AN RUAIG

Air eadar-theangachadh o ’n Eadailtis aig Guareschi, le TORMOD REID

Tha duil againn sreath de na sgeulachdan so a chlo-bhualadh ann an Gairm, bho am gu am. Tha Don Camillo ’na shagart anns an Eaglais Romanach, anns an Eadailt—ma’s fhìor—agus ’se Peppone probhaist a’ bhaile bhig, ach ’sa Co-mhaoinear no Communist a th’ ann dheth-san, agus mar sin tha e furasda a thuigsinn nach bi iad tric reidh ri cheile. Ged nach eil an da sheorsa so a’ tighinn aghaidh ri aghaidh tric air a’ Ghaidhealtachd, tha rudan eile againn a bhios a’ togail buairidh, agus co aig tha fhios nach ionnsaich sinn beag no mor air choreigin bho ’n ughdar Eadailteach so. Nuair a tha an t-ughdar ag radh gu bheil Don Camillo a’ bruidhinn ris a’ Chriosd air an altair, ’se tha e ciallachadh gu bheil e a’ bruidhinn ri a chogais no a chuinnseas fhein.)

Bha Don Camillo air a bhith a’ trod, agus chuir na nithean a bha e ag ràdh mu chùisean a’ bhaile fearg air an “fheadhainn ud.” Mar sin air math fheasgar, nuair a rug e air ròp a’ chluig (oir bha an duine a b’àbhaist a bhith a’ tarraing a’ chluig air falbh an àiteigin) nach do bhris uile ifrinn a-mach mu a chluasan. Bha anam mallaichte air crackers a cheangal ri teanga a’ chluig. Cha b’ e gun d’ rinn e cron sam bith, ach spraidhean uabhasach a chuireadh stad air cridhe duine. Cha dubhairt Don Camillo nì. Chuartaich e seirbheis an fheasgair gu ciùi, snasanta. Bha an eaglais làn. Bha “iadsan” uile an sin, agus Peppone anns a’ chiad sreath, le aodann aithreachail a chuireadh naomh ’na bhoile. Ach cha do leig Don Camillo dad air, agus dh’ fhalbh an coimhthional, gun dad fhaighinn a-mach bho Don Camillo. Dhùin e an dorus mór, chuir e ’fhalluing air, agus mus d’fhalbh e mach, chaidh e a chromadh a chinn air beulaibh na h-altair.

“Don Camillo,” arsa an Crìosda air a’ chrann-cheusaidh, “cuir sìos e.”

“Chan eil mi a’ tuigsinn,” fhreagair Don Camillo.

“Cuir sìos e.”

“Tharraing Don Camillo maide a-mach fo ’fhalluing agus chuir e air beulaibh na h-altair e.

“Droch rud, Don Camillo.”

“Och, Iosa, chan e darach th’ ann, ach critheann. Stuth aotrom sùbailte, arsa Don Camillo.

“Theirig a laighe agus na smaoinich tuilleadh air Peppone.”

Shìn Don Camillo a ghàirdeanan agus thug e a leabaidh air fo fhiabhras.

An ath fheasgar, có a nochd anns an eaglais ach bean Peppone. Leum Don Camillo an àirde mar gu spreadhadh cracker fodha.

“Don Camillo,” thòisich bean Peppone a’ bruidhinn ann an guth briste.

“Mach á so, a mhuinntir mhì-naomha!”

“Don Camillo, sguir de do chuid faoineachd. Ann an Castellino tha truaghan bochd a dh’ fheuch ri Peppone a mharbhadh. Leig iad ás a’ phrìosan e!

Las Don Camillo siogár.

“A bheil thu ag innse sin dhomh! Cha bu mhise thug seachad am mathanas coitcheann. Dé dhut-sa sin?”

Thòisich a’ bhean ri caoineadh.

“Tha e ’na dhragh dhòmhsa oir thug iad an naidheachd do Pheppone, agus tha e air falbh do Chastellino mar dhuine air chuthach. ’S thuge e leis a ghunna!

“A-hà, tha airm air falach agaibh!”

