---

[241]

Gairneileachd air Druim Sgeireach

le MAIRI NICAMHALIDH

THA iad ag innse dhuinn gu bheil am facal Arnoil a’ ciallachadh “leathad chlachach.” Air mullach Arnoil tha ceàrnaidh fosgailte a choisinn an t-ainm “An Druim Sgeireach” —eadhon an Arnoil. So far na thog am maighstir-sgoile againn—Calum MacIomhair—an tigh an uair a leig e dheth a dhreuchd agus a chaidh e air chluainidh, mar a their iad. Nan canadh sibh cluaine ris an Druim!

Ach an diugh tha eadardhealachadh air an Druim Sgeirich. Chuala mi mu dheidhinn te de ’n a luchd turais a thainig a-null air chuairt á Steòrnabhagh—air an t-samhradh mhìorbhaileach so agus an uair a phill i dh’fhaighnich iad dhi gu dé a b’ fheàrr a chòrd rithe.

---

[242]

An làrach ga rèiteach ’s an tigh ga thogail

“Chunnaic mi leas àluinn fhaiceadh tu nas breàgha an àite sam bith” ars ise “ach bha e so ann an àite àrd fosgailte a-measg chlachan. B’fhìor dhi sin. Fad an t-samhraidh bha iad a’ stad a choimhead air leas a’ Mhaighstir Sgoile.

Is i Ceitidh NicIomhair i fhéin a rinn an ath-chruthachadh a tha so. Bha leas ghrinn a riamh aice aig an tigh sgoile, far an robh an talamh réidh agus an gàrraidhean fasgach dìonach. Ach an Arnoil bha fìor iodhlainn roimpe. Bha e na bu mhotha na bha còir a chionn is gur e fear àrd le casan fada a thomhais na crìochan. Agus bha e clachach corrach creagach mar a thigeadh do ainm. Rinn tractor na h-uimhir a thionndadh ach bha oiseanan ann air nach amaiseadhtractoragus anns an teis-mheadhon, mar chararragh-cuimhne bha sgeir da-rìribh—cnap mhór cloiche nach dùisgeadh spaid no fallus. Thainig Iain Dhòmhnuill Aonghais Choinnich le leth-dusan seann “tyre” a bh’air làraidhean agus rinn e teine os a chionn anns an t-seann dhòigh. Loisg e iobairt a bha so fad latha agus an uair a thainig am feasgair dhòirt iad burn fuar air a’ chloich. Sgàin i an taobh ud an an taobh ud eile agus le iomadh och is oich thogo iad a-mach na roinnean de’n oileag.

A nis bha an t-àite deiseil aca—co-dhiù cho deiseil is a bha ’nan comas a dhèanamh. Canaidh i fhéin gu robh dà nàmhaid aice bho thoiseach agus tha fhathasd. Tha na coineanan ann, a’ sgriosas gach nì maoth blasda a thaitneas ri an càil. Agus a’ ghaoth a shéideas le caoch agus a loisgeas is a sheargas agus a leagas gu làr gach nì ris na shaothraich i. Rinn i chùis air an coineanan le similear de wèir timcheall air an freumhaichean a bha gan tarraing.

Cha shaoileadh duine dol seachad gu robh nàmhaid air thalamh aice, ach arm de luchd cuideachaidh. Tha an talamh air a roinn

---

[243] ann am feannagan—na dhà air an taobh a-muigh fada agus an fheadhainn a-stigh lùbadh gu gob sa’ mheadhon. Anns gach pìos tha craobhan beaga air an taobh a-muigh agus tha iad a’ dìon sìtheanan is lusan air an taobh a-stigh. Tha gach dath r’a fhaicinn agus gach cumadh—eadar na sìtheanan beaga “sedum” agus sìtheanan àrda, mar antulip. Tha iad coltach ris na dealbhan air na cairtean Nollaige—le leas flùrach as a bheil leididh le còta farsaing is meadhon teannaichte a’ gabhail cuairt. Anns an teis-

---

[244] mheadhon tha feannag bheag chruinn, ás an tainig a’ bhiasd chloiche air an tug mi iomradh. Tha so cuideachd làn sìtheanan gus dathan.

