An Sgeilp Leabhraichean

Aithris is Oideas. Traditional Gaelic Rhymes and Games. (Scottish Council for Research in EducationXLIX. D. 110. Lunnainn, 1964, 7/6. )

So leabhar briagha, snasail, air a dheagh dheasachadh ’s air a chlò-bhualadh gu grinn, leabhar a bhios glé fheumail anns na sgoilean Gàidhealach. ’S fhada a bha dhìth air a leithid, agus is olc an airidh nach robh e ann o chionn trì fichead bliadhna, ach bha tuilleadh ’s a chòrr de dhaoine an uair sin am beachd gu feumte a’ Ghàidhlig a bhith air a dubhadh a-mach bho mheomhair nan sgoilearan air chor ’s gu faodadh a’ Bheurla dol a-stigh ’na h-àite. Faodaidh sinn a bhith taingeil gun tànaig atharrachadh o ’n uair sin.

’Se co-chruinneachadh de rannan, de thòimhsichean agus de chleasan a bhuineadh do chloinn na Gàidhealtachd a tha an so. Bha a leithid sin glé phailt air feadh na dùthcha againn, agus tha móran dhiu anabarrach taitneach. ’S tric a chuala sinn Anna Nic Iain chòir nach maireann a bhith gabhail feadhainn dhe ’n t-seòrsa; agus tha móran dhiu anns a’ cho-chruinneachadh a rinn Mgr. Ailean Dòmhnallach, gun tighinn air Carmina Gadelica aig Mac ’Ille Mhìcheil. ’Se an aon rud a tha dhìth air an leabhar so, ’nam bharail, nach eil an ceòl ann; b’ àbhaist a bhith seinn móran de na rannan so, agus tha fuinn bhriagha aig feadhainn dhiu. Tha feadhainn dhe na fuinn ann an clò cheana, ach chan eil e air innse dhuinn san leabhar far am faighear iad. So, ma thà, beagan fiosrachaidh orra: ––

Aireamh 4—Am Brù-dhearg. ’Se Oran na h-Uiseig a chanar ris a’ so am Barraidh ’s an Eirisgeidh, co-dhiù. Tha am fonn r’a fhaighinn ann anCeltic Review,II 324, air a sgrìobhadh le Amy Murray. Recordmi fhìn e aig Anna Nic Iain.

Aireamh 9—An Fheannag. Aig Amy Murray a rithist, Celtic ReviewII 324.

Aireamh 19 An Smeòrach—Aig Amy Murray, Celtic ReviewII 323. An déidh sin, air a recòrdadh bho Anna Nic Iain.

Aireamh 25. —Oran na h-Eala. Sin mar a bha e aig Anna Nic Iain, agus tha ceòl fuathasach briagha air. Recòrd mi fhìn an rann so ann an Ceap Breatann sa’ bhliadhna 1937 aig té Mrs. J. B. Johnston a bha càirdeach ri Anna Nic lain, mar an ceudna. B’ fhiach an ceòl a chur an clò.

Aireamh 30—An Cù Bàn. Aig Amy Murray, Celtic ReviewII 321. Tha rann glé choltach ris a’ so anns a’ cho-chruinneachadh aig a’ bhan-Tolmaich, àireamh 19, taobh 173. Ann an Eirisgeidh co-dhiù bha an Cù Bàn “air cùl gàraidh Cagnadh cnàmhan,” ’s anns an Eilean Sgìtheanach “mharbh am bròn” e “a’ gléidheil a chàise.” Tha e coltach, mar sin, gun gabhadh an rann, mar a tha e san leabhar, leasachadh.

Aireamh 253—An Cat agus an Luch. Aig Amy Murray, Celtic ReviewII 320. “Falbhan iù an, iù an, iù, Falbhan iù an, os an cat.”

Aireamh 323—An Liaghag. So rann a ghabhadh Anna Nic Iain ann an dòigh a bha glé thaitneach. Tha am fonn air a sgrìobhadh le Amy Murray, Celtic ReviewII 317.

Tha an ceòl a chuir Amy Murray a-mach sa’ Cheltic Review r’ a fhaighinn, air fad, anns an leabhar“Father Allan’s Island”aice mar an ceudna.

Aireamh 80— “A’ ghaoth an iar a’ gobachadh.” Dh’ fhaoidte gur h-e rann aimsir a tha anns a’ cheathramh so, ach tha òran a’ tòiseachadh leis, òran a tha aig gu leòr de dhaoine ann an Uibhist, co-dhiù, ’s a gheibhear air taobh 82 deFolksongs and Folklore of South Uistle Maighread Nic Sheathaich.

Aireamh 40. Tha rann an so a bhithte ga ghabhail ris a’ bheathach ris an canar ‘an gobhachan.’ “No an Ceàrdabhan” theirear an so. Ach cha chreid mi idir gur h-ionann an gobhachan agus an ceàrdabhan. Is e an‘click beetle’a tha anns a’ ghobhachan (LaideannAthous haemorrhoidalis) agus nach e an‘dung beetle’no ’n‘dor beetle’

(Geotrupes sp.) a tha anns a’ cheàrdabhan? Chan eil iad so coltach r’ a chéile ann.

Tha na daoine a bha timcheall air obair an leabhair so a’ gealltainn gun toir iad an còrr dhuinn. Tha mi an dòchas gun toir. Tha iad ri bhith air am moladh airson an cuid dìchill. Agus tha mi an dòchas gun gabh a’ chlann Ghàidhealach ris an leabhar so ’s nach bi iad a’ sealltainn air mar cho-chruinneachadh de rudan sean-fhasanta. ’Se an aon rud, gun toirear an ceòl dhuinn fhathast.

FEAR CHANAIDH.