NAIDHEACHDAN PARLAMAID
Le UISDEAN LAING (Astràilia)
(1) Bha mo charaid, Ailean Ròcaire, agus grunnan de Staoinich eile anns an tigh-sgoile air oidhche Gheamhraidh ag éisdeachd ri òraid bho fhear a bha ag iarraidh a bhith ’na bhall Pàrlamaid. Bha a fear sin a’ mìneachadh dha na cruiteirean dé bu chòir dh’ an Phàrlamaid a dhèanamh, dé nach robh iad a’ dèanamh, agus dé bheireadh esan orra a dhèanamh nam biodh e ann an Tigh na Pàrlamaid. An déidh éisdeachd gu math foighidneach fad uair an uaireadair ris gach diombadh agus gach gealladh a bha a’ tighinn á bial an òraideir, dh’fhàs Ailean car meuranach agus an-fhoiseil. Anns a staid sin thog e a làmh dheas suas gu fhiasaig agus thòisich e air tachas a bhuis mar nach biodh e cinnteach mu ’n chùis, agus thuirt e ris an fhear a bha ri thaobh ann an cogar a chluinnte anns gach oisean dhe ’n tigh-sgoile: “Dhia beannaich is coisrig sinn, cha chuala sinne guth riamh gu robh Pàrlamaid ann.”
(2) Nuair a bha Maighstir L. Strain, ann an Taghadh Pàrlamaid 1905, a’ seasamh an aghaidh Sir Iain Mac-an-Deòir, bha bodach ann am Baile na Staoine air a robh farainm nach robh idir taitneach ’na chluasan. B’àbhaist dha fir eile a chluinntinn a’ bruidhinn m’ an Liberaileach Mac-an-Deòir agus Strain, an Tòraidh, agus ged nach robh aon Tòraidh ann am Baile na Staoine ach am maighstir-sgoile math-dh’ fhaoite, bha co-fhaireachadh làidir agus neònach aig a’ bhodach ri Strain. Ma dheireadh dh’ fhaighnich fear dhe na nàbaidhean carson nach robh e air taobh Mhic-an-Deòir mar a bha càch. “Matà, a laochain,” fhreagair bodach an fharainm, “chan eil nì agamsa an aghaidh an duine chòir, ach ma dh’ éireas fear sam bith ’na aghaidh aig àm an taghaidh, tha e coltach gu feum truillich dheamhnaidh a’ bhaile so dìmeas a chur air le farainm grànda mar a tha Drèan. Chan eil mise creidsinn gu bheil aon duine uasal anns an eilean so aig nach eil farainm salach agus mì-mhodhail.”
(3) Bha Sgitheanaich rathad Stafain ag éisdeachd ri ablach de Ghaidheal air choreigin a bha airson a bhith ’na bhall Pàrlamaid. Latha bha sud
(4) Nuair a chaidh am blàr an aghaidh nan Tòraidhean ann an taghadh Pàrlamaid 1905 cha deach ach mu dha no trì dhe na cinn-feadhna aca ann an Albainn gu léir a thaghadh airson na Pàrlamaid. Chuir a’ chùis so dorran fiadhaich air pàipear mór nan Tòraidhean ann an Lunnainn, anTimes, agus nuair a bha cunntas na bhòtaichean crìochnaichte agus a Liberaileach, Mac ’Ille na Brataich, stéidhichte mar Phrìomh Mhinistear a’ Chrùin, thòisich fear-deasachaidh naTimesair cur dheth. “Cha bhiodh e ceart,” sgrìobh e, “a’ choire a chur air Tòraidhean Albainn—bha am mì-fhortan so an dàn ged nach fhac sinn e a’ teachd. Ach tha aona cheist m’ ar coinneamh agus tha e furasda gu leòr freagairt fhaotainn. Dé an t-eòlas air Impireachd mhór Shasainn as urrainn a bhith ann an dùthaich far a bheil léirsinn an t-sluaigh a’ stad aig Ard nan Gobhar, Cladach Chircebost agus Bràighe Bhaile-Phuill?”
(5) Bha Maighstir Weir ’na bhall Pàrlamaid airson Siorrachd Rois fad ioma bliadhna agus bha e ’na chleachdadh aige a bhith a’ cur cheistean glé thric ann an Tigh na Pàrlamaid. Cha robh caraid riamh aig na cruiteirean bochda na bu dìlse na Weir, ach dh’ fhàs na buill eile, a’ chuid mhór dhiubh Sasunnaich, sgìth dhe na ceistean agus na cruiteirean aig Weir, agus mu dheireadh sgrìobh fear dhiubh rann a chuir e chun a’ phàipeir éibhinn Punch:
The weary Weir with questions queer
The notice-paper crams
There never was another Weir
That caused so many dams.
(6) Bha duine còir eile (an Dotair Mac Griogall? ), fear aig a robh deagh chridhe ach fìor dhroch Ghàidhlig, a’ cur suas airson Pàrlamaid (Siorrachd Inbhir-Nis) an aghaidh Mac-a- Bhàillidh (Dochphùir).
Nuair a bha e a’ sireadh bhòtaichean ann am Baile-na-Staoine, có a thachradh ris air a’ rathad mhór ach Ailean Ròcaire. “Chan eil mi ag iarraidh ach do bhot,” ars esan ri Ailean. “Matà, a ghràidhein,” fhreagair Ailean, “tha sibh ag iarraidh rud nach eil e iomchaidh dhòmhsa thoirt dhuibh.” Cha do chòrd na faclan sin ris an Dotair idir a chionn gu robh e glé chinnteach ’na inntinn fhéin gu robh na Staoinich gu léir air a thaobh.