---

[328]

Latha Feille

(1) Beagan mu Eachdraidh an “Highland Show”

Le MAIRI NICAMHLAIDH

Ma theid thu air turas air an A8, an rathad còmhnard eadar Dun-Eideann agus Glaschu, chì thu air do làimh dheis, deich mìle a-mach á Dun-Eideann bòrd mór leis na facail—The Royal Highland Show. Ma ghabhas tu seachad gu luath (nì nach bi farasda dhut le meud nan càraichean—agus bhitheadh do-dhèanta dhut mura biodh na poilis—chan fhaic thu móran tuilleadh ach corra cheann togalaich a’ nochdadh air taobh thall balla mór cloiche.

Ach is math as fhiach dhut stad agus a dhol a-steach ged nach e tuathanach a th’ annad—ged nach aithnicheadh tu ceann caorach bho cheann cropaig. Sin mar a tha sinne agus cha do chaill sinn bliadhna o thàinig sinne an taobh so gun tadhal. Tha cur-seachad latha math ann ged tha latha math tric a dhìth orra.

---

[329]

Ach gu eachdraidh co ás a tha an t-ainm co-dhiù? Ge be dé cho Rìoghail is a tha an Sealladh so chan eil e Gaidhealach. Ach tha e coltach gur e aobhar a chur air bonn an toiseach a bhith a’ leasachadh cor na Gaidhealtachd le bhith cur air follais a h-obraichean-iasgachd, fighe, clòitean agus eile. Ach an ceann-ùine an uair a ghabh an Riaghaltas os làimh na nithean ud (le beag na mór de bhuaidh) dh’ aom iad gu tuathanachas agus àiteach—agus is ann mar sin a tha iad an diugh. Thòisich iad an Dun Eideann an 1822 agus tha iad dol gach bliadhna o’n uair sin, ach a-mhàin aig àm cogaidh. ’Sann o chionn seachd bliadhna a cheannaich am bòrd achadh Ingliston—roimhe sin bha iad air chuairt air bailtean móra mar Obair Dheadhain is Peairt.

Tha a nis aca an àite tentaichean, togalaichean móra dìonach seasmhach nach bi air am pasgadh air falbh an ceann na seachdain. Am bliadhna tha Pavilion mór aca a chosg £80,000, am MacRobert Pavilion a thogadh le dìleab a dh’ fhàgadh aca.

B’ e an dragh bu mhotha nach robh an Sealladh mór a bha so a’ pàidheadh leis na bha de chosg ceangailte ris. A nis tha iad air an cuideachadh le rathad mór ùr tearradh, air am bi gach deireadh seachdain càraichean a’ ruith a chéile is cairtean beaga (go-karts) a’ feuchainn có as fheàrr. Tha airgead o ’n so (£10,000 sa’ bhliadhna) a’ cuideachadh gu mór agus am bliadhna cuideachd bha móran a bharrachd de luchd turais a’ tadhal agus tha dòchas gu bheil cùisean nas fallain a thaobh teachd-a- stigh. ’Se àite goireasach a th’ann a thaobh rathaidean, is bailtean—is tha Turnhouse leth-mhìle shìos.

Cha toir mi iomradh air có an reithe a choisinn duais neo eadhon có an tarbh nach leig a leas a bhith fo eagal roimh an A.I. —sibhse aig a bheil tlachd anns na nithean so is fhada bho leugh sibh e an cùlaibh an Scotsman neo an Record. Feuchaidh sinn ri beachd a thoirt air an latha troimh shùilean òga—na sùilean troimh a bheil sinn a’ faicinn gach nì aig an àm.

(2) Latha aig a “Highland Show”

Le DONNA MUIRGHEAL NICAMHLAIDH

Feumaidh sibh mo leisgeul a ghabhail ma tha mo Ghàidhlig car cearbach—chan eil fada bho thòisich mi ga cleachdadh. Tha romham innse dhuibh mar a thug mi na daoine móra a tha san tigh agam a-mach á Dun Eideann air chuairt agus mar a chaidh leam leotha. Chaidh sinn seachad air na ceudan de chàraichean am pàirc mus do ràinig

---

[330] sinn an t-àite—mar as trice feadhainn mhóra mar Jaguaran. (Agus nach math gu bheil iad sin aig na tuathanaich bhochda chum an cridhe a chumail riutha an uair a tha an Riaghaltas cho dona dhaibh). Bha sinn rèidh gu leòr fhada a bha m’athair a’ pàidheadh air ar son—fhuair mise steach air tasdan agus is math a b’ fhiach e sin.

