontach ri manach. Ach cho luath agus a gheibheadh e cùl do chinn ris chuireadh e làn char dheth air do shàil, a ghob ri làr agus e ag at leis an olc uimhir ri coileach-frangach. Cho luath agus a gheibheadh e an t-astar a bha a dhìth air bhuat leumadh e ’nad chìrein.

Latha bha so chaidh mi seachad air a’ choileach agus cho luath

Tha eòin eile ann nach eil cho dalma sin. Marbhaidh tu a’ chorra-ghriodhach leis an eagal. Tha feadhainn eile ann gu math nas seòlta na an coileach. Ma loisgeas tu air a’ bhuna-bhuachaille agus a shùil ort theid e fodha mas ruig an urchair e—nì ròn a’ cheart rud. Tha an giadh-glas cho pongail agus gum bi fear aca air faire eagal gun tig dad orra gun fhios daibh an uair a tha iad ag ionaltradh faisg air baile—agus creid thusa nach e “amadan gun eòlas” a gheibh a steach air a’ ghiadh-ghlas.

Tha ian eile againn agus tha còrr is dà cheud bliadhna bho dh’ fhiachadh ri cur ás dha—eadar An t-Arm Dearg, Urracha Móra na Rìoghachd, Mithean is Maithean na Gaidhealtachd, ministirean, lighichean, bàilidhean, siamalain-sitig agus maighistirean-sgoile, shìos is shuas, thall is a bhos chaidh fiachainn ri cur ás da. Chaidh ceud car a chur ’na amhaich. Ghearradh na sgiathan aige. Spioladh an t-earball ás. Dh’ fhiachadh ri cur ás da leis an acras. Fhuair e puinsean nan radan. Agus a liuthad duine an diugh leis am bu mhath stùr de na h-itean a chur ás. Tha còrr agus ceud bliadhna bho sgrìobh fear le mór uaill agus mór dhòchas gun robh an t-ian so an imis dol ás am Muile. Is iomadh matrachd a chaidh a dheanamh air bho ’n latha sin. Ach tha e beò fhathast—agus tha e a’ neadachadh an déidh a’ chuile rud. Tha mios aig na ceardainean air; agus tha cuid eile ann—feadhainn nach deach an coguis a mhùchadh le beagan foghluim—aig a bheil mios air cuideachd. Their An Comunn gu bheil iad fhéin air a thaobh. Neo-ar-thaing nach toigh leotha air fad an ceilearadh aige. Agus ged tha na nàimhdean lìonmhor cha chan mi fhéin gun do rinn e mì-thalachd air duine riamh.

Innsidh sinn uair eile ciamar tha dol dhà.