OIDEAS NA CLOINNE

naidheachdan beaga, agus dàn,

air an cur ri chéile leis A’ Bhàrd Bhochd (Tormod MacLeòid, nach maireann)

Mar a thainig an car am beul na leobaig

Tha cuid ag ràdh gur ann airson a bhith a’ cur car ’na beul ris na h-èisg eile a thainig e ann. Tha seo ’na rabhadh do chloinn gun iad a bhith a’ deanamh seo.

Tha sgeul eile mu dheidhinn a’ char seo. Bha Colum Cille uair ri dol thairis air fadhal cas-ruisgte ’s an tràigh a-muigh. Bha leóbag ’na laighe air an tràigh is thuirt Colum Cille rithe, “Tha imrich an seo, a leóbag”. Thuirt an leóbag, “A Cholum Chille léith, cuiridh mi car ’nam bheul a’ magadh ort.” Thuirt Colum, “Chan eil mise ag iarraidh air Dia ach an car sin a bhith ’nad bheul-sa gun tighinn ás.” Tha an car sin am beul na leóbaig on là sin gus a’ latha ’n diugh.

* * *

Mar a fhuair am bru-dearg am broilleach dearg

Nuair a bha Crìosd air a’ chrann-ceusaidh, dh’fheuch am brù-dearg ris na tairgean a bha troimh A làmhan a tharraing ás. Dh’fhailich sin air, ach chaidh an fhuil air a bhroilleach is tha e dearg bho’n là sin.

* * *

Mar a dh’eirich a dha de na seanfhacail

“Is fheàrr am partan tuathalan na bhith gun fhear-taighe.”

Bha dithis bhoireannach roimhe a’ fuireach còmhla, agus ghoid an dàrna té min á poca na t’éile. Chuir an té air an deach a’ mhin a ghoid partan tuathalan, anns a bheil gath nimheil, ann am beul a poca mine, agus nuair a chuir an t’éile a làmh ann, air son tuilleadh a ghoid, chaidh an gath innte. “Tha an donas ’na do phoca,” dh’éigh am meàirleach. “Tha,” ars an t’éile, “nuair tha thus’ ann, ach ’s fheàrr am partan tuathalan na bhith gun fhear-taighe.”

“Is math an còcaire an t-acras.”

As deidh do Dhòmhnall Ballach an ruaig a chur air arm Alasdair Stiùbhart, Iarla Mhàr, aig Blàr Inbhir Lòchaidh, 1431, theich Alasdair le a bheatha troimh gharbh-chrìochan Loch Abair. Aon latha ann an Gleann Ruaidh ’s e a’ fannachadh leis an acras, thachair e ri cailleach bhochd agus dh’iarr e biadh oirre. “Chan eil agam,” ars ise, “ach làn mo dhùirn de mhin eòrna ach tha thu di-beathte.” Ghabh Alasdair e gu taingeil is shuidh e sìos ri taobh Allt Acha-na-Beithich, thug e dheth a bhròg, agus le uisge ás an t-sruthan rinn e stapag is thuirt e:

“Is math an còcaire an t-acras,
’S mairg a nì tarcuis air biadh;
Stapag eòrn’ an sàil mo bhròig
Biadh a b’fheàrr a fhuair mi riamh.”

Cuid de Eoin a’ Bhaile ’s na Lota

Bidh an Uiseig no ’n Topag air chrith anns an speuran,
A’ seinn air a sgéith cho àrd ’s a nì sealladh dhut;
Chan eil eun anns an ealtainn le binneas a teudan
Gu seinn, is gu seinn, is gu seinn is gu feadalaich.

Ma thig sibh air nead na topaig sa’ phàirce
Le cóig uighean àlainn an àite na ceithir innt’
’Se nead Topag Móire tha sin fo ur làmhan,
’S ma bhios sibh rith’ càirdeil gu bràth gum bi rath oirbh.

Gheibh sinn an Smeòrach aig baile ’s air mòintich
’S i liubhart a crùn-luath gach oidhche mus caidil i;

Is seinnidh i ruinn dhut trì uairean gu sunndach
Gus an dean i tur cinnteach gun cluinn is gun tog thu e.

An tuill mu na dorsan ’s fo oirean an taighe
Bidh Dìdigean Breaca le neadan ’s gach àit’;
Tha iad daonnan a’ riagail, a’ sabaid, ’s a’ stialladh,
Gu h-àraidh ma thilgeas tu biadhadh gu làr.

Bidh Glaisean na sitig ré crainnteachd a’ gheamhraidh
Mu thimcheall nan dorsan, e fhéin ’s am Brù-Dearg;
Tha fios aig na balaich ré ganntachd an earraich
Có aige tha ’n t-aran is fasgadh bho’n stoirm.

Thig eun dhan a’ chlóbhar is ní e do bhódhradh,
An Traon le sgal dórainn mar eun ann an cràdh;
’S ged dh’itheadh tu ’n talamh chan fhaic thu dheth sealladh
Ach cluinnidh tu ghearain le ràn air muin ràin.

Bidh Calaman nan Creag ’g ithe ’n t-sìl ás na calgan,
Rud nach còrd ri luchd-talmhainn bhios ga fuadach bhon lot;
Ach ’s cinnt gur e Dia chuir an t-eun chun an arbhair
Gus biadh a thoirt dhachaigh gu chalamain beag bochd.