“Don Camillo sguir de do chuid polataics. Nach eil thu a’ tuigsinn? Marbhaidh an duine ud Peppone! Mur a cuidich thu mi.”

Tha an ceòl a nis air feadh na fìdhle.

Rinn Don Camillo gàire cuilbheartach.

“ ’S math an airidh. Bheir sin air a bhith a’ ceangal crackers ri teanga a’ chluig. ’Se mo mhiann a bhith ga fhaicinn a’ bàsachadh anns a’ phrìosan. Mach á so thu!”

Trì mionaidean an déidh sin bha Don Camillo a’ dol mar am Braman sìos an rathad mór do Chastellino air baighseagail le mac a’ mhaoir-eaglais. Bha gealach shoilleir ann, agus ceithir mìle a-mach á Castellino, chunnaic Don Camillo fear ’na shuidhe air balla na drochaid aig Forsone. Ghabh Don Camillo na bu shocraiche, oir is còir do neach sam bith a bhith cùramach nuair a tha e air chuairt air an oidhche. Stad e deich slat roimh ’n drochaid, is rud beag a fhuair e ’na phòcaid ’na làimh air a bheulaibh.

“Ille,” ars esan, “am faca tu duine mór air baighseagail a’ dol do Chastellino?”

“Chan fhaca, Don Camillo,” fhreagair an duine gu ciùin.

Thainig Don Camillo na b’ fhaisge.

“An robh thu ann an Castellino?” dh’ fhoighnich e.

“Cha robh. Smaointich mi air, ’s chan fhiach e. An e an òinnseach ud, mo bhean, a thug ort so a dheanamh?”

“Cha b’ e idir! Bha mi dìreach air chuairt bheag le mo bhaighseagail.”

“B’ e an sealladh! Sagart air baighseagail!” arsa Peppene, le gàire dìmeasach.

Rinn Don Camillo suidhe ri taobh Peppone.

“Mo mhac, bu chòir dhut thu fhéin a dheasachadh airson a h-uile seòrsa duine fhaicinn anns an t-saoghal so!”

An ceann uair a thìde, bha Don Camillo air ais aig an eaglais, agus chaidh e a dheanamh còmhraidh ris a’ Chrìosd.

“An rud a chuir thu ’nam inntinn, bha e glé mhath.”

“Glé mhath, Don Camillo. Ach innis dhomh, an do chuir mise nad inntinn, gréim a ghabhail air a chasan agus a thilgeil anns an allt?”

Shìn Don Camillo a-mach a ghàirdeanan.

“Gu dearbh, chan eil cuimhne agam. Cha robh e fìor thoilichte sagart fhaicinn air baighseagail, agus rinn mi sin gus nach fhaiceadh e mi tuilleadh.”

“Tha mi a’ tuigsinn. An do thill e fhathast?”

“Cha bhi e fada. Nuair a chunnaic mi e tuiteam dh’ an allt, smaoinich mi gum biodh e rudeigin fliuch, agus gum bitheadh am baighseagail ’na bhacadh air, agus air an aobhar sin ’sann a thill mi leis an dà bhaighseagail.”

“ ’S e smuain glé choibhneil a bha sin,” fhreagair an Crìosd air a shochair.

Mu ’n chamhanaich, nochd Peppone aig dorus tigh an t-sagairt. Bha e glé fhliuch, agus dh’ fhoighnich Don Camillo dheth a robh e ag uisge.

“Ceò,” fhreagair Peppene, le fiaclan glamrasach. “Am faod mi mo bhaighseagail a thoirt leam?”

“O gu cinnteach. Sin e!”

Sheall Peppone air a’ bhaighseagail.

“An tug thu an aire gu robh gunna air a cheangal ri gobhal a’ bhaighseagail?”

“Shìn Don Camillo a-mach a ghàirdeanan agus rinn e snodha gàire.

“Gunna! Dé tha sin?”

“Stad Peppone aig an dorus.

“Rinn mi aon mhearachd ’na mo bheatha. Cheangail mi crackers ri teanga a’ chluig. Bha còir agam tunna dinamite a cheangal ris!”

“Errare humanum est!” arsa Don Camillo.