IOMRADH A SCALPAIGH

le Domhnall R. Moireasdan

(1) Iasgach Ghiomach

Le cuideachadh o iasgairean tha mi toirt oidhirp air beagan a sgrìobhadh mu iasgach ghiomach, gu h-àraidh ann an càirdeas ri eilean Scalpaigh anns na Hearadh, far is eòlaich an sgrìobhadair air cluinntinn mu ’n iasgach cheudna.

Nise, o chùnntas an dé ’s an diugh, tha mi tuigsinn nach eil na giomaich cho lìonmhor mu chladach Scalpaigh ’s a bha iad bliadhnaichean air ais. Bu chòir dhomh seo a bhi air a dheanamh na bu so-thuigsinnich, is e sin o chùnntais an dé a fhuair mi o iasgairean a bha ri giomaich—ri iasgach ghiomach anns na bliadhnaichean a-nuas a déigh a’ chiad Chogaidh Mhóir, 1914-1918—tha iadsan a’ ràdh, gu robh na giomaich na bu phailte an uair ud na tha iad ’n diugh. ’S tha cùnntais o iasgairean ghiomach an latha ’n diugh a’ ràdh nach eil na giomaich lìonmhor ge b’e dé an t-aobhar? Tha na giomaich-chuain (prawns) uaireannan pailt, nì nach robh idir air an iasgach le cléibh (dhe ’n t-seòrsa chléibh ’s lìn a thatar a’ cleachdadh an diugh) anns na làithean mu’n àm a dh’ainmich mi an seo an toiseach.

Bha iasgairean á Scalpaigh a’ dol dha na h-Eileanan Móra mun do rugadh an sgrìobhaiche—a dh’iasgach ghiomach—na h-Eileanan Sianta ma thogras tu— ’s a’ fuireach an àirigh neo ann an àirighean an sin. ’S tha iad beò fhathasd tha mi ’n dùil a bheir dhuit neo dhuinn iomradh mu chòmhnuidh air an àirigh anns na h-Eileanan.

Caraidh ghiomach a thogadh ann an 1916, an eilean Scalpaigh na Hearadh

Tha ’n seo dithis bhràithrean, Dòmhnall is Calum MacLeòid, a’ biathadh nan giomach th’air ùrlar na caradh, anns na 1960s

Bha ’n nì ceudna fìor a thaobh a bhi dol a Bhrothluim (Leódhus) gu iasgach nan giomach ’s gu àirigh (á Scalpaigh)— ’s a Bhalamas (Leódhus) is deas a rìs á Scalpaigh ga Haramadaigh (Caol-na-Hearadh) ’s gu Loch-na-Madadh (Uibhist) ’s gu’n eilean Sgiathanach ’s mar sin.

Tha ’n nis eithrichean 1974 a bha ri iasgach a sgadain anns a’ gheamhradh, cuid dhiubh mar a bheil iad gu léir a’ dol ann an gréim obair iasgaich ghiomaich-chuain (prawns) an toiseach an earraich ’s a’ toirt greis air a sin.

Le misneach is cuideachadh gu h-eithrichean eile fhaotainn dha na h-iasgairean òga a tha ’g éirigh suas, shaoilinn gum biodh ath-bheòthachadh a’ tighinn ann an iasgach ghiomach, is ann an tacar-mara anns an fharsaingeachd.

(2) Anns an stoirm

Eathar iasgaich Scalpach, VILLAGE MAID, ann a stoirm, a-mach o Shròin an Todha, air taobh siar na Hearadh, aig deireadh a’ gheamhraidh, 1974

Clann-sgoile ann an Scalpaigh, 1970