Stac ’Ille Mhàrtainn

Le IAIN AONGHAS MACSUAIN (Ard-Sgoil Inbhir-Nis)

O chionn iomadh bliadhna air n-ais bha duine do ’m b’ ainm Mac ’Ille Mhàrtainn a’ fuireach ann an Airdheàsaig, baile beag ann an ceann-a- tuath na Hearadh. Bha làir bhriagha ruadh aige agus bha e airson gum bitheadh searrach aice ach cha b’ urrainn so a bhith oir cha robh àigeach aige idir. Aig an àm a bha so cha robh ann an ceanna-tuath na Hearadh ach aon àigeach agus is ann aig Stiùbhartaich Ath-linne bhà e.

Aon latha bòidheach, grianach Earraich chuir Mac ’Ille Mhàrtainn roimhe gun rachadh e a dh’ Ath-linne chun an àigich leis an làir. Dh’ fhalbh e bho ’n tigh mu mheadhon-latha oir bha aige ri dhol astar glé fhada troimh ghleann mór. Mu chóig uairean feasgar ràinig Mac ’Ille Mhàrtainn a cheann-uidhe ach cha b’ ann gu a bhanais.

Ràinig e geata fearainn nan Stiùbhartach agus an sin choinnich fear de na Stiùbhartaich ris. Dh’ innis e dha an turas air an robh e agus càite ás an tàinig e agus gun robh e ag iarraidh an làir a bhith air a leigeil chun an àigich. Fhreagair an Stiùbhartach gu bragail ag ràdh nach deanadh e dad de ’n chleas oir nach robh iadsan a’ leigeil làirean le daoine eile chun an àigich aca-san idir agus gum bitheadh e a cheart cho math dha tilleadh air n-ais do ’n àite ás an dàinig e.

Cha robh Mac ’Ille Mhártainn idir air a dhòigh leis an fhàilte oir bha e gu bhith glé thàmailteach dhà-san tilleadh dhachaidh agus gun chàil aige airson a thurais. Leis an sin thòisich an cònnsachadh a b’ uabhasaiche eadar an dithis. Leis an fheirg a bh’ air Mac ’Ille Mhàrtainn bhris e a-steach an geata roimhe agus leig e an làir còmhla ris an àigeach. Nuair a chunnaic an Stiùbhartach so bha e air a dhalladh leis an fheirg. An uair a bha an làir air a dhol gu feum, rinn Mac ’Ille Mhàrtainn ás agus chuir e aghaidh air Airdheàsaig. Bha am feasgar a nis a’ ciaradh ach is e deagh fheasgar a bh’ ann.

Tha e coltach gun do lean na Stiùbhartaich troimh ’n ghleann e agus an uair a bha Mac ’Ille Mhártainn air pìos math de ’n t-slighe chur ás

An ath latha ràinig an làir dhachaidh ach cha robh duine ’na cois. Ghabh muinntir Airdheàsaig iongnadh mór de ’n so agus leig iad an tòir iad. Rannsaich iad an gleann bho cheann gu ceann ach cha do lorg iad idir e. Gach latha bhitheadh muinntir Airdheàsaig a’ trusadh anns a’ ghleann so bha iad a’ cluinntinn manadh ag ràdh, “Cùm uaith an cù,” ach cha robh duine dhiubh a’ tuigsinn dé a bha e a’ ciallachadh gus aon latha nuair a thàinig fear de na trusadairean air cnàmhan duine ann an càrn. Dh’ aithnich e anns a’ mhionaid gum feumadh e bhith gur iad cnàmhan Mhic ’Ille Mhàrtainn a bh’ annta agus riamh o ’n latha sin cha chualadh am manadh.

Is e ‘Stac ’Ille Mhàrtainn’ a thugar mar ainm air an stac os cionn a’ chàirn far an do lorgar cnàmhan Mhic ’llle Mhartainn agus theirear sin ris chun an latha an diugh.