Co-dhiù steach gun do ghabh sinn agus chan fhaca mise a riamh leithid na bha romhainn. Tighean móra geala de chanbhas air gach taobh—le facail mhóra nach tuiginn-sa co-dhiù. Bha aon rud ann a thuig mi—botul mór bainne mas fhìor—cho mór ri tigh le trì staidhrichean. Botul le bàrr sìos gu leth—eu-coltach ri bainne a chunnaic mise fhathasd. Ach ’se a bha iad sin a’ sealltainn cho math is a bha an gloinne—agus cha b’e an seòrsa a bha m’athair a’ lorg an déidh a thuras air an rathad. So far na thòisich an còmhstri—bha mo mhàthair ag iarraidh “Cùil nam Mnathan” a lorg far am faiceadh i fighe agus fuaigheal, is deasachadh arain is teileanan-mil. Bha Hermien, a nighean Olaindeach a tha fuireach againn, toirt sùil a-null air na h-eich a bha leum anns an arena mhór mheadhonach. Bha m’ athair a’ gearain air pathadh ach cha dubhairt e gu dé bha esan ag iarraidh. Chunnaic mi fhéin mucag bheag bha mi airson facal fhaighinn oirre. Shaoil mi gu feumadh sinn dà latha co-dhiù gus a h-uile nì fhaicinn.

Co-dhiù thòisich sinn dìreach far an robh sinn is chuir sinn cuairt air móran ged a dh’ fhàg sinn barrachd. Chaidh sinn a-steach a dh’ fhaicinn cearcan a bha an tent ri ar taobh. Bha feadhainn gheal is dhonn ann leotha fhéin a’ coimhead ceart gu leòr ged bha iad am bucais chumhaing ach bha ceathrar còmhla an dà bhucas agus an druim air an spiulladh de itean. (Thubhairt mo mhàthair gu feumadh i faighneachd de chailleach nan cearc gu dé a b’ aobhar dha so—gu dé bhur beachd?) Na truaghagan—is bochd an turas a thug iadsan do ’n bhaile mhór.

An déidh sin choisich sinn seachad air dà thent a bha loma làn is a’ cur thairis le daoine—gach aon san dorus le gloinne leann—is cinnteach gu robh iad air a bhith trang ag obair! Thàinig sinne an sin gu na h-eich a bha fuireach an iodhlann ri an turas gu leum san arena mhór. Bha aca ri leum tarsainn air ballaichean fiodh agus cloiche agus a-null air lochan beag gun aon uair fàilneachadh neo bualadh air mullach balla. Rinn móran dhiubh so gu fìor-mhath. Chunnaic sinn am balach mór Eireannach le each mór brèagha donn. Bha na h-eich gu léir grinn is b’ e sealladh bòidheach iad le ’n luchd

---

[331] marcachd an aodach dubh is dearg. Lean sinn a’ coimhead dithis neo triùir aca a’ leum—ach bha tuilleadh r’ a fhaicinn is b’ fheudar falbh.

Fhuair mi a nise a-null gu na mucan. Bha aon mhór an sin le deichnear ga deoghal agus aon ’na seasamh a’ fuireach ri bruidhinn riumsa. Gheibheadh ise chun an dàrna suidhe tha mi creidsinn. Bha iadsan a bha sealltainn so a’ deanamh soilleir cho math is a bha a’ mhuc mhór a chionn gun do dh’ith i a leithid so de bhiadh—ach gu dearbh is i a thug an obair dhi fhéin.