Air taobh thall an starain tha leas-annlan far a bheil buntàta is càl is curranan is eile a’ fàs fo làimh a’ mhaighistir-sgoile fhéin, Cha robh móran aige mu leasan roimhe so ach mar a chanas e fhéin cha robh fear gun dà latha ach fear gun latha idir, agus an diugh tha toradh pailt aige cheart cho cinnteach is a bha anns na làithean san robh eanchainnean òga Bhradhagair is Arnoil an urra ris.

Canaidh Ceitidh NicIomhair gu bheil trì rudan éiseil a thaobh leas air an Taobh Siar a chur air bhonn is a ghleidheil . . . . Is iad sin tìde, tlachd agus foighidinn. Tha tìde aice a nis on tha ’n teaghlach sgaipte . . . . Aonghas ’na dhotair-fiacail an Grangemouth. Maureen is Catrìona a’ teagaisg an Canada. Bheir i faisg air fad an latha a-muigh o mhoch gu dubh an uair a tha an tìde air a shon. Tha feum air tlachd. Cha leigear a leas sin a ràdh. Chan fhuilingeadh duine fuachd is fliuchadh is sgìos is gréim droma is siataig is gach gath is eucail eile a tha an cois a leithid so de chur-seachad, gun tlachd sa’ ghnothaich.

Agus foighidinn—sin os cionn na h-uile. Foighidinn an uair a chì thu leth is na chuir thu a’ crìonadh air falbh; neo sìnte ri talamh, neo air a chriomadh gu bun.

---

[245]

Canaidh Bean a’ Mhaighistir-Sgoile nach eil eòlas sam bith aice agus gu bheil i dìreach ag obair fo a làimh—a nì a dh’fhàsas gu math dhi cuiridh i bad dheth an sud ’s an so. Tha i feuchain an dràsda ri craobhan-fasgaidh àrach gu ’n iar agus craobhan beaga gus na roinnean beaga a dhìon.

Canaidh i cuideachd nach eil ainm gach sìthean aice, ach tha eòlas nach beag aice agus nì as luachmhoire, na buadhan nach eil aig h-uile duine. Fàsaidh rudan dhi. Is math as fhiach do dhuine tha ag iarraidh eòlas dol ’na còmhradh.

So ainmean nithean a tha fas gu math dhi, gun fhios nach cuidich neach eile. Aon rud nach fhàs dhi, gun saoghal bràth de smùr-mhònach nach eil anns an talamh gu nàdurrach—is e sinrhododendrons . . . . Ach dh’fhàs iad so gu léir agus is bòidheach iad. So agaibh na rinn Druim Flùireach de’n Druim Sgeireach.

Sitheanan: “Rock plants” de gach seòrsa— “sedum” gu h-àraid. Snow in summer; blue geramum; pyrethrum; tiger lilies; erigerum; sidalcea; scabeous; London Pride; campanula; tulips; anemones; pansies; gladioli;. virginian stock; night scented stock; primroses; primulas:

Ròsan de gach seòrsa, ach gach gnè le feadhamn eile de’n aon seòrsa e.g. Floribundalefloribunda. Is e sin an seòrsa le flùran beaga. Fìor ròsan cuideachd—gu h-àraid “Iceberg” agus “rose of Sharon.” Than a “ramblers” fàs gu math ri taobh an tighe.

Craobhan beaga: beithe; southernwood ; spirea; tansy . . .

Tha tuilleadh aice, ach fóghnaidh sin son beachd thoirt air a h-obair. Tha sinne guidhe iomadh latha sona a’ mealtainn a gàrradh.

Calum is Ceitidh ’s an nighean Catrìona