LAGH UR NAN CROITEAN — BEACHD

bho
Iain Ruairidh MacAoidh, Inbhirnis

THA an sgeim seo a tha romhainn a-nist eadar-dhealaichte bhon chiad fhear ann an iomadach dòigh. Gun teagamh bha rudan san sgeim sin a bha neònach is uireas bhach agus nach tigeadh gu ìre. Bha rudan ann cuideachd, siud ’s a seo, a bha glé fhaisg air a bhi meallta. Ach bha cuspair ann a tha sa’ sgeim seo, ’se sin a bhi toirt còirichean fearainn dha na croitearan, co-dhiù còirichean dha na taighean aca is na pàircean a tha mu’n timcheall. Chan eil guth ann air bhi toirt còirichean beinne, monaidh is machrach dhaibh nas motha na bha sa’ chiad sgeim, dh’aindeoin cho briathrach ’s a bha e air a’ chùis. Air a thàilleabh seo bidh dà chòir aig gach duine—còir uachdarain air thaobh taighean (is na pàircean ’nan lùib) agus còir croitear air thaobh beinne, monaidh is machrach. Tha e furasd fhaicinn an leithid do bhùrach a bhitheas ann ach faodaidh Coimisean nan Croitear is Cùirt an Fhearainn sin a leasachadh nuair a ruigear e.

Ach, an déidh uile ’s gu léir, an dean a’ sgeim seo feum dha na daoine? ’Se sin a’ cheist. ’S dòcha gun dean e rudeigin air an son gu h-àraid do neach a tha air son a thaighe a reic. Gheibh an duine sin a’ phrìs a dh’iarras e bho na Sasunnaich is na Goill. Pàighidh iadsan prìs sam bith airson Shangri-la dhaibh fhéin air a’ Ghàidhealtachd, agus tha mìltean is mìltean dhiubh ann, ’s dòcha ceud dhiubh air son gach taigh a tha ann air a’ Ghaidhealtachd, agus bidh barrachd ann fhathast dar a thig na h-Eòrpaich. ’Se gu bheil taighean cho gann a tha deanamh prìsean cho àrd agus chan eil coltas idir ann gum bi a’ ghnothach móran nas soirbhe sna lathaichean a tha tighinn chionns nach fhaighear cead “planning” air son taigh ùr a thogail air a’ Ghaidhealtachd ach le éiginn. ’Se sin a mhill sgeim Bòrd na Gàidhealtachd an uiridh.

Ach ma thig achd ùr bidh ruith sgrathail aca airson na taighean a bhitheas saor an uair sin bho bhuaidh Lagh nan Croitear a’ latha an

Chan eil feum an t-saoghail a bhi cantail mar a chanas na daoine a tha craobh-sgaoileadh na sgeime seo gum bi còir pre-emption ann mar chnap-starradh don reiceadh seo. Chan eil ann an còir pre-emption ach còir a th’aig uachdaranfeudalno“superior”a bhi faighinn cothrom ceannach taigh a“vassal”ma bhitheas a’ vassalairson a reic. Ma tha ansuperiorairson an taigh fhaighinn feumaidh e pàigheadh a’ phrìs as àirde a gheibh a’ vassalanns an“open market”ann an tairgse sgrìobhte bho chuideigin eile a tha ga iarraidh. Ach ma tha a’ vassalden bheachd gu bheil a’ phrìs sin ro bheag faodaidh e tòiseachadh a-rithist agus cumail air gus am bi e riaraichte. Feumaidh e an uair sin an taigh a thairgsinn dhan“superior”aig a’ phrìs sin agus faodaidh ansuperioran t-àite ghabhail aig a’ phrìs sin, ma thogras e.

Chan urrainn dha prìs nas ìsle thairgsinn air a shon. Agus chan urrainn dosuperioriarraidh airvassala thaigh a reic ach a-mhàin ma tha a’ vassaldeònach a reic agus sin air an“open market”sa’ chiad dol-a- mach mar a thubhairt mi. Ach có an t-uachdaran nosuperiorair oighreachd far a bheil tòrr mór thaighean chroitearan a phàigheadh prìsean anabarrach a h-uile turas a thig taigh air an “open market”—agus bidh sin tric a réir choltais. Is dé dhèanadh e leis nan robh e beartach gu leòr a h-uile taigh a cheannach; cha reiceadh e rithist iad aig prìsean fàbharach do mhuinntir na dùthcha, co-dhiù.

Sin an cunnart, ma tha, cunnart nach bi Gàidheil ann fhathast. Their feadhainn gur e sin dìreach na tha dhìth air cuid dhe ar riaghladairean agus gu bheil iad a’ faicinn sa’ sgeim seo deagh chothrom a bhi faighinn cuidhteas nan croitearan gu buileach. Chuireadh sin crìoch air a’ “Highland Problem”gun sgillinn de“chompensation”a phàigheadh. Tha sinn ann an dòigh mar gum biodh sinn a’ cluicheRouletteRuiseanach.

Air a thàilleabh seo ’se mo bharail gur e mearachd thruagh a tha ann a bhi cur Achd nan Croitear a th’againn chun na sitig. ’Si ghléidh na daoine air a’ Ghàidhealtachd an aghaidh uachdarain shanntach sglàmhach.

’Si chùm sìos màl agus prìsean. Tha i ’na cùl-taic do dhaoine gun móran airgid car mar a tha na Rent Restriction Acts sna bailtean.

Gun teagamh tha i feumach a-nist air a leasachadh a siud ’s a seo agus bhitheadh sin air a bhi furasda gu leòr a dheanamh nan robh ar riaghladairean air a bhi deònach. Ach chan e leasachadh a tha sa’ sgeim seo ach milleadh.

Ach tha mi an dòchas gu bheil mi ceàrr neo cha bhi ann an ceann fichead bliadhna ach fàsach ach airson mìos sa’ bhliadhna nuair a bhitheas na Goill is na Sasunnaich aig an taigh airson na holidays aca. Bhitheadh e cho math éisdeachd ri comhairle Ruairidh MhicThómais ’na bhàrdachd mus bi e ro anmoch:

“ ’S nuair a ruigeas tu Tìr a’ Gheallaidh
mura bi thu air t’aire,
coinnichidh Sasunnach riut is plìon air,
a dh’innse dhut gun tug Dia, bràthair athar,
còir dha anns an fhearann.”

[Bidh sinn toilichte cluinntinn bho duine sam bith nach eil ag aontachadh leis a’ bheachd seo—Na Fir-Deasachaidh.]