Choisich sinn a-null fhathasd gus an àite anns an robh an crodh a choisinn duaisean. (Cha robh sinne stigh air a’ chiad latha an uair a bha iad fo dheuchainn agus a’ coiseachd troimh ’n arena air beulaibh nam britheamh agus mar sin chan fhaca sinn iad ach san stàbhag.) Bha gach seòrsa ann, Gaidhealach, Friesanach, Sasunnach—agus cha robh a bheag a mhoit orra ged bha ticeid dearg air gach aon. Có a b’ fheàrr leamsa son mo dhealbh a thogail leatha na a’ bhó Ghaidhealach neo mar a their balaich Leódhuis “bó an toffee bó”, le a h-adhaircean fada agus gruag mar a th’ air na seinneadairean annasach ud—cha chuimhnich mi air an ainm ach fhuair iadsan ticeid air choreigin o chionn ghoirid cuideachd.

Thug sinn sùil gun aithne cuideachd air na caoraich—bha iad sin cus nas gloine na iadsan a th’ air Suidheachan Artair—ach orrasan bha coltas an cianalais son na raointean a b’ aithne dhaibh. Is chunnaic sinn gobhar is tonnag is giadh neo dhà.

An sin shlaod mo mhàthair sinn gu na “rudan àlainn” nach dean i fhéin—son ith is òl is cur umad, ach cha robh dragh aig a’ chòrr de ’n sin agus cha tug sinn dhi fois son coimhead. Fhuair sinn criomag càise is ìm air falbh leinn ás—agus mil cuideachd.

Bha mo mhàthair duilich nach fhaca i na fasanan a bha iad air a bhith sealltainn na bu tràithe—air an dèanamh de chlòimh.

Bha àite nan sìtheanan brèagha—ach chan fhaodainn an trusadh agus dé a math a bha an sin?

Bha e na b’fheàrr an uair a dh’ iarr Hermien gun deigheadh sinn a-null far an robh na pìobairean—comhlan O.T.C. agus poilis Dhun Eidinn, agus na réiseamaidean Gaidhealach. Ged a tha Hermien ás an Olaind is deagh chaomh leatha fuaim na pìoba agus bha i son dealbh fhaotainn fhad ’s a bha iad a’ cluich. Bha iad a’ seasamh a’ cluiche “Mo Dhachaidh” agus null a ghabh i air am beulaibh air an fheur son sealladh na b’ fheàrr fhaighinn. An tiota chuala sinn

---

[332] “BOUM!” agus thòisich iad air cois-imeachd chuice le ceòl ás ùr. Thug i na buinn air a h-ais. Saoilidh mi nach eil i a nis cho buileach déidheil air a’ phìob.

Bha sinne a nis a’ lorg àite beag eile air cùl an arena—agus so e air ar beulaibh. Garaids beag le “Ceud Mìle Fàilte” os a chionn. B’ e so àite meur Dhun-Eidinn de ’n Chomunn Ghaidhealach, far a bheil iad gach bliadhna son innse do na dh’ fhaighnicheas mu obair a’ Chomuinn is mu ’n Ghàidhlig. Bha an dà bhean-uasal NicLeòid agus NicFhionghuin ga fhrithealadh an latha ud. Thug iad dhomh pìos céic a bha glé mhath air an acras an déidh na bha sin de choiseachd. Dh’ iarr iad air Hermien sgrìobhadh a h-ainm san leabhar-choigreach aca. Abair gu robh coigrich air tadhal orra anns na ceithir làithean—á Hong-Kong, Seapan, Ameireaga, Astràilia—agus còrr. Bha iad aca mar bhreacan Màiri Uisdean—de gach dath—ag iarraidh fios fhaotainn mu sheann chànain Albainn. Thog m’ athair mo dhealbh maille ris an dithis chóir a bha so agus leig sinn beannachd leotha.

Bha thìde ann a nise a dhol dhachaidh. Chunnaic sinn beagan de na bha r’ a fhaicinn. Thug sinn ùine mhór ri dol dhachaidh leis na bha de chàraichean a’ falbh agus bha facal neo dhà aig m’ athair nach do thuig mi mus do rinn sinn Dun-Eideann dheth. Ach bha latha mór againn gu léir—is chan eil fhios nach ceannaich mo Mhamaidh mucag bheag dhomh fhathasd.